آیا میرزا کوچک خان در شمار مشروطه خواهانِ متحصن در کنسولِ انگلیس در رشت بوده است؟!
نامه منتشر شده در صفحه ۶۱۷ و ۶۱۸ از جلد سوم کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» مقرون به صحت بوده اما باز مُهر و امضای هیچ شخصی در آن دیده نمیشود و همچنین ادعایی از سوی نویسنده این کتاب، مبنی بر اینکه میرزا کوچک خان خود از متحصنین مشروطه خواه گیلانی در کنسولگری انگلیس در رشت بوده و این نامه را امضاء رسانده، مشاهده نگردیده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، یکی از مهمترین و طولانی ترین قیامهایی که در قرن سیزدهم در تاریخ ایران رخ داد و به مدت هفت سال به طول انجامید، «نهضت جنگل » است.
مرتضی سخایی – پژوهشگر در نگارش زیر به این سوال پاسخ داده است که “آیا میرزا کوچک خان در شمار مشروطه خواهانِ متحصن در کنسولِ انگلیس در رشت بوده است؟!”
مقدمه:
فریدون آدمیت، در صفحه ۲۵۰ کتاب «فکر آزادی» تصویر نامهای به تاریخ ۲۷ رجب المرجب ۱۳۲۴ قمری [برابر با ۲۵ شهریور ۱۲۸۵ خورشیدی] را آورده و نوشته است که این نامه توسط متحصنین مشروطه خواه گیلانی به چرچیل [شارژدافر سفارت انگلیس در تهران که برای دیدار با محصنین به رشت آمده بود] نوشته شده است. آدمیت مینویسد که این نامه را قریب به صد نفر از مردم طبقه متوسط، مُهر و امضاء کردهاند!. نامهای که مضمون آن درخواست «دستخط آزادی و مشروطیت»، از انگلستان بوده است!.
آدمیت در صفحه ۲۳ کتاب دیگرش «فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران» افزوده که «میرزا کوچک خان» هم یکی از افرادی بوده که نامه مورخه ۲۷ رجب المرجب ۱۳۲۴ یعنی همان نامه درخواست «دستخط آزادی و مشروطیت از انگلستان» را مُهر کرده است!.
این در حالی است که مهر و امضای هیچ یک از صد و خوردهای مشروطه خواه گیلانی، علی الخصوص میرزا کوچک خان در هیچ کدام از آثار آدمیت منتشر نگردیده است و این صرفاً در حد یک ادعا از سوی نویسنده مطرح گردیده است.
جالب است که نامهی مورد ادعای آدمیت در صفحه ۶۱۷ و ۶۱۸ از جلد سوم کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» به قلم ناظم الاسلام کرمانی درج گردیده است. با این توضیح که متن نامهی اخیر با آنچه که در تصویر دستخط مورد ادعای آدمیت دیده میشود کاملاً متفاوت است. باید افزود که حتی ناظم الاسلام کرمانی نیز هیچ نامی از مُهر و امضاء کنندگان این نامه نمیبرد!.
موضوع حائز اهمیت در متن نامهای که کرمانی منتشر کرده این است که در آن از یک عالِم مَعهود گیلانی [به معنی شناخته شده. نام این عالِم در متن نامه نیامده] شکایتی به عمل آمده مبنی بر اینکه او ضد مشروطه بوده و متحصنین مشروطه خواه گیلانی در کنسول انگلیس در رشت را «عدهای جُهّال و نادان نامیده که قابل اعتنا نیستند».
برخی پژوهشگران از جمله رضا رمضان نرگسی و ناصر عظیمی این عالِم معهود را «ملا محمد خمامی» دانستهاند.
یکبار دیگر مرور میکنیم:
- فریدون آدمیت نامهای دستویس به تاریخ ۲۸ شهریور ۱۲۸۵، به زعم خود از متحصنین مشروطه خواه گیلانی در کنسولگری انگلیس در رشت منتشر نموده که در آن از انگلستان «دستخط آزادی و مشروطیت» خواسته شده است. وی «میرزا کوچک خان» را نیز یکی از افرادی نام برده که این نامه را مُهر و امضاء کردهاند.
- ناظم السلام کرمانی همان نامه را با مضمونی صد در صد متفاوت منتشر کرده که طی آن متحصنین از یک عالِم شناخته شده گیلانی که آنان را عدّای جُهّال و نادان نامیده شکایت کردهاند.
