وعده‌هایی که محقق شد؛ وعده‌هایی که محقق نشد
دیارمیرزا در گزارش بررسی میکند : آیا کابینه‌ای که در روز تحلیف از آن رونمایی شد، با وعده‌های انتخاباتی روحانی همسوست یا تفاوت دارد؟ این سوال اساسی این روزهای صحنه سیاسی کشور است
به گزارش دیارمیرزا یکی از دستور کارهای هفته جاری مجلس شورای اسلامی، رای اعتماد بهارستان‌نشینان به کابینه حجت‌الاسلام حسن روحانی است. آیا کابینه‌ای که در روز تحلیف از آن رونمایی شد، با وعده‌های انتخاباتی روحانی همسوست یا تفاوت دارد؟ این سوال اساسی این روزهای صحنه سیاسی کشور است.
از زمانی که حجت الاسلام حسن روحانی به عنوان رییس جمهور منتخب ایران در انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری معرفی شد، مردم بی‌صبرانه در انتظار معرفی اعضای دولت تدبیر و امید از سوی وی بودند. روحانی که در مراسم‌های مختلف و اظهار نظرها و وعده های انتخاباتی‌اش بارها به ویژگی‌هایی که کابینه‌اش را از سایر دولت‌های پیشین متمایز میکند، اشاره کرده بود، در روز مراسم تحلیف نیز نشان داد فرصت برای اجرای وعده‌ها را از دست نداده و می‌خواهد با سرعت تمام با معرفی کابینه‌اش به سوی اجرای این برنامه‌ها برود.
اما وعده‌های رییس‌جمهور راجع به اعضای کابینه‌اش چه بود و آیا بررسی میزان تحقق وعده‌ها در اعضای کابینه، می‌تواند بعدا به کل وعده‌ها نیز تعمیم پیدا کرده و دور نمایی فوری از میزان پیشرفت روحانی در عمل به دیگر وعدههایش ارائه دهد؟
چینش کابینه از این نظر مهم است که درواقع اولین گام روحانی برای عمل به وعدههایش را در معرض دید مردم گذاشته است. اگر رییس‌جمهور جدید قرار است وعده تعامل با دنیا، رفع تحریم‌ها، ایجاد امید و نشاط در مردم، بهبود وضعیت معیشتی و سامان دادن به اوضاع اقتصادی و برپا کردن اعتدال در سیاست‌ها را دنبال کند، این دولت تدبیر و امید است که باید با برنامه‌ریزی‌های منظم پایه‌ها و زیر ساختهای لازم و اصلی برای اجرای چنین وعده‌هایی را فراهم سازد.
این روزها نه تنها سایت‌ها و رسانه‌های داخلی بلکه رسانه‌های خارجی نیز مشتاقانه به صحبت‌ها و عملکرد‌های رییس‌جمهور در انتخاب یارانش توجه می‌کنند تا ببینند با این ترکیب کابینه آیا حجت‌الاسلام روحانی قادر به عمل به وعدههایش هست؟
بنابر آنچه که حجت‌الاسلام روحانی در سخنرانی‌های انتخاباتی، مناظرات تلویزیونی و گفت‌و‌گو‌هایش با رسانه‌ها اعلام کرده، کابینه تدبیر و امید قرار است دارای چندین ویژگی شاخص باشد که در زیر به تعدادی از آنها و چگونگی تحقق این ویژگیها اشاره می‌شود.
*تخصص و دانش در کابینه تدبیر و امید
ویژگی مثبت و البته قابل توجه کابینه پیشنهادی رییس‌جمهور را می‌توان تخصص افراد و سابقه فعالیت آنان در حوزه‌های تخصصی‌شان عنوان کرد. از این منظر آمار نشان می‌دهد که حدود بیش از دو سوم کابینه سابقه وزارت در دو دوره دولت اصلاحات و سازندگی داشته و یا در پست‌هایی مانند معاونت وزیر و یا مشاور فعالیت می‌کرده‌اند.
