۲۲ کشته؛ به همین سادگی! | هواشناسی برای سیل استهبان هشدار داده بود؟
چند ویدئوی موبایلی از روز گذشته در فضای مجازی منتشر شد که رسانه‌های خارجی نیز برخی از آن‌ها را بازنشر کردند؛ ویدئوهایی که غم‌انگیز است و البته این سوال را در خود نهان دارد که مگر نمی‌توان در شرایط هشدار سیل، از کمپ خانواده‌ها در حاشیه رودخانه جلوگیری کرد؟
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا به نقل از خراسان، یک بارندگی با مدت حدود نیم ساعت در شهرستان استهبان فارس ۲۲ قربانی به جا گذاشت. هواشناسی مدعی است هشدارها را به موقع اعلام کرده اما به نظر می‌رسد، زنجیره پس از هشدار، عملکرد لازم را نداشته است. ما با ۲ مسئول در سازمان هواشناسی کشور و مدیریت بحران استان فارس این موضوع را بررسی کردیم.
یک «سیل» می‌آید و بیش از ۲۰ نفر جانشان را از دست می‌دهند؛ خیلی ساده و به همین راحتی. یعنی در روزگاری که جهان، دوره‌ای از پیشروترین زمانه‌ها در حوزه ارتباطات و ابزار رسانه و ارتباط جمعی را می‌گذراند، هنوز هم هستند جاهایی که مردم به هر دلیلی از خطرات وقوع سیل آگاه نمی‌شوند و در آن گرفتار می‌شوند.
ماجرای غم‌انگیز استهبان
طبق گفته فرماندار شهرستان استهبان (در فاصله ۱۷۴ کیلومتری شرق شیراز) و مدیرکل هواشناسی استان فارس، «حدود ساعت ۱۷ روز جمعه، بارندگی شدید در حدود نیم ساعت در منطقه رودبال‌ایج در بخش مرکزی استهبان منجر به وقوع سیل شد و تعدادی از افراد بومی یا گردشگران که برای تفریح به کنار رودخانه رفته بودند و در بستر رودخانه حضور داشتند، به دلیل بالا آمدن آب رودخانه گرفتار سیلاب شدند…»
عمو بیا بیرون، عمو بیا بیرون…!
چند ویدئوی موبایلی از روز گذشته در فضای مجازی منتشر شد که رسانه‌های خارجی نیز برخی از آن‌ها را بازنشر کردند؛ ویدئوهایی که غم‌انگیز است و البته این سوال را در خود نهان دارد که مگر نمی‌توان در شرایط هشدار سیل، از کمپ خانواده‌ها در حاشیه رودخانه جلوگیری کرد؟
در یکی از این ویدئوها، راننده یکی از خودروهایی که در حاشیه رودخانه پارک کرده، با وجود مشاهده سیل، تا آخرین لحظه از خودرو خارج نمی‌شود که شخصی از بیرون فریاد می‌زند: «عمو بیا بیرون، عمو بیا بیرون…!» یا ویدئویی دیگر که سیلاب دو نفر را با بی‌رحمی هرچه تمام‌تر با خود می‌برد.
اقدام ساده‌ای که انجام نشد
قبل از این که به موضوع هشدارها درباره وقوع سیل بپردازیم، فارغ از این که هشدارها در چه سطحی یا اساسا داده شده یا نه، یک سوال می‌توان طرح کرد، که مسدودکردن جاده‌های منتهی به تفرجگاه‌های این چنینی در شرایط خطر سیلاب، وظیفه چه دستگاهی است؟ وقتی احتمال داده می‌شود که ممکن است مردم به هشدارها توجه نکنند یا در جریان آن قرار نگیرند، قطعا روش‌های دیگر را باید در دستور کار قرار داد. شبیه این موضوع را هفته قبل در خراسان رضوی شاهد بودیم که پلیس به دلیل هشدارهای هواشناسی مسیرهای منتهی به تفرجگاه‌های تحت هشدار سیل را مسدود کرده بود.
