اختصاصی پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا در این سمینار یک روزه، جدیدترین یافته ها در مورد مقام معنوی و تقدس کوه در کشورمان ارایه شد.

سعید شفقتی چروده دبیر این سمینار در گفتگو با دیارمیرزا گفت: هدف از برگزاری این نشست تخصصی آشنایی هر چه بیشتر مخاطبان با جایگاه معنوی کوه در فرهنگ مردم در راستای صیانت از عرصه های طبیعی کوهستان بهره گرفت. عرصه هایی از قبیل چشمه ها، مراتع، گونه های گیاهی و گونه های جانوری، جغرافیا و سیمای طبیعی کوه و… است.

وی افزود: در گذشته کوهستانها در بین مردم و بومیان مناطق کوهستانی بسیار مقدس و قابل احترام بودند و خیر و برکت زندگانی خود را در گرو زندگی در کوهستان می پنداشتند، کما اینکه امروزه هم کم و بیش شاهد این گونه احترام ها هستیم. درگذشته عامه مردم نوعی وابستگی زندگی روزمره خود را به کوهستان شاهد بودند حتی آرامش کوهستان، آنان را صبور  آرام پرورش می داده بود. علاوه بر این موارد، در گذشته های نه چندان دور، نگاه ویژه مردم به کوهستانها سبب حفاظت این عرصه ها می شد و توازن عوامل طبیعت برقرار بود.

شفقتی اضافه کرد: کوهستان به عنوان یک میراث طبیعی امروزه آماج تغییرات و تعرضات انسانی قرار گرفته است که انباشت زباله های بیشمار در پی ورودهای غیرمسئولانه به عرصه های طبیعی و تخریب منظر عمومی کوهستان، جاده سازی های ناملموس، برداشت بی رویه و تخریب جنگلها و در پی آن نابودی زیستگاه های جانوری و پرندگان، چرای بیش از حد ظرفیت دام در مراتع و دامنه های کوهستانی و در پی آن تخریب علفزارها و مراتع و رویشگاه های گیاهی، عدم اجرای صحیح عملیات آبخیزداری ، تخریب و آلودگی چشمه سارها، آلودگی رودخانه ها و زیستگاه های موجودات آبزی، گسترش مناطق صنعتی در عرصه های کوهستانی و نابودی منابع طبیعی و … همه این موارد از چالش های پیش روی جوامع امروزی هستند که توسط ما انسانها برای کوهستانها پدید آمده اند و منجر به تغییرات عمده در کیفیت زندگی بشر امروزی می شوند.

اگر کوه‌ها نبودند ایران همانند عربستان بود

دکتر نیما فرید مجتهدی پژوهشگر محیط زیست کوهستان و نویسنده چند کتاب در حوزه جغرافیای ایران اولین سخنران این سیمنار بود.

وی با بیان نامگذاری روز ۲۱ دسامبر هر سال به عنوان روز کوه ها از سوی سازمان ملل متحد گفت: برنامه های متعددی از سوی این سازمان در سال گذشته تدارک دیده شد و سال ۲۰۱۶ با عنوان سال فرهنگ کوهستان نامگذاری گردید که هیچ اتفاق خاصی در ایران رخ نداد.

فرید مجتهدی با بیان برگزاری اجلاس کوه های مقدس در مقر سازمان ملل در نیویورک گفت: امسال با وجود اینکه در سمینار کوه های مقدس، دماوند، سبلان و سهند به عنوان کوه های مقدس نام برده شده اند ولی این حرکت تاکنون در کشورمان ناشناخته است.

این پژوهشگر در ادامه گفت: بررسی تفضیلی این موضوع در کشور برای اولین بار توسط وی شکل گرفته و برای تهیه نقشه پراکندگی این کوهها ۱۵ سال زمان صرف شده است.

وی با بیان اهمیت کوهستان در زندگی انسانها از نظر تامین آب، داشتن اکوسیستم خاص، تامین منابع انرژی و قرار داشتن اولین مراکز استقرار انسان و وجود فرهنگهای بومی گفت: جنگلهای هیرکانی که روزی تا سواحل دریای مازندران امتداد داشته امروزه به جز لکه هایی تنها در کوهستانها یافت میشود و آخرین پناهگاه های حیات وحش در کوهستانها جای دارند.

وی خاطر نشان کرد: کوه های ایران نقشی حیاتی در شرایط زندگی مردم و نگهداری آب دارند و اگر این کوه ها و رشته کوه ها وجود نداشت کشور ما در شرایط عربستان بود.

نیما فرید مجتهدی افزود: تمام شهرهای بزرگ ایران در کرانه کوه ها جای دارند و منابع تامین آب قنات در مناطق نسبتا خشک نیز از پای همین کوه ها حفر شده است.

این پژوهشگر ایران را سرزمینی کوهستانی خواند که ۵۳ درصد مساحت آن را کوه ها فرا گرفته اند.

سخنران این سمینار همچنین گفت: کوه هایی در سراسر جهان میان اقوام و ادیان مختلف مقدس هستند و کوه های ایران و گیلان نیز از این موضوع مستثنی نیست.

مجتهدی با بیان قرار داشتن مهمترین زیارتگاه های و اماکن مقدس در بالای کوهها گفت: میلیاردها انسان به کوه ها به دیده مقدس می نگرند و در ادیان توحیدی از جمله اسلام نیز وجود غار حرا، کوه رضوان و … مورد تاکید منابع روایی قرار گرفته است.

وی به وجود کوه های مقدس گیلان گفت: نقشه ای که از کوه های البرز در گیلان که جنبه مقدس دارند تهیه شده است و این نقشه با الگوی فرهنگی مردم شمال مطابقت دارد.

