ساخت مستند فروغ کلید خورد|کمپین دانش آموختگان قدیمی‌ترین مدرسه دخترانه گیلان
مرمت قدیمی‌ترین مدرسه دخترانه رشت با وجود قول مساعد دکتر نوبخت، هنوز احیا نشده است و اخیرا کمپین دانش‌آموختگان فروغ به‌راه افتاده و یک مستندساز درباره این مدرسه درحال تولید فیلم است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا مهری شیرمحمدی در شبستان نوشت: بیش از ۱۱۶سال از تاسیس آن می‌گذرد اما مانند سه سال پیش دیگر رنگ‌پریده و انبار ضایعات آموزش و پرورش نیست. اگرچه درب قدیمی‌ترین مدرسه دخترانه در محله آفخرای رشت همچنان به‌روی گردشگران بسته است، اما از سال گذشته نصب تابلوی میراث فرهنگی جلوی درب مدرسه‌ی «فروغ»، ارزش والای این مدرسه را نشان می‌دهد.
این مدرسه از چندسال پیش مورد بازدید بسیاری از مقامات مسئول استانی و گیلانی قرار گرفت و از همه زودتر پای محمدباقر نوبخت، رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به مدرسه‌ای باز شد که در تاریخ تحصیل نوین دختران گیلان تاثیر به‌سزایی داشت.
۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۵، محمدحسن طالبیان معاون اسبق سازمان میراث فرهنگی کشور نیز نوبخت را در بازدید همراهی می‌کرد، از همان تاریخ قول‌های مساعدی برای تامین اعتبار، مرمت و احیای فروغ داده شد، اگرچه این اعتبارها به‌صورت قطره‌چکانی از سوی سازمان میراث فرهنگی تزریق شد ولی مرمت این عمارت به دلیل عدم مشارکت مالک حقوقی یعنی اداره کل آموزش و پرورش گیلان، متوقف مانده است.
با این حال مدرسه فروغ در سراسر کشور شناخته شده و حالا می‌دانیم پس از مدرسه دخترانه «تومانیان» و «ممورال»های تبریز، «فروغ» سومین مدرسه قدیمی دخترانه کشور است.
نام این مدرسه ابتدا «مهستی» بود، قبل از انقلاب « فروغ» نام گرفت و بعد از انقلاب اسلامی به دبیرستان ۱۷شهریور تغییر نام داد. بر اساس مستندات اداره کل میراث فرهنگی گیلان، این مدرسه در سال ۱۲۸۴ شمسی ساخته شده است، البته بر اساس یادداشت‌های برخی مورخان از جمله «شادی پیروزی» به سال ۱۲۸۲ خورشیدی و بر اساس کتاب «مرادعلی توانا» در سال ۱۲۷۹خورشیدی تاسیس شده است.
این مدرسه از آن جهت در تاریخ آموزش و پرورش باید مهم باشد که سمبل تلاش جامعه زنان و دختران بعد از انقلاب مشروطه به فراگیری آموزش و پرورش خارج از فضای جنسیت است.
فروغ در سال ۱۳۱۲ خورشیدی توانست مجوز تاسیس دوره کامل متوسطه را هم دریافت کند و بودجه این مدرسه توسط انجمن خیریه آمریکایی تامین می‌شد. در این مدرسه ابتدا رشته «خانه‌داری» تدریس می‌شد، اما بعدها رشته‌های طبیعی و علمی نیز به رشته خانه‌داری اضافه شد.
این دبیرستان، دخترانی را تحویل جامعه داده که برخی در سطح دنیا مطرح هستند، مهم‌ترین آنها «دکتر آذر اندامی» باکتری‌شناس و تولیدکننده واکسن وبای التور و شاعره نامی «مهکامه محصص لاهیجانی» دوست پروین اعتصامی است که مدتی هم مدیریت دبیرستان مذکور را برعهده داشت.
اخیرا دانش آموختگان فروغ به کمک فضای مجازی در سراسر دنیا یکدیگر را پیدا کرده و گروه تلگرامی “دانش آموختگان فروغ ” را با بیش از هزار عضو تشکیل داده‌اند، دختران فروغ تلاش دارند به مرمت و احیای این مدرسه کمک کنند. افزون بر آن، یک بانوی مستندساز نیز ساخت نخستین مستند از مدرسه فروغ را کلید زده است.
«فرشته توکلی» درباره‌ی هدفش از ساخت این مستند می‌گوید: بنده اگرچه دانش‌آموخته فروغ نیستم ولی ساخت این مستند، ادای دینی است به تاریخ پرفراز و نشیب تحصیل دختران و زنانی که برای رسیدن به این هدف از جان و آبروی خود مایه گذاشتند.
