ترکیه همسایه ای غیرقابل اعتماد است؛ از کشتار ارامنه تا اختلاف با یونان و قبرس
معمولا در اندیشکده های بین المللی،هنگام گقتگو در مورد اهمیت سیاست همسایگی،از ترکیه به عنوان کشوری ناکارآمد در بهبود روابط با همسایگان یاد می شود. اردوغان پس از تصدی ریاست جمهوری، با اعلام سیاست «به صفر رساندن مشکلات با همسایگان» قول داد با همسایه های ترکیه روابط دوستانه برقرار کرده و مشکلات و اختلافات فیمابین را به صفر برساند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، محسن پاک آیین در یادداشتی نوشت:
ترکیه به خوبی می‌دانست برای اینکه بتواند به بازیگری مهم در منطقه تبدیل شود، باید اعتماد کشورهای همسایه خود از جمله سوریه، عراق، ارمنستان، آذربایجان، یونان، بلغارستان و قبرس را جلب کند. با نگاهی کوتاه بر نوع رابطه ترکیه با همسایگان خود، تحولات اخیر در سوریه را نیز مرور می‌کنیم.
قبرس
ترکیه که خود را «برادر بزرگتر» کشورهای ترک تبار تصور می‌کند، دخالت در امور این کشورها را مجاز می‌داند و با اشغال بخش ترک‌نشین قبرس، در سپتامبر ۲۰۲۳ خواهان به رسمیت شناخته‌شدن جمهوری ترک قبرس شمالی شد. پیشنهاد ترکیه نه تنها از سوی سازمان ملل متحد و جامعه جهانی مورد استقبال قرار نگرفت بلکه مانع اصلی اتحاد کشورهای ترک تبار شد. در این روند حتی آذربایجان به عنوان دوست نزدیک ترکیه، حاضر به شناسائی قبرس شمالی و حتی پذیرش آن به عنوان عضو ناظر در اتحادیه کشورهای ترک تبار نشد.
یونان
اگرچه بزرگترین تنش ترکیه با یونان، اختلاف نظر بر سر اجرای مفاد معاهده لوزان در دریای اژه است اما یکی از موارد اختلاف آنکارا با آتن نیز ریشه قومی دارد و ترکیه می‌گوید یونان حقوق مسلمانان ترک در این کشور را نادیده می‌گیرد.
بلغارستان
ادعای بلغارستان همسایه دیگر ترکیه درمورد دخالت این کشور در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری بلغارستان در ۲۱ نوامبر ۲۰۲۱ است که با اعتراضات علیه مداخلات ترکیه در انتخابات همراه بود، یکی از دلایل اصلی اختلافات آنکارا با صوفیه است. بلغارستان معتقد است تعداد شهروندان بلغارستانی مقیم ترکیه که در رای گیری انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری شرکت کردند به طور غیرعادی بالا بوده و مداخله ترکیه در انتخابات را تائید می‌کند.
ارمنستان
اگرچه کشتار ارامنه توسط امپراطوری عثمانی از اولین نشانه‌های تاریخی اختلافات ترک‌ها و همسایه خود ارمنستان بود اما پس از ایجاد کشور مستقل ارمنستان و وقوع جنگ قره باغ بین جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، اختلاف ارامنه و ترک‌ها به اوج خود رسید. بسیاری از کارشناسان منطقه معتقدند یکی از دلایل طولانی شدن جنگ قره باغ، دخالت‌های تحریک‌آمیز ترکیه در حمایت از جمهوری آذربایجان بود. ترکیه در این روند با بستن مرزهای خود با ارمنستان، ایروان را برای حل پایان دادن به اتهام نسل کشی ارامنه توسط ترک‌های عثمانی تحت‌فشار قرار داد. حتی پس از آزاد شدن قره باغ و بازگشت آن به آذربایجان که با نارضایتی آنکارا همراه بود، ترکیه اقدام به تحریک باکو برای اشغال منطقه زنگزور در استان سیونیک ارمنستان و دامن زدن به جنگ دیگری در قفقاز کرد. ترکیه علیرغم داشتن روابط گسترده با جمهوری آذربایجان، در دوره ظهور تکفیری‌ها نیز با اعزام مبلغین ترک به مناطق سنی‌نشین آذربایجان، اقدام به آموزش جوانان و نوجوانان ترک تبار در مساجد و مراکز دینی آذربایجان و استخدام و اعزام آنان برای پیوستن به داعش کرد. در این مقطع، جمهوری آذربایجان با اعلام نارضایتی از آنکارا، شش مسجد در شهرهای گاخ، زاگالاتا و شکی که مرکز فعالیت مبلغین ترک بود و همچنین تنها مسجد ترکیه در باکو را تعطیل کرد.
