۸۰ درصد مردم به حجاب اعتقاد دارند، اما ۶۸ درصد مردم احساس می کنند اکثریت جامعه بی حجابی را دوست دارند

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، روزنامه ایران، تریبون رسمی دولت در شماره امروز خود نوشت:

تا انجمن دانش‌آموختگان علوم اجتماعی دانشگاه تهران بنا بر اهمیت موضوع «درک واقعی مسأله حجاب» در ابعاد اعتقادی، بینشی، اخلاقی و رفتاری به بررسی حقایق جاری حجاب در جامعه ایرانی پرداخته است. آنچه در ادامه می‌آید نتایج تجمیعی ۶ پیمایش و مطالعه کلان ملی است که از ابتدای سال ۱۴۰۱ (۶ ماه قبل از حوادث پاییز سال گذشته) تا خرداد ۱۴۰۲ توسط مراکز پژوهشی، دانشگاهی، سیاستگذاری و رسانه‌ای برگزار شده است.

بُعد اعتقادی حجاب
درباره «اعتقاد به حجاب»، ۸۱.۷ درصد پاسخگویان (اعم از زن و مرد) به حجاب به عنوان یک حکم اسلامی، اعتقاد خود را ابراز داشته‌اند. برش جنسیتی این پیمایش، میزان اعتقاد صرفاً بانوان را به حجاب به عنوان یک اصل اسلامی بیشتر نشان می‌دهد؛ به گونه‌ای که ۸۴.۲ درصد بانوان، حجاب را به عنوان یک حکم اسلامی قبول دارند.

بُعد اخلاقی حجاب
درباره «گزاره‌های اخلاقی تأثیر حجاب»، توافق جامعه درباره مقیاس اخلاقی حجاب وزن بالایی دارد و دارای مقبولیت حداکثری است، به طوری که اکثریت افکارعمومی مسأله حجاب را به عفت و پاکدامنی مرتبط می‌دانند. در این باره ۷۳ درصد جامعه معتقدند «حجاب باعث افزایش عفت و پاکدامنی زنان می‌شود». همچنین ۸۶.۲ درصد بانوان در انتخاب رنگ لباس خود طوری دست به انتخاب می‌زنند که رنگ لباس برای دیگران جلب توجه نکند. ۹۱ درصد طوری لباس می‌پوشند که تحریک‌کننده نباشد و ۹۴.۹ درصد پوشش خود را طوری انتخاب می‌کنند که در امنیت باشند.
در ادامه ۷۷.۸ درصد مردم با این گزاره که «یکی از عوامل مؤثر بر تحکیم خانواده، رعایت حجاب است» موافق بوده‌اند. درباره اعتقاد بانوان به این گزاره، ۸۲.۴ درصد بانوان حجاب را در تحکیم خانواده مؤثر قلمداد می‌کنند.

بُعد فرهنگی حجاب
حجاب در جامعه ایران مقوله‌ای اصالتاً فرهنگی است. درباره عوامل تعیین‌کننده در انتخاب پوشش، اکثر زنان نقش «فرهنگ» را در انتخاب پوشش بیشتر از نقش «قانون» می‌دانند. ۷۶ درصد بانوان در انتخاب لباس خود به «فرهنگ» به عنوان اولین عامل اثرگذار توجه دارند و ۳۲.۳ درصد نیز «قانون» را اثرگذار دانسته‌اند (پاسخگویان درباره هر دو عامل نظر جداگانه داده‌اند). تأثیرگذاری از قانون لزوماً به معنی اجبار تحلیل نمی‌شود چرا که در این گزاره اثرگذاری تام و نهایی مورد سؤال واقع نشده، بلکه جنبه اجبار قانون در گزاره‌ای دیگر و در حد ۸.۲ درصد (بند ۵) بررسی شده است.