وی با یادآوری زنانی که به‌نام «ملاباجی» در خانه‌های خود به دختران آموزش می‌دادند، بیان می‌کند: فروغ هم به‌لحاظ بنا و هم به‌لحاظ شیوه‌های نوین آموزش در کشور سرآمد است و با بیش از ۱۱۶سال قدمت، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ آموزش و پرورش ایران دارد و قدمت آن حتی از مدرسه ژاندارک تهران (تاسیس ۱۳۱۵) بف‌عنوان پایتخت بیشتر است.
این دانش‌آموخته انجمن سینمای جوان با اشاره به تاریخ ساخت مدرسه تومانیان و ممورال آمریکایی تبریز می‌افزاید: بسیاری از شهرها همانند اصفهان که ادعای داشتن قدیمی‌ترین مدرسه دخترانه را دارند، جایگاه پایین‌تری نسبت به فروغ دارند. فروغ سومین مدرسه دخترانه به‌لحاظ احداث بنای اختصاصی برای مدرسه است . تحقیقات بنده نشان داده بسیاری از این مدرس ابتدا اتاقکی در خانه‌های شخصی یا استیجاری بوده و بعد از ساخت مدرسه، تاریخ تشکیل مدرسه در همان اتاقک را به‌عنوان سال تاسیس قید کرده اند، در حالکیه مدرسه فروغ از ابتدا به شکل مدرسه ساخته شد.
وی ادامه می‌دهد: بنابراین بسیاری از مدارسی که عنوان قدیمی‌ترین مدرسه به آن اطلاق می شود، اصالت تاریخی بر اساس سال تاسیس ندارند، به‌همین دلیل فروغ بسیار باارزش است و سازه آن همچنان حفظ شده ولی متاسفانه از سوی متولیان فرهنگی مورد کم لطفی قرار گرفته است.
توکلی با اشاره به اقدام به تخریب فروغ توسط آموزش و پرورش و کمپین فعالان فرهنگی و رسانه‌ای که منجر به ثبت ملی این بنا شد، تصریح کرد: با وجود ثبت این بنا از سال ۱۳۸۷، متاسفانه مدرسه رها شده است و این درحالی است که از رسانه‌ها و فعالان فرهنگی انتظار می‌رفت از همان زمان برای احیای این بنا حرکت‌های فرهنگی خود را ادامه دهند. کم‌توجهی مسئولان و متولیان فرهنگی و فقدان تلاش کافی رسانه‌ها نتوانست به تغییر کاربری فرهنگی فروغ در این سال‌ها کمک کند.
نویسنده و کارگردان مستند مدرسه فروغ همچنین گفت: اگرچه دانش‌آموخته فروغ نیستم اما خود را جزئی از زنانی می‌دانم که برای آموزش این قشر تلاش کردند، بنابراین خواستم با ساخت این مستند، دینم را به زنان فرهیخته سرزمینم ادا کنم.
توکلی تصریح کرد: این مستند برگرفته از آرشیو مقالات و مستندات تاریخی و همچنین مصاحبه با دانش‌آموختگان و دبیران سالخورده فروغ و فعالان فرهنگی است که برای حفظ فروغ تلاش کردند. از علاقمندان تقاضا دارم اگر تصاویر، اسناد و مستنداتی از تاریخچه، دبیران و دانش‌آموختگان فروغ دارند، برای بهتر شدن مستند در اختیار بنده قرار دهند.
دانش‌آموخته انجمن سینمای جوان با اشاره به دریافت مجوزهای لازم برای فیلمبرداری از بنا یادآور شد: اداره کل آموزرش و پرورش به‌عنوان مالک و اداره کل میراث فرهنگی به‌عنوان متولی بناهای میراثی در انجام صدور مجوزهای لازم همکاری داشتند و امیدوارم ساخت نخستین مستند از فروغ، فتح بابی باشد برای دیگر علاقمندان تا مستندهای دیگری در مورد این پتانسیل با ارزش گیلان و بانوان فرهیخته‌ای که فروغ تحویل جامعه داده است، تهیه شود.
وی با اشاره به کمپین هزار نفره دانش آموختگان فروغ اذعان کرد: بی‌شک اگر نهادهای متولی با تشکل‌های مردمی همکاری خوبی داشته باشد، همین ظرفیت‌های مردمی و تشکل‌های غیردولتی می‌تواند به مرمت و احیای فروغ کمک کنند. بنابراین تلاش خواهم کرد این همدلی ها را نیز در مستند فروغ بازتاب دهم.
دیدگاه