هواشناسی برای سیل استهبان هشدار داده بود؟
اما سوال اساسی از ماجرای حادثه سیل استهبان این است که آیا هواشناسی اساسا درباره وقوع سیلاب هشدار داده بود؟ این پرسش از روز گذشته در حاشیه و متن این سیلاب مرگبار مطرح شد و مسئولان مرتبط درباره آن مطالبی را بیان کردند که به نظر چندان شفاف نیست.
یوسف کارگر فرماندار استهبان: «هیچ نامه‌نگاری در خصوص بارندگی توسط اداره کل هواشناسی صورت نگرفته است و هواشناسی در خصوص بارندگی در روز جمعه اعلام نکرده بود. متاسفانه سازمان هواشناسی آن طور که باید هشداری برای وقوع سیل نداده بود.» (خبرگزاری مهر- شنبه اول مرداد)
مسعود حقیقت مدیرکل هواشناسی فارس: هشدارهای لازم برای بالا آمدن سطح آب رودخانه‌های فصلی از روز چهارشنبه داده شده بود. در اطلاعیه شماره ۷۰۵ که هشدار زرد است و با همکاری اداره کل هواشناسی فارس و سازمان هواشناسی کشور صادر شده، اعلام شده که از روز چهارشنبه ۲۹ تیرماه تا روز یک‌شنبه دوم مردادماه در بسیاری از مناطق جنوب شرق از جمله جنوب شرق فارس احتمال صاعقه، آبگرفتگی معابر، بالا آمدن ناگهانی سطح آب رودخانه‌های فصلی، جاری شدن آب و شکستن درختان کهن‌سال به شکل محلی و محدود وجود دارد. ما در اطلاعیه‌ای که منتشر شد، هشدارهای لازم را دادیم و این اطلاعیه را به مسئولان مختلف ارسال کردیم. (فرارو- شنبه اول مرداد)
گفتگو با مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور
برای بررسی این موضوع و این‌که آیا هواشناسی، هشدارهای خود را به‌موقع اعلام کرده است یا نه، به سراغ صادق ضیائیان، مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور می‌روم. او می‌گوید: وظیفه ما طبق قانون صرفا اعلام هشدار است که ما در حادثه استهبان طبق هشدار شماره ۷۰۵ در روز چهارشنبه و به‌موقع تمامی هشدارها را به طور رسانه‌ای و کتبی اعلام کرده‌ایم و هم‌اکنون نیز هشدارهای ما روی سایت سازمان قرار دارد و به تمامی دستگاه‌های اجرایی هم اعلام شده است. ضمن این که در بخش‌های مختلف خبری نیز همکاران من درباره وقوع سیل اعلام خطر کرده‌اند.
ضیائیان درباره دستگاه‌های مسئول پس از اعلام هشدار به ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران اشاره می‌کند که برای بررسی دقیق‌تر این ماده قانونی را جست‌وجو می‌کنم که در آن وظایف متعددی برای دستگاه‌های گوناگون از پلیس و نیروهای مسلح گرفته تا وزارت نیرو و شوراهای اسلامی شهر و روستا، شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، سازمان صدا و سیما تا هلال احمر و… تعیین شده است که به نظر می‌رسد در ماجرای استهبان آن‌ها به وظایفشان عمل نکرده‌اند که اگر عمل
می‌کردند، جان ۲۲ نفر احتمالا گرفته نمی‌شد.
در حادثه استهبان، در مرحله «پیشگیری» اقدامات لازم صورت نگرفته است
ما برای واکاوی و آسیب‌شناسی موضوع و زنجیره عملکرد مدیریت بحران در حادثه استهبان با احد وظیفه، رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور هم گفت‌وگو کردیم. احد وظیفه با اشاره به فرایند پس از هشدار هواشناسی می‌گوید: قطعا هشدارهای رسانه‌ای به تنهایی کفایت نمی‌کند. در همه حوادث آب و هوایی بعد از اعلام هشدار توسط هواشناسی، سازمان‌هایی هستند که طبق چارت و وظایفی که برایشان تعیین شده است، این هشدارها را برای مردم تشریح می‌کنند و مردم را از اقدامات خطرآفرین همچون حادثه استهبان و اتراق در بستر رودخانه منع می‌کنند. حتی جاهایی که این هشدارها رنگ وقوع و خطر جدی به خود می‌گیرد ممکن است با بلندگو در مکان‌های خطر، هشدارها را اعلام یا مسیرهای حضور در این مکان‌ها را مسدود کنند.
