واکنش گیلانی‌ها به جنگ اعراب و اسرائیل
رژیم صهیونیستی بارها با فلسطینیان و کشورهای مسلمانِ همسایه مانند مصر، سوریه و لبنان جنگ کرده که منجر به کشته و آواره شدن تعداد بسیاری از مسلمانان شده است. مردم ایران که خود را جزئی از پیکره جهان اسلام می‌دانستند در قبال جنایات آن رژیم بی‌تفاوت نبودند و پیوسته مخالفت خود را با جنگ‌افروزی اسرائیل اعلام می‌کردند. در سال ۱۳۴۶ مواضع آشکار مردم و روحانیون گیلان در قبال جنگ سوم اعراب و اسرائیل جالب توجه بود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، مرکز اسناد انقلاب اسلامی نوشت:
در خرداد ۱۳۴۶ جنگ سوم بین اعراب و اسرائیل به اوج خود رسید. آیت‌الله العظمی حکیم از عموم مسلمانان خواست تا برای جهاد علیه صهیونیست‌ها و رژیم اشغالگر قدس به‌پا خیزند. طلاب حوزه‌ی علمیه‌ی قم درباره‌ی حمایت از مبارزات مردم مسلمان عرب علیه رژیم اشغالگر قدس اطلاعیه‌ای صادر کردند. در بخشی از این اطلاعیه چنین آمده است: «یک‌بار دیگر جنگ‌افروزان غارتگر غرب از پایگاه اسرائیل به کشورهای اسلامی تجاوز کردند و برای بار دیگر با این تجاوز ضد انسانی ماهیت ننگین و ضد بشری خود را به جهانیان نشان دادند… ما هواداران سرسخت نابودی کامل اسرائیل، [که] پایگاه تجاوزی امپریالیست‌های غربی در خاورمیانه بوده و از همه‌ی ملل مسلمان جهان می‌خواهیم که در نبرد اسلام و کفر به یاری اسلام بشتابید.»[۱]
روحانیون گیلان نیز به جنگ اعراب و اسرائیل واکنش نشان دادند و با سخنرانی در مساجد در مناسبت‌های مختلف به حمایت از اعراب در مقابل اسرائیل پرداختند تا موجب آگاهی مردم شوند. بر طبق اسناد باقی‌مانده از ساواک، زین‌العابدین قربانی از جمله روحانیونی بود که در لاهیجان نسبت به این قضیه واکنش نشان داد: «در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۶/۳/۴۶ در مسجد جامع لاهیجان آقای شیخ زین‌العابدین قربانی در روی منبر به استناد مذاکرات جلسه‌ی مجلس سنا و شورای ملی و اعلام همدردی با اعراب اظهار داشته که ما ملت ایران همه مسلمان هستیم و خون خودمان را با اعراب که مسلمانند یکی می‌دانیم و همه از صمیم قلب تا آخرین قطره‌ی خون از مبارزات اعراب حمایت و پشتیبانی خواهیم کرد و اضافه نمود که یهود میکروب خطرناکی برای مسلمانان جهان و اعراب می‌باشد.»[۲]
قطع معامله با یهودیان
حاج میر محمدعلی صدرائی نجفی اشکوری نیز در بالای منبر به حمایت از اعراب در برابر اسرائیل پرداخت و خواهان قطع معامله با یهودیان رشت شد: «روز چهارشنبه ۴۶/۳/۱۷ نامبرده‌ی بالا هنگام وعظ در بازار ماهی‌فروشان رشت درباره‌ی جنگ اعراب و اسرائیل مطالبی عنوان و اظهار داشته: ما باید از اعراب مسلمان جانبداری کرده تا یهود از بین برود و اضافه نمود که از معاشرت و خریدوفروش با یهودیان رشت خودداری و آنان را طرد نمایند.» [۳]
شیخ حسن مظفری روحانی دیگری بود که در محرم سال ۴۶ از طرف خانواده‌ی ارفع‌زاده برای سخنرانی دعوت شده بود. مظفری در این سخنرانی از شاه به جهت همراهی با اسرائیل انتقاد کرد: «… مشارالیه در روز اول سخنرانی خود مسئله‌ی فلسطین را عنوان و در مورد خطراتی که از ناحیه‌ی پاره‌ای از کشورها مردم آنجا را تهدید می‌کند سخن گفته به‌طور ضمنی رهبری مملکت را به همکاری با اسرائیل و اغفال بعضی از کشورهای عربی متهم [کرد].»[۴]
لعنت بر کسانی که برادران مسلمان را به جنگ کشیدند
ساواک گیلان که از موضع‌گیری روحانیون و مردم گیلان در خصوص جنگ اعراب با اسرائیل نگران شد. تمام تلاش خود را به کار بست تا هیچ روحانی و واعظی در بالای منبر در این خصوص صحبتی به میان نیاورد و حتی‌المقدور از هرگونه بحث درباره‌ی جنگ بین اعراب و اسرائیل در منابر و مجالس ممانعت شود. چنانچه برخی از روحانیون و وعاظ بخواهند در بالای منابر دراین‌باره بحث کنند باید حتماً به ترتیب زیر عمل نمایند:
«۱- چنانچه دعایی می‌کنند برای خاتمه‌ی جنگ دعا کنند.
