رویکردهای نوین مدیریت زباله؛ راهی به سوی گیلان پاک‌تر
آموزش اهمیت کنترل پسماند و شیوه‌های مناسب دفع زباله در کنار ایجاد مشوق‌های مختلف و همچنین نظارت مناسب بر دستگاه‌های ذیربط مسول باید جدی گرفته شود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، دکتر مرتضی فلاح کرکان – عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در یادداشتی نوشت:
استان گیلان و بویژه شهرستان بندرانزلی یکی از پر ترددترین مقاصد مسافران کشور است که سال هاست با پدیده زباله دست و پنجه نرم می‌کند. چیزی نمانده که خمیران مانند سراوان شود. رابطه انسان و طبیعت از آغاز خلقت تا کنون هیچوقت به اندازه امروز نگران کننده نبوده است. افزایش سریع جمعیت، توسعه صنایع و پیشرفت تکنولوژی و تمایل بشر به افزایش مواد مصرفی و در نتیجه ازدیاد مواد زائد از بحران‌های کنونی بشر است که موجب بروز نابهنجاری‌های زیست محیطی شده است. آلودگی محیط زیست، پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب و هوا، خاک یا زمین است، به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک آن را به طوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده، گیاهان، آثار یا ابنیه مضر باشد، تغییر دهد. افراد جامعه باید بدین باور برسند که علاوه بر رعایت موازین بهداشت فردی ملزم به حفظ بهداشت محیط پیرامون خود نیز هستند. یکی از موارد مهم در زمینه حفظ و ارتقای سلامت افراد و جامعه دفع زباله صحیح است. براساس مطالعه سازمان جهانی بهداشت‌عدم توجه به جمع آوری و دفع مواد زائد میتواند ۳۲ مشکل زیست محیطی بوجود آورد. میزان سرانه زباله درمناطق شهری ایران ۶۵۸ گرم در روز و درمناطق روستایی بین ۲۲۰ تا ۳۴۰ گرم در روز برای هر نفر است و بطور متوسط ۲۴۰ کیلوگرم درسال برای هرنفر درنظر گرفته می‌شود.
بر مبنای اصول بهداشتی و بهسازی زیست محیطی بایستی زباله‌ها که منشاء انواع آلودگی هستند در اسرع وقت دفع گردند چرا که در غیر اینصورت انتشار و انتقال بیماری، ایجاد بو و چشم اندازهای بد و نشت شیرابه و گازهای متصاعد شده زباله‌ها باعث آلودگی شدید محیط زیست می‌گردد. عدم کنترل این زائدات، اعم از مواد زائد انسانی، حیوانی و گیاهی به دلیل وجود انواع مختلف پس مانده‌های غذایی با رطوبت و حرارت متناسب و پناهگاه‌هایی که همواره در توده زباله وجود دارد از عوامل اصلی و مولد بسیاری از بیماری‌های انسان و حیوانات است. بیماری‌هایی همچون کزاز، حصبه، انگل‌های روده ای، اسهال، سالک پوستی و احشائی و … از جمله بیماری‌هایی هستند که از طریق آلودگی ناشی از مواد زائد جامد در آب، هوا و خاک حاصل می‌شوند. روش‌های دفع نهایی زباله‌های جامد شامل سوزاندن در کوره‌های زباله سوز، دفن زیر خاک یا دفن بهداشتی، تهیه کود کمپوست به طریق سنتی- نیمه سنتی و صنعتی، پردازش – بازیافت و استفاده مجدد می‌شود.
فرآیند مدیریت مواد زاید از سه عنصر اساسی شامل کاهش تولید پسماند، استفاده مجدد و بازیافت تشکیل می‌شود. و هر سه عنصر نیاز به همکاری عمیق مردم دارد. ایجاد فرهنگ استفاده از ساک‌های پارچه‌ای به جای کیسه‌های پلاستیکی و یا استفاده از شیشه‌های مواد غذایی برای نگهداری حبوبات و البته تفکیک از مبدا برای شروع فرآیند بازیافت مثال‌هایی است که نقش مهم جامعه در مدیریت بحران زباله را نشان می‌دهد. در گذشته چه خوب بود که برای جمع آوری پوسته پلاستیکی خوراکی‌ها و یا درب نوشیدنی‌ها جایزه می‌گذاشتند و این خود یک نوع تفکیک زباله بود.
به جز مبحث مرتبط با سلامتی و گردشگری دفع صحیح زباله مبحث اقتصاد پسماند نیز در استان و شهر ما مغفول مانده است. چهار رویکرد اصلی در این زمینه وجود دارد. رویکرد دوگانه‌گرا زباله‌گردی را پیامد فقدان رشد اقتصادی قلمداد می‌کند. از این رو سیاست‌های برآمده از این رویکرد در قبال زباله‌گردان بر پایه سرکوب و حذف زباله‌گردی و همزمان تولید مشاغل رسمی با هدف کاهش شمار افراد زباله‌گرد استوار است. رویکرد ساختارگرایی اما زباله‌گردی را منبعی برای استثمار سرمایه‌دارانه قلمداد می‌کند. از این منظر، زباله‌گردان ارتباط میان مواد قابل بازیافت و تقاضای این مواد از سوی شرکت‌های رسمی را فراهم می‌کنند. با دسترسی به مواد قابل بازیافت ارزان‌قیمت، سود شرکت‌های بازیافت و شرکت‌های جمع‌آوری‌کننده مواد بازیافتی افزایش پیدا می‌کند.