اگر عنوان این فرایند را مدیریت بحران بگوییم، چندمرحله شامل اعلام هشدار، پیشگیری، امداد و نجات و بازتوانی دارد که در حادثه استهبان به نظر می‌رسد در مرحله پیشگیری، اقدامات قابل ملاحظه‌ای صورت نگرفته است.
وظیفه در ادامه صحبت‌هایش، به موضوعی کلان هم اشاره می‌کند: من برخی تصاویر سیل حادثه استهبان را دیدم، متاسفانه تحلیل رفتار مردم در این سیل نشان می‌دهد، آن‌ها آموزش لازم را برای مواجهه با چنین حادثه‌ای فرا نگرفته‌اند و سردرگم می‌شوند. چراکه ممکن است شما به عنوان نهادمسئول، بهترین و به‌موقع‌ترین هشدار را هم صادر کرده باشید اما وقتی زنجیره پس از آن وظایف خود را انجام ندهد و مردم که آموزش‌های لازم را ندیده‌اند، قطعا فاجعه رخ می‌دهد.
نیمروز سیاه «استهبان»
آخرین روز تیرماه و اولین روز مرداد برای استان فارس با انواع حادثه‌های تلخ و تکان دهنده گذشت. حوادثی که مردم استان فارس قبلا در سیل «دروازه قرآن» در شیراز تجربه کرده بودند اما انگار قصه تلخ سیل‌های مرگبار در این استان پایانی ندارد. عصر روز جمعه، بارش باران فصلی در شهرستان‌های نی ریز و حوالی امامزاده سلطان شهباز استهبان منجر به وقوع سیل در رودخانه رودبال شد. حادثه تلخی که در ساعات اولیه حدود پنج کشته برای آن اعلام شد اما رفته رفته و تا ظهر روز شنبه، آمار فوتی‌ها به ۲۲ نفر رسید.
همزمان با افزایش آمار فوتی‌ها و مفقودان، تصاویر هولناکی از سیل در فضای مجازی منتشر شد که خودروها و وسایل زندگی مردم در میان امواج مرگبار سیل به سمت سدها و زمین‌های کشاورزی در حرکت بودند! این در حالی بود که طی روز شنبه و همزمان با افزایش آمار فوتی‌ها و مفقودان، استان فارس در صدر خبرها بود؛ اجرای حکم قصاص قاتل شهید رنجبر جانشین وقت پاسگاه بیدزرد شیراز، حادثه هواپیمای مسافربری شیراز به تهران در فرودگاه مهرآباد که به خیر گذشت و تیراندازی مرگبار در یک عروسی در مرودشت و… که این استان را در اولین روز مرداد با تلخ‌ترین خبرها و اتفاقات همراه کرد!
اوقات فراغتی که منجر به مرگ شد!
سیل مرگبار با ۲۲ فوتی و چند مفقودی، وقتی برایمان تلخ‌تر شد که تصاویر فضای مجازی حکایت از آن داشت که بیشتر قربانیان این حادثه تلخ خانواده‌هایی بودند که برای گذران اوقات فراغت در فصل گرم سال به این محل آمده و با واقعه‌ای هولناک و سیل تابستانی روبه رو شده بودند. فیلم‌ها از لحظه وقوع سیل گویای آن است که تعدادی از خودروها بنا بر عادت گذشته در حریم بستر رودخانه و در فاصله حدود ۲متری از آب روان متوقف هستند و تلاش رانندگان برای نجات خودروهایشان از سیل ناگهانی منجر به نتیجه نمی‌شود.