در این کابینه بیش از تخصص به سابقه کاری افراد در حوزه وزارت توجه شده است. علی طیب‌نیا وزیر پیشنهادی اقتصاد که تخصص اصلی او مبارزه با تورم است و در سال ۱۳۷۲ دکتری تخصصی خود را با موضوع رساله “تورم ساختاری در ایران” از دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران دریافت کرده است، مرتبط‌ترین تخصص را در کابینه با سمت پیشنهادی‌اش دارد.
جدای از او و چند وزیر دیگر، به نظر می‌رسد سابقه کاری در یک حوزه بیشتر از تناسب تخصص با کار اجرایی مورد توجه قرار گرفته است تا جایی که لیست پیشنهادی روحانی، بیشترین عدم تناسب بین رشته تحصیلی افراد معرفی شده با وزارتخانه‌های پیشنهادی آنها را نسبت به ۳ دولت پیشین داشته است. حدود ۶۰درصد از کابینه روحانی تحصیلات دانشگاهی متناسب با وزارت‌خانه‌هایشان را ندارند. این در حالی است که این رقم برای دولت هشتم ۵۶% برای دولت نهم ۳۷% و برای دولت دهم ۴۲% بوده است. گرچه برخی معتقدند فعالیت چندین ساله تعدادی از وزرای پیشنهادی در کابینه دولت‌های قبلی از نقاط قوت کابینه روحانی است اما تعداد دیگری هم هستند که بر این باورند، آزموده را آزمودن خطاست و تعدادی از وزرای پیشنهادی که سابقه وزرات داشته و در زمان وزارت خود نتوانسته‌اند عملکرد و کارنامه خوبی از خود به جای بگذارند، هم اینک نیز به احتمال زیاد نمی‌توانند از عهده وظایف سنگینی که بعد از ۸ تا ۱۶ سال دوباره بر عهده‌شان گذاشته شده، بر آیند.
از تخصص و سابقه کاری که بگذریم، کابینه روحانی ویژگی دیگری دارد که در کابینه‌های دیگر کمتر دیده شده است و آن استفاده از افراد با سابقه فعالیت‌های امنیتی در پست‌هایی است که کمتر ربطی به این نوع فعالیت‌ها دارد. از جمله این وزرا می‌توان به وزارت کار، رفاه و تامین اجتماعی، دادگستری، ارشاد و نیرو اشاره کرد. البته برخی سایت‌ها نیز میزان حضور افراد با سابقه اطلاعاتی و امنیتی در کابینه روحانی را به میزان یک سوم اعضای کابینه دانسته‌اند.
از دیگر ویژگی‌های کابینه روحانی که نسبت به دولت‌های پیشین نمود زیادی هم دارد، حضور افرادی است که در خارج از کشور و عمدتا کشورهای غربی تحصیل کرده‌اند. محمدعلی نجفی، محمدجواد ظریف، جعفر میلی‌منفرد، سیدحسن هاشمی و عباس آخوندی از جمله چهره‌هایی هستند که مدارک تحصیلی خود را از یکی از دانشگاه‌های آمریکا، انگلیس و یا فرانسه دریافت کرده‌اند و رسانه‌های غربی نیز از این نظر و با توجه به اینکه رییس‌جمهور نیز مدرک دکترای خود را از دانشگاه گلاسکوی اسکاتلند دریافت کرده، توجه زیادی به این افراد نشان می‌دهند. رسانه‌های غربی این موضوع را تا حدی برجسته کردند که عنوان کردند حدود نیمی از اعضای کابینه لهجه غربی دارند!
*کابینه و فراجناحی بودن اعضای هیات دولت
روحانی در اولین گفت‌و‌گوی مطبوعاتی خود پس از پیروزی در انتخابات در پاسخ به اینکه آیا در کابینه خود دولت وحدت ملی تشکیل می‌دهید، گفت:«دولت آینده دولت فراجناحی خواهد بود و همه نیروهای شایسته معتدل اصلاح‌طلب و اصولگرا در آن حضور خواهند داشت و محدودیتی وجود نخواهد داشت.»