رویکرد سوم یعنی نظریات نئولیبرال، مقررات‌زدایی از حوزه جمع‌آوری زباله و زباله‌گردی را به‌عنوان راهی برای دستیابی به کارآیی در این بخش در چارچوب بازار آزاد و با هدف نهایی عدم‌مداخله دولت ترویج می‌کند. از نگاه رویکرد نئولیبرال، زباله‌گردی جایگزین‌های ارزانی برای مواد خام به صنعت محلی می‌دهد و هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد و بر این اساس، سود و رقابت در صنعت را افزایش می‌دهد. دوم، بازار رسمی مواد خام، انواع مواد جایگزین مورد تقاضا و قیمت‌های پرداختی به زباله‌گردها را تعیین می‌کند. در نتیجه، زباله‌گردی نقش ساختاری در رقابت‌پذیری صنعت محلی ایفا می‌کند.
در نهایت از منظر رویکرد نظریه تولید مشترک، زباله‌گردی پتانسیل تبدیل به بهترین ابزار موجود برای ارائه خدمات بازیافت در کشورهای در حال توسعه را دارد و برای توسعه پایدار، برابری و عدالت اجتماعی در این عرصه و اثرات مثبت محیط زیستی، حمایت بخش عمومی و همکاری شهروندان حیاتی است. این نظریه بر این امر تاکید می‌کند که تدارک انحصاری دولت و استراتژی مدیریت دولتی مدرن بر پایه خصوصی‌سازی به‌دلیل نارسایی‌های لجستیکی و حاکمیتی در ارائه خدمات عمومی در کشورهای در حال توسعه شکست خورده است. به نظر می‌رسد این فرآیند در حکمرانی شهری کشور ما نیز قابل ردیابی است.
برای این نقش آفرینی، آموزش اهمیت کنترل پسماند و شیوه‌های مناسب دفع زباله در کنار ایجاد مشوق‌های مختلف و همچنین نظارت مناسب بر دستگاه‌های ذیربط مسول باید جدی گرفته شود.
در انتهای این نگاره برخی توصیه‌های کارشناسان این امر در خصوص کنترل تولید زباله خشک خدمتتان ارایه می‌گردد.
۱) دستمال سفره‌های پارچه‌ای یا لباسهای کهنه را می‌توان برای نظافت منزل استفاده کرد.
۲) از ظروف پلاستیکی نوشابه‌ها و قوطی‌های خالی قهوه به جای گلدان استفاده کنید.
۳) از باتری‌های قابل شارژ استفاده کنید
۴) قسمتهای سفید کاغذ و بریده‌های کاغذ را دوباره استفاده کنید و قبل از فرستادن کاغذ برای بازیافت مطمئن شوید که از دوروی آن استفاده کرده اید.
۵) جعبه‌های کادویی و کاغذهای کادو را برای بسته بندی‌های جدید استفاده کنید و آن‌ها را دور نیندازید.
۶) روزنامه و مجلات را به طور مشترک استفاده کنید.
۷) باقیمانده پارچه‌ها را برای تکه دوزی، دوخت لباسهای عروسک، نظافت منزل و طراحی روی لباس‌ها استفاده کنید.
۸) همیشه همراه خود یک بطری آب مناسب داشته باشید. این بطری میتواند قمقمه یا یک بطری شیشه‌ای باشد.
۹) در صورت امکان جعبه‌های کاغذی تخم مرغ، توت یا سایر محصولاتی که از دست فروشان یا کشاورزان در بازار روز می‌خرید را به آن‌ها برگردانید.
۱۰) کیف یا ساک ثابت و شخصی خودتان را در هنگام خرید داشته باشید و از دریافت کیسه‌های نایلونی خودداری کنید.
۱۱) اشتراک روزانه مجلات یا روزنامه‌های خود را لغو کنید و به جای خواندن آن‌ها در غالب کاغذ یا سایر مواد چاپی، به صورت آنلاین مطالعه کنید یا در کتابخانه آن‌ها را بخوانید.
۱۲) برای حفظ بهداشت و تمیزی خود و انجام کارهایی مثل خشک کردن دست، پاک کردن بینی و یا دست گرفتن یک دونات یا پیراشکی از دستمال‌های پارچه‌ای قابل شستشو استفاده کنید.
۱۳) از یک سطل مخصوص یا فضای مشخص برای دورریز ضایعات مواد غذایی، گرد و خاک، و سایر چیزها استفاده کنید تا بتوانید این نوع زباله‌ها را کمپوست کنید.
۱۴) با افراد خانه یا فرزندان خود یک بازی کاهش زباله طراحی کنید. در این بازی می‌توانید به آن‌ها نشان دهید که تا چه اندازه می‌توان حجم زباله و دورریزهای خانگی را کاهش داد. شما در این بازی تمرین می‌کنید که هر هفته کیسه زباله خود را کوچک‌تر کنید.
دیدگاه