اقتصاد مقاومتی به معنای قطع رابطه با دنیا نیست/کارخانه‌ های بزرگ دنیا هم همه چیز را خودشان نمی‌سازند

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا به نقل از روزنامه اعتماد ویژه گیلان, هنوز جوهر برجام خشک نشده، بحث‌ها درباره رفتار اقتصاد کشور در دوران پساتحریم به شکل جدی مطرح شد. در حالی که لغو تحریم‌ها هنوز عملی نشده، کارشناسان اقتصادی در حال بررسی کنش‌ها و واکنش‌های اقتصاد کشور در شرایط جدید هستند. ورود سرمایه‌گذارهای داخلی اگرچه فرصتی مناسب برای پیشرفت اقتصادی محسوب می‌شود، اما بعضی چهره‌های اقتصادی نگران تضعیف تولید داخلی و افزایش واردات هستند. البته دولتمردان بارها گفته‌اند که سیاست اقتصادی کشور در دوران پساتحریم، مبتنی بر همکاری مشترک و انتقال تکنولوژی از سوی شرکت‌های خارجی است. چندی پیش اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور در نامه‌ای خطاب به وزیر صنعت، معدن و بازرگانی، خرید کشتی از محل دارایی‌های بلوکه شده از سوی غرب را ممنوع کرد. ظاهراً این تصمیم در راستای حمایت از تولید داخلی گرفته شده است. اما آیا صنعت کشتی‌سازی در ایران به حدی رسیده که بتواند نیاز داخلی را تامین کند؟ آیا این تصمیم به سود این صنعت است؟ علی اکبر غنجی، مدیرعامل کشتیرانی خزر معتقد است راه حمایت از صنعت کشتی‌سازی، انحصار نیست و برای تقویت این صنعت، ایرانی‌ها باید از ظرفیت خارجی استفاده کرده و دانش خود را در این زمینه کامل کنند.

حتماً نامه آقای جهانگیری را مطالعه کرده‌اید که خرید کشتی‌ها را لغو کرده بودند به نظر شما این مساله منطقی به نظر می‌رسد؟

من نامه را دیدم اما مفهوم لغو را از آن برداشت نکردم. مستقیما به آن اشاره‌ای شده بود؟

بله. دقیقا در گیومه زده بود قراردادهای خرید کشتی با کشورهای خارجی.

مال زمان قبل از برجام بود گمان می‌کنم درست است؟

گفته‌اند که از محل حساب‌های مسدود شده هیچ مبلغی برداشته نشود. صرفاً نگفته‌اند که برداشته نشود. دقیقا نوشته شده برای حمایت از تولید داخلی.

ببینید من تصور می‌کنم روی این مساله باید خیلی کارشناسی‌تر و دقیق‌تر کار شود. قطعاً حمایت از صنایع داخلی یک شرط بسیار مهم دولت است و غیر از این محلی از اعراب ندارد. اما برای ساخت کشتی در داخل کشور هم نیاز است که ما وارد فضای علمی در داخل شویم و این مساله را قدری واکاوی کنیم. آن چیزی که بنده به عنوان یک کارشناس دریایی در حال حاضر می‌توانم بگویم این است که حمایت از صنعت دریا در کشور خیلی واجب است. اما باید یادمان هم باشد که اقتصاد کشور ما در حال گذار است و انشاالله بعد از برداشته شدن تحریم‌ها انتظار داریم، فعل و انفعالات اقتصادی در کشور اتفاق بیفتد. باید این را در نظر بگیریم که پیکره این اقتصاد به نقطه‌های مختلفی اتصال دارد که یکی از آن‌ها حمل و نقل است و ما باید بکوشیم از حمل و نقل جهانی عقب نیفتیم.
الان نسل جدید کشتی‌های کانتینربر چند ده هزار تی ای یو آمده‌اند که مصرف سوخت پایینی دارند و می‌توانند قیمت تمام شده را پایین بیاورند‌. ما اگر بخواهیم به این امید بمانیم که می‌خواهیم این‌ها را در داخل بسازیم، مسلماً از آن بازار حمل و نقل خارج می‌شویم و مجبوریم برویم از پتانسیل کشورهای دیگر استفاده کنیم و عملاً باز هم این یک نوع آب ریختن به آسیاب همسایه است. حالا ما باید چه کار کنیم؟ به نظرم می‌آید در فضای حال حاضر که بیشتر بر اساس تدبیر و عقلانیت است ما باید کمک کنیم سازندگان داخلی ما با سازندگان شرکت‌های بزرگ دنیا وارد تعامل شوند و تولید و در عین حال انتقال تکنولوژی را به داخل کشور با سرعت بالا انجام دهند. از یکسو بخشی از این ضمانت را بر عهده کشورهای خارجی قرار دهیم تا سازندگان ما در داخل کشور هم بتوانند خودشان را با آن‌ها به‌روزرسانی کنند. اما این‌که بخواهیم دفعتاً این جریان را متوقف کنیم، طبیعی است که به اقتصاد کشور لطمه می‌خورد و قیمت تمام شده بالا می‌رود. قطعاً همه‌ی ما علاقه‌مند هستیم که سطح اقتصادی کشور ما بالا برود. در ایام تحریم اگر صنایع داخلی کشور نبود، ما در خیلی از جاها ضربه می‌خوردیم.
الان مشخصا همه به این مساله ایمان داریم که باید صنایع داخلی‌مان را ارتقاء دهیم. اما باید هزینه و فایده آن را هم در نظر داشت. در مبحث اقتصاد بحث هزینه و فایده بسیار مهم است. در این صورت ممکن است که ما دوباره از دنیا عقب بیفتیم.