اما آیا کابینه پیشنهادی رییس‌جمهور در مرحله اول معرفی به مجلس دارای چنین ویژگی‌ای هست؟ آیا کابینه اعتدالی به معنای حضور تمام گروهها و جناحهای سیاسی دراین طرح پیشنهادی محقق شده است؟ بر اساس آمارهای منتشر شده ، غیر از ۱۸ وزیر معرفی شده به مجلس، رییس‌دفتر رییس‌جمهور، معاون پارلمانی و معاون اول نیز تاکنون به مردم معرفی شده‌اند که می‌توان به بررسی پیشینه حزبی این افراد پرداخت.
اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهور است. او از جمله اصلاح‌طلبان به شمار می‌آید و ارتباط نزدیکی نیز با تکنوکرات‌ها و حزب کارگزاران دارد. البته بسیاری از وزرای پیشنهادی، در دولت‌های کارگزاران و اصلاح طلب نیز به عنوان وزیر و یا معاون وزیر حضور داشته‌اند و بدین جهت برای تعدادی از این وزرای احتمالی، تمایز قائل شدن بین اصلاح‌طلبان و کارگزاران چندان میسر نیست. با این وجود نگاهی به لیست اعضای کابینه پیشنهادی و معاونان و مشاوران رییس‌جمهور نشان می‌دهد، این کابینه زیاد هم فراجناحی و اعتدالی نبوده و در حالیکه اکثر اعضای کابینه را نزدیکان آیت هاشمی و وزرای سابق وی در دولت سازندگی تشکیل می‌دهند، سهم اصولگرایان از این کابینه ۳ نفر و سهم اصلاح طلبان نیز ۱۰ نفر است و ۱۱ نفر دیگر عضو حزب اعتدال و توسعه بوده و یا در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام با حجت الاسلام روحانی همکاری داشته‌اند.
نمایندگان که در کمیسیونهای تخصصی غیر از برررسی تخصص و صلاحیت وزرا، به بررسی عقاید و تفکرات آنها در مسایل سیاسی نیز می‌پردازند، معتقدند تعدادی از این وزرا حتی به سوالات مربوط به فتنه ۸۸ نیز پاسخ نمی‌دهند و سعی می‌کنند از این سوالات به هر نحو ممکن عبور کنند.«بنده با آدم‌های تندرو و افراطی میانه‌ای ندارم و اساساً من آمده‌ام تا خط اعتدال را جایگزین افراط کنم چرا که همیشه مشکل آفریده‌اند.» این جمله‌ای ست که حسن روحانی رییس‌جمهور به هنگام مبارزات انتخاباتی بیان کرد و این روزها نمایندگان با استناد به همین جمله خواهان رد صلاحیت تعدادی از وزرای پیشنهادی هستند.
* جایی برای جوانان نیست؟
“پیر اما با تجربه” این جمله‌ای است که طی چند روز گذشته درباره کابینه پیشنهادی رییس‌جمهور به کرات مورد استفاده رسانه‌ها قرار گرفته است. کمترین سن و سال در کابینه را طیب‌نیا و ظریف است با ۵۳ سال سن دارند. متوسط سنی کابینه پیشنهادی ۱۰ سال از دولت قبلی بیشتر است؛ ۵۸ سال. البته برای انتخاب چهره‌های شناخته شده و آزمون پس داده و با تجربه خیلی نمی‌توان انتظار دولت جوان داشت.
به جرات می‌توان گفت اکثر این افراد در کابینه هاشمی رفسنجانی، جزو جوانهای آن روزگار بودند تا جایی که کابینه اول هاشمی جوان‌ترین کابینه از سال ۶۸ تا کنون بوده است اما اکنون که نزدیک ۲۴ سال از آن زمان می‌گذرد و دوباره استفاده از این افراد در کابینه روحانی رونق گرفته، آنان دیگر جوانی سابق را ندارند.
بالا بودن سن وزرای پیشنهادی به حدی ملموس است که در شبکه‌های اجتماعی نیز سوژه برخی از کاربران شده است؛ برخی از کاربران جوان در این زمینه به کنایه نوشته‌اند: «همیشه معلم‌های مدرسمون می‌گفتن که ماها آینده‌سازان این مملکتیم. اما هرچی نگاه می‌کنم می‌بینم تا وقتی که پدر پدربزرگ اون معلم هنوز گزینه پیشنهادی وزارته، دیگه چه جایی برای ما و حتی معلم‌هامون باقی می‌مونه؟!»
