آیا مردم افغانستان همراه طالبان بودند؟ | چرا مردم نجنگیدند؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، محمدکاظم کاظمی، شاعر و چهره برجسته فرهنگی افغانستانی مقیم ایران نوشت:

پرسشی اکنون در سر بسیاری از عزیزان ایرانی ما می‌چرخد که چرا مردم افغانستان در روزهای اخیر در برابر طالبان نجنگیدند. این پرسش گاهی شکل اعتراض می‌یابد به این صورت که آن‌ها باید می‌جنگیدند.
ولی ما می‌توانیم قضیه را از یک منظر دیگر نگاه کنیم. سؤال را به شکل «سؤال» مطرح کنیم و در پی پاسخ برآییم. مردم افغانستان نیم قرن است که در حال جنگ هستند. پس اگر امروز نجنگیدند، باید دلیلش را پیدا کرد.
اصلاً نیم قرن چیست؟ ما در عصر جدید یعنی بعد از قرون وسطی سه ابرقدرت داشته‌ایم. انگلستان، شوروی و امریکا. و افغانستان تنها کشوری در جهان است که هر سه ابرقدرت آن را اشغال کردند، با مردمش درگیر شدند و در نهایت با خفت از آن‌ها بیرون رفتند. اما در همین نیم قرن اخیر نیز، آنان، باری با حکومت کمونیستی و باری با طالبان در مرحلۀ اول ظهورشان و باری در نوبت اخیر جنگیدند. نیروی ارتش افغانستان بیست سال است که با طالبان در جنگ است و بسیار فرماندهان و سربازان قهرمان در این جریان از دست داده است.
پس می‌شود حالا قضیه را از این منظر مطرح کرد. چه شد که مردمی که همیشه با اشغالگران و متجاوزان و حتی همین طالبان می‌جنگیدند، این بار و در هفته‌های اخیر نجنگیدند. وقتی قضیه را به صورت سؤالی مطرح کنیم می‌توانیم در پی پاسخ‌هایش برآییم و این را حدس بزنیم که لابد این نجنگیدن دلایلی داشته است.
حقیقت این است که مردم افغانستان برای تداوم جنگ انگیزه نداشتند، در حالی که حاصل آن، حفظ حکومتی دست‌نشانده بود که در ناکارآمدی، فساد، تبعیض قومی و زبانی بی‌سابقه بوده است. حکومتی که خودش بازی را طوری پیش برد که مملکت به نفع طالبان سقوط کند. حاصل دیگر این جنگ، کشته شدن، ویرانی و بی‌خانمانی بود که از عوارض ناگزیر جنگ است. به این‌ها بیفزاییم دیگر عوارض غیرمستقیم جنگ مثل رکود اقتصادی، ناامنی مرزها، مهاجرت دوباره و اثرات روحی و روانی آن را.
حالا مردم صبورانه و البته توأم با نگرانی، مراقب اوضاع جدید هستند. یا کشور بر مدار صلح می‌چرخد و مبارزه شکل مبارزۀ مدنی و فرهنگی می‌یابد، یا دوباره ناچار می‌شوند که دست به تفنگ شوند. من از آینده خبر ندارم و چه بسا که دوباره آتش جنگ روشن شود. ولی فعلاً بهتر است به مردم حق بدهیم تا اوضاع را بسنجند و مطابق شرایط عمل کنند.

 آیا مردم افغانستان همراه طالبان بودند؟

اظهار نظرهایی دیدم که عزیزانی گفته بودند مردم افغانستان با طالبان همراه شدند و امریکا را از کشور بیرون کردند و ورود طالبان به کابل، پیروزی مردم افغانستان بر امریکاست.
ای کاش کسی به این عزیزان برساند که درست است که سخنان شما مصرف داخلی دارد، ولی تحریف واقعیت است و مردم افغانستان را عمیقاً می‌آزارد. طالبان انتخاب مردم افغانستان نبودند آن‌ها کابوس مردم افغانستان بودند، کابوسی که بالاخره رخ داد.
حقیقت امر این است که مردم افغانستان پنج سال حکومت طالبان در فاصلۀ ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ را دیده‌اند. در آن زمان بسیاری‌ها آزار و شکنجه شدند؛ بسیار قتل عام‌ها به دست این گروه رخ داد؛ طالبان نیمی از جامعه یعنی زنان را از فعالیت‌های اجتماعی باز داشتند؛ بزرگ‌ترین میراث تاریخی افغانستان یعنی تندیس‌های بودا را نابود کردند؛ هنر و رسانه را متوقف کردند؛ به زبان و ادب فارسی صدمه زدند و قاچاق مواد مخدر را رونق بخشیدند.
حالا خدا کند که طالبان رویۀ درستی پیش بگیرند و آن کابوس دوباره تکرار نشود. من خودم قلباً دوست دارم که طالبان تغییر کرده باشند، با مردم و گروه‌های سیاسی از در صلح و گفتگو درآیند و حکومتی که مورد پذیرش مردم است، در کشور برقرار شود، ولی به این چندان امیدوار نیستم. علت مقاومت‌نکردن مردم در برابر طالبان هم امید به این تغییر نبود، بلکه خستگی از ناامنی و جنگ و فساد و ناکارآمدی و خیانت‌های عمیقی بود که از دولتمرانشان دیدند.
حالا بعضی عزیزان، می‌کوشند که از معادلۀ پیچیده و چندمجهولی افغانستان، این نتیجه را بیرون بکشند که امریکا بد بود و شکست خورد. بله امریکا بد بود، برای کشور ما چیزی به ارمغان نیاورد و اکنون هم معلوم نیست که چه شیطنت‌هایی برای آیندهٔ کشور بر روی میز و در کشو میز دارد. ولی برای پذیرش این سخن بدیهی، مردم افغانستان را همدست طالبان نشان ندهید و گروهی را که با جنگ‌افروزی، خشونت، تحجر و تبعیض‌های قومی، ۲۵ سال است روند صلح و آرامش و توسعۀ کشور را به تأخیر انداخته‌اند، تطهیر نکنید. دولت‌ها و گروه‌ها می‌روند و مردم می‌مانند. این حرف‌ها هم ثبت می‌شود و به زودی موقع محک‌زدن آن‌ها فرا می‌رسد. چیزی نگویید که فردا نتوانید از آن دفاع کنید، به خصوص که:
در افغانستان نباید هیچ‌گاه تصور کرد که همه چیز تمام شد. در نیم قرن اخیر، عمر میانگین حکومت‌ها در افغانستان، پنج سال بوده است.