تصور نمی‌کنید این شاید یک درک نادرست از اقتصادی مقاومتی باشد؟ بی‌تردید منظور رهبری از اقتصاد مقاومتی این بوده که فضا فراهم شود، نه این‌که ما ضرر کنیم.

در بحث اقتصاد مقاومتی گفته نشده که از پتانسیل‌های بیرونی استفاده نکنید. گفته شما خودتان را به طور دائمی به آن‌ها متکی نکنید، نه این‌که از علم دیگران استفاده نکنید.
پیامبر می‌فرماید: اطلبو العلم ولو بالسین. هنر این است که ما برویم تکنولوژی را فرا بگیریم و بیاوریم. من حرفم این است متعاقب برداشته شدن تحریم‌ها، یاردها ما باید با یاردهای بزرگ دنیا جوینت فنچر (شریک تجاری) بشوند و تکنولوژی را به داخل بیاورند. مثلاً ما الان تولید موتور دریایی در آن حجم بزرگ را در ایران نداریم. وقتی تکنولوژی را بیاوریم تجهیزات و اطلاعات ما هم به‌روز می‌شود و از آن‌ها یاد بگیریم. ما قرار نیست چرخ را دوباره اختراع کنیم. اقتصاد مقاومتی می‌گوید نگذاریم صنایعی که در داخل کشورمان وجود دارد از بین برود. باید بتوانیم صنایع نفت‌مان را که سال‌ها با خارجی‌ها بوده، پیش خودمان تولید علم و فناوری کنیم. صنایع مس‌مان، فولاد، جاده‌سازی، سدسازی و کشاورزی؛ این مساله‌ای چندوجهی است.دیارمیرزا
در اقتصاد مقاومتی گفته نشده که درها را ببندید و با دنیا قطع رابطه کنید. گفته مصرف‌گرا نشوید. نگفته که شما نروید علم را بیاورید و تولید کنید. این درک اشتباهی از اقتصاد مقاومتی است. ما به کارخانه‌های داروسازی نیاز داریم‌، پس در آن بخش که علمش را نداریم، حتما باید برویم از خارجی‌ها کمک بگیریم، اما مصرف‌کننده صرف نباید باشیم. فحوای اقتصاد مقاومتی این است که شما مصرف‌کننده نباشید، نگاه نکنید که محول را بیاورند بگذارند کف دست‌تان؛ خودتان کمک کنید که تولیدکننده باشید. در مسیر تولید خوب، باید راه درست را طی کنید. وقتی می‌خواهیم قطعه‌ساز خوبی باشیم طبیعی است می‌رویم از شرکای خارجی بنام استفاده می‌کنیم. مگر ما در صنایع نظامی با کشورهای دیگر همکاری نداریم؟ خب داریم. اما در صنایع دفاعی هم‌زمان با این‌که از آن‌ها کمک‌هایی را گرفته، خودش هم شروع کرده به تولید. در خاطرات دوستان آمده موشک‌های اسکات بی را آوردند، مهندسی معکوس کردند، از همان‌جا شروع کردیم که الان ما می‌توانیم موشک شهاب ۳ را بسازیم.