عراق
اختلافات ترکیه با عراق عمدتا به دلیل حمایت‌های ترکیه از گروههای تکفیری، حقوق آب و فروش نفت کردستان است. اوج اختلافات نفتی بین دوکشور مربوط به سال ۲۰۱۳ است که دولت اقلیم کردستان، صادرات نفت خود را به طور مستقل به ترکیه آغاز کرد. اقدامی که بغداد آن را غیرقانونی تلقی کرد و دادگاه بین‌المللی داوری در اتاق بازرگانی بین‌المللی را متقاعد ساخت تا در سال ۲۰۲۳، علیه ترکیه و به‌نفع عراق رای دهد. آب نیز یکی از دلایل دیرینه اختلافات بین دو کشور بوده است، زیرا هر دو رودخانه فرات و دجله که از ترکیه سرچشمه می‌گیرند، منابع آبی حیاتی برای عراق هستند و سدهای ترکیه، ورود آب به عراق را کاهش می‌دهند.
سوریه
موضوع اختلاف ترکیه و سوریه به مسئله کردها برمی‌گردد و ترکیه می‌گوید روابط خوب کردها با دولت سوریه قابل‌پذیرش نیست. گروههای کردی که تبعه سوریه هستند از نظر آنکارا تروریست‌هایی هستند که باید نابود شوند. ترکیه با این توجیه، اشغال مناطق مرزی سوریه را مجاز دانسته و در عین حال با حمایت از گروههای تروریستی تکفیری برای تجزیه و بی‌ثبات‌سازی سوریه تلاش می‌کند. در عین حال روابط راهبری آنکارا با تل آویو نیز برای سوریه قابل‌پذیرش نیست و می‌تواند عامل تنش‌زا برای روابط دو کشور باشد. در کنار اختلافات جدی ترکیه با همسایگان خود، سد سازی‌های بی‌رویه تحت عنوان پروژه‌های گاپ، داپ، کاراکورت، سویلمز و قارین قلعه، منجر به بحران بی‌آبی برای کشورهای منتفع از این رودخانه‌های بین‌المللی همچون عراق، سوریه، ایران، آذربایجان و ارمنستان شده و این بحران بر روابط ترکیه و همسایگان حاکم است.
اما اگرچه عملیات اخیر گروههای تروریستی علیه دولت بشار اسد یک طرح آمریکایی است اما ترکیه بلحاظ لجستیکی، نظامی و اطلاعاتی با آمریکا همدست است و از اشغال حلب حمایت می‌کند. ترکیه در سال ۲۰۱۸ در نشست سران آستانه در تهران برگزار می‌شد، از پوتین خواست تا حملات هوایی به ادلب را متوقف کند و ضمانت کرد که ادلب تنها در دست نیروهای معتدل باشد و علیه دولت قانونی بشار اسد اقدامی انجام ندهد. ترکیه همچنین متعهد شد جلو تروریست‌های مسلح در ادلب را بگیرد و به تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارد. روسیه که با بمباران ادلب در آستانه نابودی تروریست‌ها بود به اروغان اعتماد کرد و ارتش سوریه نیز به همین دلیل انجام عملیات بزرگ در ادلب را متوقف کرد.
امروز ترکیه با عهدشکنی و حمایت از طرح آمریکایی-اسرائیلی در زمره ناقضین تمامیت ارضی سوریه قرار دارد و نقش تسلیحاتی و لجستیکی و اطلاعاتی این کشور در حمایت از تروریست‌ها غیرقابل انکار است. تردیدی نیست که سوریه پس از ترمیم آسیب‌های ناشی از غافلگیری اولیه، با کمک دوستان خود این بار هم تروریست‌ها را شکست داده و حلب و ادلب را آزاد خواهد ساخت و این ترکیه است که باز هم بازنده اصلی این جنگ خواهد بود.
دیدگاه