عملگرایی افراطی، نقطه مقابل پایبندی به ارزش‌ها

از آن جهت که بهترین روش برای فهم اندیشه های راهبردی رهبر معظم انقلاب، مراجعه به منظومه فکری خود ایشان می باشد، با مراجعه به بیاناتی که در ذیل این آیه در مناسبت ها و دیدار های گوناگون ایراد داشته اند، به تدبر و تبیین این آیه می پردازیم.

پایبندی؛ اولین توصیه

«اوّلین نکته ای که میخواهم به همه ی شما توصیه کنم، این است که در این راه (خدمت رسانی) ثابتقدم باشید و آن را ادامه دهید. شروع، چیز مبارکی است؛ اما کافی نیست.» «از همین روز اول و ساعت اول باید کار را به طور جدی شروع کنید. چون میدانم نیت هایتان خوب و خدایی است و برای خدمت وارد این مقوله
شده اید، مطمئنم که اگر انشاءالله همین نیت را برای خودتان حفظ کنید، خدای متعال کمک خواهد کرد.»«این نیت در اثنای راه به موانعی برخورد میکند؛ سایش پیدا میکند؛ کمرنگ و ضعیف میشود و احیانا یک جاذبه ی قوی معارضی دل را – که جایگاه نیت، دل است – به سوی خودش جذب میکند؛ یک وقت نگاه میکنید، میبینید اصلا نیت رفت؛ نیت یک چیز دیگر شده؛ آن وقت راه انسان عوض میشود.
اگر میبینید بعضیها «ربّنا اللهَّ » را گفتند، اما امروز به جای کعبه رو به بتکده دارند؛ شعار خوب را دادند، اما امروز ۱۸۰ درجه در جهت عکس آن شعار حرکت میکنند، عاملش این است؛ نتوانستند نگه دارند. چرا نتوانستند؟ چون در اثنای راه، جاذبه ها پیدا میشود.»
«البته بدانید حفظ نعمت بمراتب مشکلتر از کسب نعمت است. در قرآن میگوید: «انّ الّذین قالوا ربّنا اللهَّ ثمّ استقاموا». فقط «ربّنا اللهَّ » گفتن کافی نیست؛ «ثمّ استقاموا» هم لازم است؛»«استقامت کردن اساس کار است؛ و الّا یک وزنه ی سنگین را آدم ضعیفی مثل بنده هم ممکن است بردارد و یک لحظه سر دست بلند کند؛ لیکن نمیتواند نگه دارد؛ آن را میاندازد. قوی و کننده ی کار، کسی است که بتواند این وزنه ی سنگین را ظرف مدت لازم سر دستش نگه دارد. خیلی از ماها نیت هایمان خوب است و با نیت خوب وارد میشویم؛ اما نمیتوانیم این نیت را نگه داریم.»۷
اگر این استقامت را به خرج دهیم، «آن وقت «تتنزّل علیهم الملائکه»» «وقتی استقامت ورزیدید، در راهی پای فشردید و آن را استمرار دادید، ارزش آن مضاعف میشود. به شروع خوب اکتفا نکنید؛ بنا را بگذارید بر ادامه ی راه، همراه با دقّت و ملاحظه و مراعات همه ی شرایطی که برای ادامه ی این راه لازم است. بنابراین راه خدمت رسانی و اهتمام به آن را ادامه دهید.» «برادران عزیز و خواهران عزیز! بارتان سنگین و کارتان دشوار

سوره مبارکه فصلت آیه ۳۰: إنَّ الَّذینَ قالوا رَبّّنَا اللهُّ ثُّمَّ استَقاموا تَتَنَزَّلُّ عَلَی همُّ المَلائکَهُّ أَلّا تَخافوا وَلا تَحزَنوا وَأَبشروا بالجَنَّه الَّتی کُّنتُّم توعَدونَ؛ ترجمه: به یقین کسانی که گفتند: «پروردگار ما خداوند یگانه است!» سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل میشوند که: «نترسید و غمگین مباشید، و بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است!
اگر خوب عمل کنید، اجرتان دو برابر است؛ اما اگر خدای نکرده بد عمل کنید، مؤاخذه تان هم دو برابر است. برای اینکه بتوانید این راه را سالم طی کنید …، باید خود را به خدا وصل کنید.»

پایبندی به ارزش هاو اصول ، معنای قرآنی استقامت

«در تعبیر قرآنی، پایبندی به ارزشها را «استقامت» نام نهاده اند؛ «اگر این پایبندی به ارزشهای اساسی وجود داشت
-که این شاخص اوّل]انقلابیگری[ بود- حرکت، حرکت مستمر و مستقیم خواهد بود و در تند باد حوادث، این حرکت تغییر پیدا نمیکند.»