شاید یکی از دغدغه‌هایی مهمی که حامیان تولید داخلی دارند و به جوینت شدن روی خوشی نشان نمی‌دهند، اتفاقی که در صنایع خودروسازی اتفاق افتاد و به محض این‌که تحریم ظالمانه‌ای علیه ما وضع شد، پژو گذاشت و رفت. ترس بیراهی هم نیست.

بله، این ترس وجود دارد. چون ما مصرف‌گرا هستیم. اگر تکنولوژی فرا گرفته می‌شد و آورده می‌شد و درست بکار گرفته می‌شد و یک محصول ارزان قیمت با کیفیت تولید می‌شد، دیگر جای نگرانی نبود. اگر قرار است که آن‌ها بیایند برای ما بسازند، این ترس طبیعی است. اما اگر قرار است ما با آن‌ها شراکت کنیم، باید تکنولوژی را فرا بگیریم و تولید کنیم و از این رهگذر از مزایای نسبی یکدیگر بهره ببریم. این خیلی خوب است.

به نظر شما صنعت کشتیرانی ما الان توان تولید کشتی‌های عظیم‌الجثه را دارد؟

ما زیرساخت‌های لازم را داریم در بندرعباس. ساخت شامل یک بدنه است، stillwork است، Instalment است؛ ما پیشرفت‌های خوبی در این زمینه داشتیم. اما تکنولوژی‌های فراوانی است که ما فعلاً خیلی از آن‌ها را در اختیار نداریم. اما این‌که بگویم همه‌ی امکانات آن در کشور هست، حرف درستی نیست.

حتی در کشتی‌های پهن‌پیکر این پیشرفت را داشته‌ایم؟

در بوشهر تانکرها را تحت نظارت GL آلمان برای ونزوئلا ساختند و این تجربه خوبی بود. در بندرعباس ایزواکو آمد کشتی‌های پنج‌‌تایی را برای کشتیرانی ساخت که هنوز بعد از از ۱۰ سال سومی را هم تحویل نداده. اما در هر صورت در دنیای امروز آن‌ها کشتی‌های کوچکی هستند. بله، می‌شود ساخت، اما ما باید از یک نقطه شروع کنیم، مثلاً دولت شش کشتی در قالب جوینت فنچر به یکی از یاردها سفارش را بدهد، اساس‌اش را هم خودش تعیین کند. روند تولید را مانیتور کند کند ببیند چطور ساخته می‌شود. اما منِ کشتیران را نباید ممنوع کند. من وقتی ممنوع می‌شوم اقتصاد حمل و نقلی‌ام می‌افتد دست خارجی‌ها. ما باید به عنوان پایلوت از یک جایی شروع کنیم، هزینه‌هایش را بانک‌ها، صندوق ذخیره‌سازی، دولت و همه‌ی آن‌هایی که به دنبال مبحث حمایت از صنعت داخل هستند، پرداخت کنند، یک الگویی را از الف تا ی تحت کنترل داشته باشند و به یک نقطه‌ای که رسید بگویند حالا که پروژه در عرض شش ماه، ۷۰ درصد رشد کرده، شرکت کشتیرانی، شرکت الف، شرکت ب، بیا از این‌ها بخر. اگر آن موقع نیامد بخرد آن وقت باید گفت این خائن است و می‌خواهد از خارج بیاورد. اما شما می‌گویید تو بیا ضمانت بده، پول اولیه‌اش را بپرداز، بازارت را از دست بده، همه‌ی این کارها را بکن، بعد کشتی هم حاضر نشود، این که نمی‌شود.