فرید مجتهدی اضافه کرد: راس برخی کوه های البرز و تالش دارای اسمی چون شاه است و در برخی از انها بقعه امامزادگان وجود دارد.

وی همچنین اضافه کرد: در بسیاری از این نقاط بناهای سنگ چین ساده ای وجود دارد که الزاما فردی در آن مدفون نیست و نقش کوه های مقدس در ۴۰ سال گذشته به دلیل رشد آگاهی مذهبی و اجتماعی رو به زوال گذشته و بناهایی متروکه محسوب میشوند.

دکتر نیما فرید مجتهدی از چاپ یک اثر تحقیقی در این مورد خبر داد که بزودی اتفاق می افتد.

البرز جایگاه ویژه ای در کتاب مقدس زرتشتیان دارد

میثم نواییان، باستان شناس، پژوهشگر و محقق میراث فرهنگی، سخنران و پژوهشگر بعدی این سمینار بود.

وی در ابتدای سخنان خود گفت: مقدس بودن کوهها نیازی به بحث ندارد و اختصاص به ایران ندارد ولی کمتر مورد اهمیت بوده است.

نواییان در ادامه گفت: تدوین اطلاعات در این زمینه نیازمند جمع آوری اطلاعات دقیق است و کوهنوردان می توانند در این زمینه به خوبی کمک کنند.

این باستان شناس کوه های البرز را کیهانی و کوه معبد خواند و تصریح کرد: رویدادهای اسطوره ای همچون داستان فریدون و ضحاک، محل زندگی سیمرغ در این کوه اتفاق می افتد واین موضوع در فرهنگ ایران زمین تاثیر گذاشته است.

وی با اشاره به انجام مراسم قربانی در بالای کوه های شمال کشور گفت: معابد موجود در دشت ها از جمله زیگورات ها بر اساس الگوی کوه ها ساخته شده است.

میثم نواییان از نقش کوه ها در تربیت موبدان و فرهنگ زرتشتی سخن گفت و افزود: رشته کوه البرز جایگاه ویژه ای در کتاب مقدس زرتشتیان دارد.

این پژوهشگر از اسطوره سیاه گلیش و نقش این موجود در زندگی دامدارن تالش سخن گفت و افزود: اسطوره سیاه گلیش نقشی کنترل کننده در میان شبانان داشت و حامی افراد نیک سرشت و مجازات کننده موجودات بد سرشت بود.

وی در ادامه به تشریح دفن امامزادگان علوی در بالای کوه و مناطق کوهستالنی پرداخت.

نواییان نقش معنوی و ابزدارنده تقدس کوه در زندگی انسانها را یادآور شد و گفت: این موضوع به عنوان یک قانون ذهنی عمل می کند و می تواند موجب حفظ منابع طبیعی، محیط زیست و منابع حیاتی و فرهنگی در زندگی انسانها شود.

ظرفیت محدود گردشگری مناطق کوهستانی

فرزاد رشیدی پژوهشگر و فعال حوزه اکوتوریسم کشورمان نیز با تاکید بر نقش بومگردی در زندگی مردم مناطق کوهستانی گفت: داشتن دانش تفسیر بهترین راه برقراری ارتباط میان میان گردشگران و جامعه بومی ساکن کوهستانها است.

وی رعایت اصول و کدهای رفتاری را ضامن کاهش صدمات به فرهنگ و طبیعت کوهستانها برشمرد.

این فعال بومگردی همچنین گفت: سودرسانی به جامعه محلی ساکن کوهستان یکی از راههای تعامل میان واردشوندگان به این محیط است.

رشیدی با بیان توجه به ظرفیت محدود گردشگری مناطق کوهستانی گفت: حضور تورهای چند صد نفری گردشگری در در این مناطق موجب سطح بالایی از تخریب شده است و گردشگری افسار گسیخته یک تهدید در این حوزه است.

کوهنوردی در گیلان مورد بی مهری قرار گرفته است

مصطفی قامتی مقدم رییس هییت کوهنوردی و صعودهای ورزشی استان گیلان میهمان این مراسم بود. وی در سخنانی گفت: ما نیازمند یک تصمیم اساسی برای مدیریت استفاده از منابع مناطق کوهستانی هستیم تا به صورت پایدار مورد استفاده قرار گیرد.

وی همچنین خواستار هماهنگ کردن ساختارها در این حوزه شد و در ادامه گفت: کوهنوردان در تورهای ورزشی مرزهای معمول سایر گردشگران را در می نوردند و باید کدهای رفتاری را مورد تاکید قرار دهند.

وی با بیان تامین ۹۰ درصد منابع مالی مردم کشور نپال از طریق گردشگری ورزشی هیمالیا گفت: احترام به برخی قله ها موجب شده تا این کوهها به طور کامل صعود نشوند.

قامتی مقدم با اشاره به تحول ورزش کوهنوردی در ایران گفت: کوهنوردی و کوهپیمایی در ایران و آینده نزدیک به صورت ورزشی تخصصی دنبال خواهد شد.

وی با انتقاد از برخوردهای سلیقه ای با موضوع  این ورزش در گیلان گفت: کوهنوردی در گیلان مورد بی مهری قرار گرفته و تعداد زیادی از جوانان از یک ورزش سالم محروم شده اند.

رییس هییت کوهنوردی گیلان، گسترش قلیانسراها، مراکز تفریح ناسالم و استفاده روز افزون از فضای مجازی را از نتایج این بی مهری برشمرد که تبعات ان امروز قابل لمس است.

گزارش: طاها عبداللهی
،غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی،محمدحسین قربانی ،جبار کوچکی نژاد،مهرداد لاهوتی،حسن خسته بند،محمود شکری، ولی داداشی, محمدصادق حسنی, محمدمهدی افتخاری, کاظم دلخوش, منوچهر جمالی, اسدالله عباسی