عملگرایی افراطی، نقطه مقابل پایبندی

امّا اگر این پایبندی وجود نداشت، نقطه ی مقابل این پایبندی، عملگرایی افراطی است؛ یعنی هر روزی به یک طرف رفتن و هر حادثه ای انسان را به یک طرف کشاندن:
می کشد از هر طرف، چون پَر کاهی مرا وسوسهی این وآن، دمدمه ی خویشتن

این میشود عملگرایی؛ هر روزی انعطاف به یک جهت و به یک سمت؛ این منافات دارد با آن پایبندی. در تعبیر قرآنی، این پایبندی به ارزشها را «استقامت» نام نهاده اند: فَاستَقم کَمآ اُّمرتَ وَ مَن تابَ مَعَک ۱۲ -آیهی
قرآن در سورهی مبارکهی هود- یا انَّ الَّذینَ قالُّوا رَبّّنَا اللهُّ ثُّمَّ استَقاموا تَتَنَزَّلُّ عَلَی همُّ المَلٰئکَهُّ اَلّا تَخافُّوا وَ لَا تَحزَنوا وَ اَبشروا بالجَنَّه؛
در تعبیر قرآنی، اسم این پایبندی به مبانی و ارزشها استقامت است.
استقامت بر مبانی و ارزشها اولین شاخص انقلابی گری می باشد .حضرت آیت الله خامنه ای در سخنرانی سالگرد رحلت حضرت امام خمینی در سال ۱۳۹۵ اولین شاخص از شاخص های «انقلابیگری» را «پایبندی به مبانی و ارزشهای اساسی انقلاب اسلامی» معرفی نمودند .البته «گفتن، آسان است؛ عمل کردن ،دشوار است؛ استمرار عمل، بمراتب دشوارتر است. بعضی فقط میگویند؛ بعضی این گفته را در عمل هم نشان می‌دهند، اما نمی‌توانند در مقابل حوادث عالم، در مقابل طوفانها، در مقابل تمسخرها، در مقابل طعنه زدنها، درمقابل دشمنی های غیرمنصفانه طاقت بیاورند، لذا متوقف می‌شوند؛ بعضی به این اکتفاء هم نمیکنند که متوقف بشوند، عقبگرد می کنند؛ میبینید دیگر. »

این عقبگرد ناشی از عدم پایبندی به اصول، فردی را که زمانی با نیت خدمت و داعیه انقلابی گری وارد میدان شده بود، به جایی می رساند که در قامت یک مخالف خوان و انقلابی نما در خواهد آمد؛ چرا که « انقلابی گری کار سختی است زیرا پایبندی و تدین لازم دارد و نمی شود که انسان در یک دهه همه کاره کشور باشد و در دهه بعد، تبدیل به مخالف خوان کشور شود.»۱۶ «اینکه فردی مکرر، دستگاه ها یا قوای مختلف را مورد حمله و تهمت قرار دهد، هنر نیست زیرا هر کودکی می تواند با یک سنگ، شیشه ای را بشکند» انقلابی نما دیگر به مبانی و ارزش ها و اصول پایبندی نیست و برای هوای نفس و جهات شخصی و دستیابی به قدرت، اقدام می کند؛ «هنر آن است که انسان خدا را در نظر داشته باشد و منطقی حرف بزند و از سخن گفتن برای هوای نفس و جهات شخصی و دستیابی به قدرت پرهیز کند چرا که خداوند بابت هر سخنی از انسان سؤال و مؤاخذه خواهد کرد.»
اما این عقبگرد در این مرحله هم متوقف نمی شود و عملگرایی افراطی بدون پایبندی به اصول، چنان سرعتی به عقبگرد و ارتجاع فرد انقلابی نما می دهد که با تحرکات گوناگون و انتشار نامه سرگشاده کذایی نه در جهت خدمت به انقلاب و مردم و تحقق عدالت و بلکه در وهم حفظ حیات سیاسی خود و شاید جذب بخشی از بدنه مردم و اپوزیسیون دست و پا می زند. غافل از آنکه رمز اثرگذاری و ماندگاری نیز در ایستادگی بر اصول و مبانی نهفته است. «یکی از خصوصیات این شهید عزیز [(شهید بهشتی)] این بود. منطقی بود، پایبند به اصول و مبانی بود؛ یک اصولگرای به معنای حقیقی کلمه محسوب میشد. بر سر اصول با کسی ملاحظه نمیکرد. ما میدیدیم؛ بعضیها سعی میکردند با حیله و ترفند و روشهای متعارف و معمول، او را جذب کنند یا از مواضع خود تنزل بدهند، او را وادار به مماشات کنند؛ لیکن او بر سر مواضع خود محکم ایستاده بود. شخصیت های تاریخی و اثرگذار، اینجور شکل میگیرند؛ اینجور در جامعه ظهور میکنند و ماندگار میشوند؛ «انّ الّذین قالوا ربّنا الله ثمّ استقاموا» آن کسی که می گوید، از سر اعتقاد خالص و جازم؛ و می‌ایستد بر سر گفته ی خود، از سر تصمیم مؤمنانه و شجاعانه؛ و استمرار میدهد این حرکت را با صبری که خدای متعال در قرآن فرموده است: «والله یحبّ الصّابرین»مایه ی محبت خدای متعال است – این ارزش پیدا میکند؛ این میشود شخصیتی که نام او اثر میگذارد، راه او برای رهروان دستور راه میشود و چهره‌ی او باقی میماند.»

مجتبی خورسندی – دبیر شورای تبیین مواضع دانشجویی استان گیلان

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.