بُعد رفتاری حجاب و بی‌حجابی
درباره میزان شیوع بی‌حجابی، میانگین کسانی که به صورت بدون حجاب (نداشتن شال یا روسری و بدون پوشاندن موی سر) در سطح معابر رفت و آمد دارند، ۶.۴ درصد کل بانوان متردد در معابر شهری (در سطح کشور) هستند. این وضعیت در برخی کلان‌شهرها مثل تهران تا ۹.۳ درصد هم می‌رسد. بی‌حجابی به‌طور طبیعی در برخی مراکز مثل بعضی مراکز خرید و تفریحی بیشتر و در برخی معابر و اماکن عمومی کمتر از این مقدار قابل مشاهده است. با توجه به تعداد بی‌حجابان، بیش از ۹۰ درصد بانوان در سطح کشور گونه‌ای از حجاب سر را استفاده می‌کنند و اندازه‌ای از موهای خود را می‌پوشانند که طیفی از اقسام حجاب کامل و شرعی یا ضعیف الحجابی را در بر می‌گیرد.

حجاب به عنوان یک الزام اجتماعی
سنجش نظر مردم درباره «لزوم داشتن حجاب در محیط‌های عمومی» حاکی از آن است که ۸۴.۳ درصد پاسخگویان (زن و مرد) با الزام اجتماعی حجاب موافق هستند. میزان موافقت «بانوان» با الزام رعایت حجاب، بیشتر و برابر با ۸۶.۵ درصد است. البته تلقی همه این افراد با نوع و میزان الزام‌بخشی یکسان نیست و شامل طیفی از الزام قانونی تا الزام فرهنگی و اخلاقی را در برمی‌گیرد. در حالی که بخشی از جامعه برای مقوله حجاب قائل به الزام قانونی و ایفای نقش دولت هستند (۴۶ درصد)، طیفی دیگر علاوه بر الزامی دانستن حجاب در محیط عمومی به مواجهه فرهنگی با این الزام موافق هستند (۴۹ درصد).

کمرنگی وجه اجباری حجاب
کسانی که حجاب خود را تابعی از «اجبار» می‌دانند در اقلیت هستند؛ به گونه‌ای که ۷۹ درصد بانوان هیچ نوعی از اجبار را در انتخاب پوشش خود احساس نمی‌کنند. در کل ۱۴.۷ درصد بانوان نوعی از اجبار را در انتخاب پوشش خود اثرگذار می‌دانند که شامل اجبار قانونی (۸.۲ درصد)، اجبار شغلی (۴.۵) و اجبار از طرف خانواده (۲ درصد) است.بر اساس مطالعه ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، لزوماً افرادی که نوعی از اجبار را در حجاب خود احساس می‌کنند، متمایل به بی‌حجابی نیستند بلکه تمایل به استفاده از لباس راحت‌تر، زیباتر و جذاب‌تر، بخشی از تمایلات این افراد محسوب می‌شود. هر چند برخی نیز تمایل خود را به عدم رعایت حجاب ابراز داشته‌اند؛ از میان کسانی که پوشش خود را تابعی از اجبار می‌دانند، ۴.۶ درصد بانوان اظهار داشته‌اند پوششان متأثر از اجبار است و در صورت برداشته شدن اجبار، تمایل به بی‌حجابی دارند. ۱۰.۱ درصد دیگر متمایل به استفاده از گونه‌های دیگر حجاب با مشخصه‌های راحتی، رنگی‌تر بودن، زیبایی و جذاب بودن هستند (جمعاً ۱۴.۷ درصد).