صنعت کشتی‌سازی داخل در چهارچوب زمان تحویل کارنامه خیلی خوبی ندارد، نه؟

این‌که بگویم کارنامه خوبی ندارد هم خیلی درست نیست. کارنامه را با کی قرار است بسنجیم؟ آن‌ها محدودیت‌هایی را داشتند. دنیا موسسات رده‌بندی را که مهم‌ترین ضلع این کار هست تحریم کرده ،خیلی از خدمات دنیا انحصاری در دست یک عده‌ای است بستند. یک سری امکاناتی که غربی‌ها داشتند به ایران ندادند. ما صنعت داخلی را نمی‌توانیم به یکباره به مسلخ ببریم. این‌جا انصاف چیز مهمی است. با آن شرایط و محدودیت‌ها صنعت کشتی‌سازی داخل خوب عمل کرده. اما برای رقابت در آن بازار بزرگ خارجی، هنوز آماده نیست. وگرنه وقتی حتا یک پیچ را به آن‌ها نمی‌فروشند، نمی‌توانیم بگوییم ضعیف عمل کردند. محدودیت‌های مالی که داشتند هم در رشدشان اثر منفی داشته. اما خب حالا می‌خواهیم رشد کنیم، راهش این است کارخانجاتی باید پول داشته باشد، با شرکت‌های دنیا که کشتی ارزان تولید می‌کنند همکاری کنند، یک بخشی از بازار را به این‌ها بدهند – صنعت حمل و نقل را ممنوع نکنند، یک بخش را بدهند- تا این‌ها جلو بروند، اعتماد مالکین هم بیشتر شود، هزینه فایده‌اش هم بیشتر شود؛ بعد مطمئن باشید هر ایرانی دوست دارد که از جنس ایرانی استفاده کند.

حالا با همه این اوصاف انشاالله با برداشته شدن تحریم‌ها و حل مساله بیمه فکر می‌کنید کشتی‌سازی و کشتیرانی بتواند جهش به سمت جلو داشته باشد؟

موضوع کشتی‌سازی با کشتیرانی یک مقدار متفاوت است. بیمه‌ها به‌خصوص در کشتیرانی تاثیرات به شدت بالایی را خواهند داشت. ما وقتی به سمت اروپا و کشورهایی مثل آرژانتین، برزیل،‌ کانادا، استرالیا برویم و دست‌مان باز باشد و با خیلی از صاحبان کالا (که الان نمی‌توانیم ارتباط داشته باشیم) ارتباط برقرار کنیم، تاثیر مثبتی خواهد داشت،درخواست‌های تقاضای ما هم بالا می‌رود. از آن طرف اگر تحریم‌ها برداشته شود کشتی‌سازها هم می‌توانند به مراجع علمی و صنعتی دنیا دسترسی پیدا کنند‌، قطعات را بگیرند و ارزش افزوده ایجاد کنند. قرار نیست ما یک کشتی را از اول تا آخر ایرانی بسازیم. الان هیچ کشوری این کار را نمی‌کند. مهم‌ترین قضیه این است که assembling ‌در صنعت ما قوی باشد و بعد کم‌کم بتوانیم تکه تکه‌اش را داخلی‌سازی کنیم. اما اصل موضوع ساخت یک شناور است که به نام کارخانه ساخته شده. کارخانه‌ های بزرگ دنیا هم همه چیز را خودشان نمی‌سازند. بخشی از تولیدات صرفه اقتصادی ندارد که خودت بخواهی تولید کنی، می‌روی از بازار می‌خری، ولی وقتی به بدنه شناور شما وصل شد می‌شود ساخت شما.

عملکرد دولت یازدهم را در این زمینه چه‌طور می‌بینید؟

دولت یازدهم که در این دو سال خیلی گرفتار بوده اما با این وجود، خیلی خوب کار کرده. شورای عالی صنایع دریایی در این ایام فعال شده و شخص آقای جهانگیری ریاستش را برعهده داشته یا مثلاً حمایت از موسسات رده‌بندی داخلی است، الان هم از NGO‌ها حمایت می کند. در بخش بیمه‌ها، ضمانت‌نامه ارزی که دولت گذاشته شد چه دولت قبلی و به‌خصوص این دولت کمک کرده، فقط چیزی که هست ما باید به شرایط امروز بازار دنیا نگاه کنیم فقط دولت که نیست، مجلس هم باید همکاری کند. مجلس هم باید یکسری رفع و رجوعات را بگذارد.
اما این دولت با گرفتاری‌های بسیار زیادی روبه‌رو بوده، به همین دلیل می‌شود گفت کارنامه‌اش قابل قبول بوده است.