طرح زوج و فرد به‌تنهایی یک راه‌حل پایدار برای کاهش ترافیک شهری رشت نیست

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، در میان مجموعه‌ای از سیاست‌ها و طرح‌هایی که برای مهار ترافیک کلان‌شهرها پیشنهاد و اجرا شده، «طرح زوج و فرد» شاید یکی از آشناترین و پرتکرارترین نسخه‌هایی باشد که طی سال‌های گذشته مورد استفاده قرار گرفته است. اما پرسش اساسی اینجاست که آیا اجرای چنین طرحی، واقعاً راه‌حلی پایدار برای کاهش ترافیک است یا تنها یک مسکن موقتی برای کنترل شرایط بحرانی؟

واقعیت آن است که تجربه سال‌های گذشته، به‌ویژه در شهرهایی مانند تهران، نشان داده طرح‌هایی از جنس زوج و فرد، گرچه در کوتاه‌مدت ممکن است تأثیراتی در کاهش حجم تردد و مدیریت آلودگی هوا داشته باشند، اما در بلندمدت نه‌تنها موجب کاهش پایدار ترافیک نمی‌شوند، بلکه گاه به شکل غیرمستقیم، به افزایش مالکیت خودرو و تشدید مشکلات نیز می‌انجامند. حتی برخی از شهروندان برای فرار از محدودیت، اقدام به خرید خودروی دوم با پلاک مخالف می‌کنند و همین مسئله، اثرگذاری این طرح را از بین می‌برد.

افزون بر آن، چنین رویکردی بیشتر بر پایه ایجاد محدودیت و کنترل بیرونی است تا اصلاح ساختاری رفتارهای ترافیکی. در واقع، به‌جای مدیریت واقعی تقاضای سفر، با یک سیاست سطحی تلاش می‌شود از تراکم بکاهند؛ بی‌آنکه زیرساخت‌های جایگزین تقویت یا انگیزه‌های تغییر رفتار فراهم شده باشد.

آنچه در سیاست‌های ترافیکی شهرهای موفق دنیا مشاهده می‌شود، رویکردی چندوجهی، بلندمدت و فناورانه است. توسعه حمل‌ونقل عمومی کارآمد، اعمال سیاست‌های قیمت‌گذاری بر ترافیک، ایجاد مسیرهای ایمن برای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، و استفاده از فناوری‌های هوشمند برای مدیریت جریان ترافیک، از جمله عناصر ثابت در نظام حمل‌ونقل شهری پایدار هستند.

در چنین الگوهایی، تمرکز نه بر محدودسازی مکانیکی تردد، بلکه بر افزایش انتخاب‌های جایگزین، تشویق مردم به استفاده از حمل‌ونقل عمومی، و کاهش وابستگی به خودروی شخصی است. نگاه توسعه‌گرایانه به شهرسازی و گسترش حمل‌ونقل‌محور (Transit-Oriented Development) نیز بخش مهمی از این راهبرد کلان است.

شهر رشت، به‌عنوان یکی از کلان‌شهرهای شمال کشور، سال‌هاست که با معضلات ترافیکی مزمن دست‌وپنجه نرم می‌کند. عرض کم معابر، تمرکز فعالیت‌های اداری و تجاری در محدوده مرکزی شهر، و نبود یک سامانه حمل‌ونقل عمومی کارآمد، ترکیبی از عوامل ساختاری و مدیریتی را رقم زده که نتیجه آن، قفل شدن خیابان‌ها در ساعات پرتردد و اتلاف بی‌حساب زمان شهروندان است.

اتوبوسرانی در رشت، نه‌تنها از نظر تعداد ناوگان و پوشش خطوط دچار ضعف مزمن است، بلکه به‌دلیل فرسودگی خودروها و ناهماهنگی زمانی، نتوانسته جایگزین مناسبی برای خودروهای شخصی باشد. اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم، تا زمانی که حمل‌ونقل عمومی در شهر قابل اتکا، سریع و قابل پیش‌بینی نباشد، شهروندان حاضر به چشم‌پوشی از خودروی شخصی خود نخواهند بود.

ساماندهی پارکینگ؛ حلقه مفقوده مدیریت ترافیک رشت

یکی از عوامل تشدید ترافیک در شهر رشت، فقدان پارکینگ عمومی کافی به‌ویژه در مراکز پرتردد شهری است. خودروهایی که در نبود فضای پارک مناسب، به‌صورت دوبله یا غیرمجاز توقف می‌کنند، عملاً ظرفیت عبور معابر را به نصف می‌رسانند و جریان ترافیک را مختل می‌کنند.

برای ساماندهی این وضعیت، باید نگاه سرمایه‌گذارمحور به توسعه پارکینگ‌ها داشت. شهرداری رشت می‌تواند با ارائه مشوق‌های مالی، معافیت عوارض یا حق بهره‌برداری بلندمدت، بخش خصوصی را به احداث پارکینگ‌های طبقاتی یا مکانیزه در خیابان‌های پرتردد دعوت کند.

 مسئله ترافیک، موضوعی پیچیده و چندبعدی است که راه‌حل‌های ساده‌انگارانه، پاسخگوی آن نخواهند بود. طرح زوج و فرد، اگر هم قرار است به‌کار گرفته شود، باید با نگاه به یک بسته سیاستی جامع، و نه به‌عنوان راه‌حل نهایی، دیده شود.