سهم حجاب از وقایع پاییز ۱۴۰۱
تأثیر وقایع پاییز ۱۴۰۱ در کاهش حجاب بانوان یکی دیگر از گزاره‌های تبیین‌کننده واقعیات در جامعه ایران است. در این باره ۱۱ درصد مردم خواسته اصلی معترضان را «آزادی حجاب» قلمداد می‌کنند و در کل ۱۰ درصد بانوان اظهار داشته‌اند «میزان یا نوع حجابشان متأثر از وقایع اعتراضی سال گذشته کمتر شده است». این کاهش اعم از «برداشتن روسری و شال» (۵.۳ درصد)، «تبدیل چادر به مانتو» (۲.۵ درصد) و «تبدیل مانتوی بسته یا گشاد به مانتوی باز یا تنگ» (۱.۸ درصد) عنوان شده است (جمعاً حدود ۱۰ درصد).

تفکیک واقعیت حجاب از احساس واقعیت
از مهمترین یافته‌های پیمایش‌های انجام شده، تفاوت معنادار بین «واقعیت» و «احساس واقعیت» در ارزیابی از مؤلفه‌های اجتماعی است؛ یعنی برخی مسائل، بیشتر از آنچه وجود دارند احساس می‌شوند. در حالی که غالب مردم (بیش از ۸۰ درصد) به حجاب اعتقاد داشته و به آن به عنوان یک الزام اجتماعی باور دارند اما اکثر مردم آنچه از باور جامعه درک و احساس می‌کنند، به کلی متفاوت با این واقعیت است. در این باره ۶۸ درصد مردم این‌گونه احساس می‌کنند که اکثر مردم با حجاب مخالف هستند.
تفاوت بین واقعیت و احساس واقعیت، خود را در قالب تلقی از میزان بی‌حجابان نیز نشان می‌دهد. در واقعیت ملّی ۶.۴ درصد بانوان به کشف‌حجاب روی آورده‌اند اما در یک ارزیابی وقتی از مردم پرسیده می‌شود، به نظر شما میزان بی‌حجابی چقدر است؟ پاسخ‌ها تا ۵ برابر واقعیت متفاوت است و ارزیابی از بی‌حجابی توسط پاسخگویان تا ۳۰ درصد برآورد می‌شود.
این مسأله گویای اهمیت جنگ شناختی و غلبه ذهنیت بر عینت است و ناشی از بزرگنمایی و جعل واقعیت در رسانه تفسیر می‌شود و نقطه تمرکز جریان غرب‌گرا در ایران بر بزرگنمایی این «ناواقعیت احساسی» به جای «حقیقت میدانی حجاب» و متعاقب آن مسأله‌زایی از حجاب و بحران‌آفرینی پیرامون آن شکل گرفته است.

برش

کمرنگی وجه اجباری حجاب

کسانی که حجاب خود را تابعی از «اجبار» می‌دانند در اقلیت هستند؛ به گونه‌ای که ۷۹ درصد بانوان هیچ نوعی از اجبار را در انتخاب پوشش خود احساس نمی‌کنند. در کل ۱۴.۷ درصد بانوان نوعی از اجبار را در انتخاب پوشش خود اثرگذار می‌دانند که شامل اجبار قانونی (۸.۲ درصد)، اجبار شغلی (۴.۵) و اجبار از طرف خانواده (۲ درصد) است.بر اساس مطالعه ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، لزوماً افرادی که نوعی از اجبار را در حجاب خود احساس می‌کنند، متمایل به بی‌حجابی نیستند بلکه تمایل به استفاده از لباس راحت‌تر، زیباتر و جذاب‌تر، بخشی از تمایلات این افراد محسوب می‌شود. هر چند برخی نیز تمایل خود را به عدم رعایت حجاب ابراز داشته‌اند؛ از میان کسانی که پوشش خود را تابعی از اجبار می‌دانند، ۴.۶ درصد بانوان اظهار داشته‌اند پوششان متأثر از اجبار است و در صورت برداشته شدن اجبار، تمایل به بی‌حجابی دارند. ۱۰.۱ درصد دیگر متمایل به استفاده از گونه‌های دیگر حجاب با مشخصه‌های راحتی، رنگی‌تر بودن، زیبایی و جذاب بودن هستند (جمعاً ۱۴.۷ درصد).