- رضا رمضان نرگسی و ناصر عظیمی از جمله افرادی هستند که این عالِم معهود را ملا محمد خمامی دانستهاند.
- در هیچکدام از منابع اشاره شده مُهر و امضای میرزا کوچک خان دیده نمیشود.
نتیجه گیری:
- عباسقلی خان قزوینی پدر فریدون آدمیت از بنیانگذاران فراماسونری در ایران بوده و خودِ فریدون آدمیت نیز از اعضای لژ فراماسونری تهران بود. بنابراین نامه منتشر شده در صفحه ۲۵۰ کتاب «فکر آزادی» در راستای اهداف فراماسونری یعنی القای گرایش فکری مشروطه خواهان گیلانی به انگلستان ارزیابی میگردد.
- نامه منتشر شده در صفحه ۶۱۷ و ۶۱۸ از جلد سوم کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» مقرون به صحت بوده اما باز مُهر و امضای هیچ شخصی در آن دیده نمیشود و همچنین ادعایی از سوی نویسنده این کتاب، مبنی بر اینکه میرزا کوچک خان خود از متحصنین مشروطه خواه گیلانی در کنسولگری انگلیس در رشت بوده و این نامه را امضاء رسانده، مشاهده نگردیده است.
- به فرض پذیرش اینکه ملا محمد خمامی همان عالِم معهود گیلانی است که برای متحصنین مشروطه خواه گیلانی در کنسول انگلیس در رشت از عبارت «عدهای جُهّال و نادان» استفاده کرده باشد، باز هم نمیتوان میرزا کوچک خان را مشمول این صفت دانست. چرا که حتی حضور وی در کنسول انگلیس در رشت به اثبات نرسیده است.[۱]
- میرزا حسین خان کسمایی مدیر روزنامههای وقت (انتشار در تهران) و جنگل (ارگان رسمی نهضت جنگل که در کَسما منتشر میشد) و یکی از شاخص ترین مشروطه خواهان گیلانی است که سابقه معمم بودن و ایراد وعظ و خطابه داشت و سپس لباس روحانیت از تن به در کرده و گرایش به غرب پیدا نمود و بعدها هم متهم به قتل «شیخعلی فومنی» یک روحانی مشروطه مشروعه خواه گیلانی شد. از همین رو تندروی و گرایش داشتن به غرب از سوی عمده مشروطه خواهان گیلانی، منجر به مخالفت ملامحمد خمامی با مشروطه بوده است.
[۱] . در صفحه ۱۷۲ کتاب «یادداشتهای اوسینکو» آمده است: «[میرزا کوچک خان] برای نخستین بار در ماجرای مشروطهخواهی مردم در تحص مردم رشت در برابرکنسولگری انگلیس حضور یافته …» در توضیح باید گفت که این کتاب از اساس جعلی است!.
خدمت جناب جلالت … جناب قونسول دولت فخیمه انگلیس مقیم رشت …
از آنجائیکه خاطر شریف جنابعالی مسبوق است که چندی است متولیان از طرف … اشرف و اعلیحضرت اقدس همایونی شاهنشاه ممالک ایران خلدالله تعالی پیوسته به ماها وعده آزادی … و بخطهای عدیده صادر و مرحمت گردیده که بعدها اصلاحات تقینیه در امور مملکت مطلقاً خواهد شد. مدتی این اخبارات بشارت آمیز موجب سکوت و سکون ما گردیده عرضحال و تظلمات و مستدعیات اهالی طهران را کافی بحال خودمان میدانستیم و به خودمان وعده میدادیم که آزادی و مشروطیت عمومی خواهد بود و شامل حال ما نیز خواهد شد. اکنون مأیوس شدیم و همچو گمان میکنیم که این شایعه عدل و مساوات هیچ صورت و موضوع ندارد یا دارد فقط در حق اهالی طهران خواهد بود. به این جهت در این مکان محترم آمدهایم … تشخیص اعلیحضرت قویشوکت پادشاه انگلستان و امپراطور کل ممالک … پناه آوردهایم که دستخط آزادی و مشروطیت برای قاطبه اهالی گیلان از طرف دولت قویشوکت ایران خلدالله سلطانه صادر گردد. باطمینان کامل از این محل خارج شده دعاگوی ذات ملکوتی صفات اعلیحضرت اقدس همایونی ارواحنافداه بوده باشیم.
دیدگاه