معمای هشدار هواشناسی و غافلگیری مردم
وقوع سیل در استهبان فارس که عصر جمعه منجر به جان باختن شماری از هموطنان شد، پرسش‌هایی را برای افکار عمومی و کاربران فضای مجازی به همراه داشت، از جمله این که آیا هواشناسی درباره احتمال رخداد سیل هشدار داده بود؟
پس از این حادثه تلخ، فرماندار شهرستان استهبان گفته بود: متأسفانه سازمان هواشناسی آن طور که باید هشداری برای وقوع سیل نداده بود. این در حالی است که مدیرکل هواشناسی فارس گفته است: هشدارهای لازم به رنگ موسوم به زرد مبنی بر وقوع بارش‌های رگباری و بالا آمدن سطح آب رودخانه‌های فصلی در شهرستان‌های شرقی فارس از روز چهارشنبه ۲۹ تیر اعلام شده بود. با توجه به این که بارش‌های رگباری معمولا موقت و زودگذر هستند و رودخانه رودبال عمق زیادی نداشته، بسیاری از مردم برای تفریح به این منطقه مراجعه کرده و در بستر این رودخانه حضور یافته بودند.
مدیریت بحران فارس: هوا آفتابی بود و غافلگیر شدیم
برای بررسی بیشتر جزئیات حادثه سیل در استهبان به سراغ مدیر کل مدیریت بحران استانداری فارس رفتیم. عبداللهی می‌گوید: کار جست و جو فقط برای دو مفقودی همچنان ادامه دارد. خوشبختانه خسارت مالی زیادی به خانه‌ها و تاسیسات نداشتیم. باران در بخش‌های بالادست رودخانه رودبال باریده بود و حدود دو هزار و ۵۰۰ نفر برای تفریح و حتی شنا به کنار رودخانه آمده بودند. بعد از باران شدید در بخش‌های بالادستی و رسیدن آب به نزدیکی گردشگران حدود ۵۵ نفر گرفتار سیل شدند که از مرگ حتمی نجات پیدا کردند. الان پنج نفر در بیمارستان بستری هستند. ۲۲ قربانی کسانی بودند که در آب گرفتار شده بودند و نتوانستیم آن‌ها را نجات بدهیم. تیم‌های امدادی هنوز حضور دارند تا دو مفقودی هم پیدا شوند. ۱۵ خودرو درگیر سیل شدند که ۳ خودرو آسیب جدی دیدند. او درباره علت تعداد زیاد فوتی‌ها می‌گوید: هوا آفتابی بود و هواشناسی هم اخطار جدی نداده بود. هیچ کسی فکرش را نمی‌کرد که قرار است چنین بارانی ببارد. معمولا اخطارهای نارنجی و قرمز برای سیل صادر می‌شود که مردم هم آن را جدی می‌گیرند ولی اخطار هواشناسی زردرنگ و اطلاع‌رسانی هم شده بود اما هوا چون آفتابی بود کسی این اخطار را جدی نگرفته بود.
درباره کوتاهی‌ها در ماجرای سیل نمی‌توانم صحبت کنم
او با اشاره به سیل‌های سال گذشته در شیراز که تعداد زیادی فوتی و مصدوم داشت، گفت: ما هشدار زرد را داشتیم که هیچ جایی را مشخص نکرده بودند.
در این هشدار نوشته بود بارندگی پراکنده است که ایجاد روان آب نمی‌کند. وقتی هشدار زرد را داریم به جز اطلاع‌رسانی کار دیگری نمی‌کنیم. ما بالای دو هزار نفر را کنار رودخانه داشتیم. چون آن منطقه گردشگری است و برای شنا هم استفاده می‌شود. وقتی در بالادست سیل شد ما هم در آن منطقه اطلاع‌رسانی کردیم و حدود دو هزار نفر را از نزدیک رودخانه به بالا کشاندیم. اگر هواشناسی هشدار جدی می‌داد ما تردید نمی‌کردیم و زودتر مردم را از منطقه خارج می‌کردیم. او در پاسخ به کوتاهی‌های احتمالی در ماجرای سیل استهبان هم گفت: اکنون در جلسه هستم و بیشتر از این نمی‌توانم صحبت کنم.
دیدگاه