* نقش زنان در کابینه
حجت الاسلام روحانی در اولین گفت‌و‌گوی رسانه‌ای خود بعد از مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری و ارائه لیست کابینه با این انتقاد از جانب رسانه‌ها رو به رو شد که چرا با وجود وعدههایش، از خانمها در کابینه یازدهم استفاده نکرد. حجت الاسلام روحانی اما در پاسخ به این انتقادات گفت:«قولم این بود دولت فرصت برابر برای خانمها در فعالیت‌های اجتماعی به وجود بیاورد که من بر سر قولم هستم و وفادارم. اینکه حتی در هیات دولت افرادی از خانمها خواهند بود و از نظرات آنها استفاده خواهد شد، این هم اینچنین خواهد شد و از وجود چند خانم استفاده خواهیم کرد چرا که معاونین هم در کابینه هستند. اما حتی اگر یک وزیر خانم باشد، اصلا نباید خانمها قانع باشند. این نیست که اگر یک خانم وزیر شد یعنی زن‌ها به حقشان رسیدند.تمام عقب‌ماندگی‌ها باید جبران شود در سطوح مختلف مدیریتی. در اولین جلسه کابینه تاکید خواهم کرد که از خانم‌های صاحب تخصص و دانش استفاده شود.» البته رییس‌جمهور بیان نکرد چرا خانمها با وجود اینکه در کابینه راه نیافته‌اند و به عنوان وزیر به مجلس معرفی نشده‌اند، نباید به وزارت قانع باشند؟
* استفاده از رقبای انتخاباتی؛ شاید وقتی دیگر!
در کوران رقابت‌های انتخاباتی از برخی نامزدها سوال شد که در صورتی که به عنوان رییس‌جمهور انتخاب شدید، از برنامه‌ها و افراد منتسب به نامزدهای دیگر و رقبا استفاده می‌کنید یا خیر؟ در آن زمان بسیاری از نامزدهای ریاست‌جمهوری به این سوال با دست و دلبازی جواب داده و بیان کردند حتما از خوداین افراد و برنامه‌هایشان استفاده می‌کنند. با این حال تا کنون چنین اتفاقی در کشور نیفتاده و هیچ کدام از نامزدهای انتخاباتی تا به حال رقبای خود را به کابینه‌شان راه نداده‌اند. درمورد دولت حسن روحانی نیز همین اصل نانوشته برقرار است و در حالیکه او در اولین اظهار‌نظر بعد از انتخابات در پاسخ به خبرنگاران درباره احتمال استفاده از محمدرضا عارف نامزد اصلاح‌طلب انتخابات در کابینه‌اش گفت: «بنده به همه عزیزانی که نامزد انتخاباتی بودند و رقیب من بودند و لطف کردند تبریک گفتند، گفتم که از برنامه و نظرات و افراد آنها استفاده کنیم. از همه افراد شایسته و لایق دعوت به همکاری خواهیم کرد. از آقای عارف هم دعوت خواهیم کرد البته وابسته به میل ایشان است.»
*”کلیدی” که “داس” شد؟
حجت‌الاسلام روحانی در اولین گفت‌و‌گوی خود با خبرنگاران بعد از پیروزی در انتخابات در برابر این پرسش قرار گرفت که آیا قصد دارد تمام نیروهای دولت قبلی را از کار برکنار کند، جمله معروف روحانی در پاسخ به این خبرنگار این بود:«من با کلید آمده‌ام نه داس !» با این حال با وجود اینکه همواره در دولت‌های قبلی نیز شاهد بودیم که همیشه یک فرد یا افرادی از دولت‌های قبل در کابینه دولت بعدی حضور داشتند، در کابینه روحانی جایی برای وزرا و مسئولان دولت قبلی وجود ندارد و هیچ وزیری از دولت دهم در کابینه حضور ندارد. البته روحانی مصطفی پور‌محمدی وزیر کشور دولت نهم را در کابینه دولت یازدهم نیز پذیرفته ولی او چندین سال است که از کابینه کنار گذاشته شده است و به کارگیری او در مقام عدم برخورد داسی شکل در کابینه نخواهد بود.
دیدگاه