۲- درصورتی‌که لعنتی می‌فرستند به کسانی لعنت کنند که آتش‌افروز جنگ بوده و با اغفال و فریب دادن برادران مسلمان آنان را به جنگ کشانده و با ادعاها و وعده‌های بی‌اساس موجبات شکست و یا کشته شدن برادران مسلمان را فراهم می‌سازند.
۳- در هیچ‌یک از موارد بالا نامی از اشخاص و کشورهای خاصی برده نشود و مطالب را باید به‌صورت اشاره و کنایه بیان نمایند.»[۵]
براساس گزارش دیگری از ساواک، دو تن از وعاظ و روحانیون گیلان به اسامی حسنعلی حسن‌نژاد و محمود قاسمیان در قراء گورابجیر و میان محله شیجان خمام به وعظ و سخنرانی در خصوص جنگ اعراب و اسرائیل پرداختند و با اعراب اظهار همدردی کردند.[۶]
روحانیون رودسر نیز به رهبری شیخ حسین رجائی امام جماعت مسجد سرپل رودسر به جهت همراهی با اعراب و در مخالفت با اسرائیل، اعلامیه‌ی پلی‌کپی‌شده‌ای تهیه کردند و از شهربانی رودسر تقاضا نمودند که اجازه داده شود تعدادی از اعلامیه‌ی مزبور را جهت آگاهی مردمی که قصد کمک به آسیب‌دیدگان مسلمان عرب را دارند در محل چاپ و پخش نمایند. اما شهربانی با مخالفت با این تقاضا، دستور جمع‌آوری اعلامیه‌ی مورد بحث را می‌دهد، که این مسئله نشان‌دهنده‌ی ترس و وحشت شهربانی از آگاهی مردم در خصوص جنگ اعراب با اسرائیل داشت. متن اعلامیه‌ی مزبور چنین است: «بسم‌الله الرحمن الرحیم. وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیاء عِندَ رَبِّهِمْ یرْزَقُونَ. همان‌طور که مقام شامخ روحانیت پیش‌بینی می‌کرد و خطر یهود را مکرراً گوشزد مسلمانان می‌نمود، این پیش‌بینی و دوراندیشی جامه‌ی عمل پوشید و ضایعه‌ی مؤلمه یعنی حوادث اخیر را به بار آورد. این فاجعه موجب تأثر شدید کلیه‌ی مسلمانان و بالخصوص علما اعلام گردید و روحانیون ایران تجاوز ظالمانه‌ی اسرائیل را بر برادران مسلمان شدیداً تقبیح نموده و از خداوند متعال درخواست می‌نمایند که کید و مکر آنان را به خودشان برگرداند و مسلمانان را نصرت و یاری فرماید و امید از برادران دینی چنان است که از هر نوع کمک و ارتباط با ملت یهود خودداری نموده و از کمک مادی و معنوی به آسیب‌دیدگان و بازماندگان مسلمین دریغ نفرمایند (إِن تَنصُرُوا الله ینصُرکُم) و رجاء آن دارم که این پیش‌آمد ناگوار موجب بیداری بیشتری برای مسلمانان و توجه آنان را به تذکرات روحانیت فراهم آورد و به جهت اعتلاء اسلام و حفظ احکام و قوانین قرآن شریف وحدت و اتفاق خود را حفظ بفرمایند (وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا)… .»[۷]
اما مردم استان گیلان و مازندران مانند تمام مردم ایران، کمک‌های نقدی خود را به افراد امینی مانند آیت الله مطهری می‌رساندند تا ایشان نیز از طریق واسطه‌ها به مردم آواره فلسطین برسانند.[۸]
پی‌نوشت:
1.نجف زاده شوکی، قدیر( ۱۳۸۱) انقلاب اسلامی در گیلان، تهران، نشرک مرکز انقلاب اسلامی ایران، ص ۱۴۰.۲. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک استان گیلان ( ۱۳۸۹) از سال ۱۳۴۱ لغایت ۱۳۵۴، جلد ۱، تهران، نشر: مرکز بررسی اسناد تاریخی، ص ۱۳۰.
3. همان، ص. ۱۳۱.
4. همان، ص. ۱۳۴.
5. نجف زاده شوکی، ص ۱۴۲.
5. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک استان گیلان، ص. ۱۲۶.
6. همان، ۱۳۵- ۱۳۴.
7. مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شماره پرونده ۱۴۴۱۰، کار برگه ۵
دیدگاه