اینکه می‌گویند “انقلاب برای مادیات نبوده” مغالطه است | بنا نیست تقوا و ایمان جایگزین همه چیز شود

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، علی لاریجانی رئیس بنیاد شهید مطهری به ابعاد مختلف شهید مطهری از وجوه گوناگون آن پرداخت و گفت: «تاثیرات تفکرات فلسفی ایشان در حوزه اجتماع و سیاست تاثیرگذار بود و هم به دلیل اینکه ایشان فقیه بود و دغدغه‌های دینی داشت در مسائل اجتماعی ورود می‌کرد و اثر می‌گذاشت. از جهتی هم ایشان مصلح و فردی مبارز بود و انگیزه‌اش عظیم و اصلاح اجتماع بود و بنابراین تاثیرگذاری اجتماعی داشت».

او خاطرنشان کرد: «شاید تصور شود تاثیرگذاری فلسفی ایشان نسبت به اصلاح‌گری رتبه پایین‌تری داشته است. اما اگر عمیق نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که وجه فلسفی ایشان تاثیرگذاری بیشتری داشت. شهید مطهری در نگاه به مسائل اجتماعی رویکرد فلسفی و عقلانی داشت. مثلا اگر ایشان به مساله حجاب با فضایی که آن زمان در حوزه‌های علمیه بود ورود کرده و نکاتی را مطرح می‌کند، به دلیل تقرب به مسائل فلسفی و عقلانی‌اش بود».

لاریجانی با اشاره به توجه شهید مطهری به توسعه اقتصادی و مبانی‌اش، گفت: «در آن دوران باب نبود که علما در این زمینه نظری بدهند اما ایشان موضوعاتی را که مطرح کرده از منظر یک فیلسوف است و دارای نوآوری‌هایی هم بود».

لاریجانی در ادامه تشریح کرد: اگر نگاهی به تاریخ فلسفه داشته باشیم که آیا فیلسوفان بزرگ ورودی به مسائل اجتماعی داشته‌اند یا نه؟ باید بگوییم که غالب فیلسوفان بزرگ ما در حوزه مسائل اجتماعی و سیاسی صاحب رای بوده‌اند. از ابتدای شکل‌گیری فلسفه در یونان در آثار افلاطون کم‌تر رساله‌ای می‌بینیم که به مساله عدالت نپرداخته و یک نوع نظام تربیتی شهروندی را برای مدینه فاضله توجیه نکرده باشد. یا کانت به عنوان فیلسوف شاخص معاصر از ساختار بحث نقد عقل نظری بهره چست تا نقد عقل عملی را سامان دهد و اصالتی که برای آزادی قائل شد پایه یک نهله سیاسی قرار گرفت. فیلسوفان بزرگ در غرب جدای از رشته‌های تخصصی‌شان در مسائل اجتماعی و سیاسی هم صاحب نظر بودند.

او خاطرنشان کرد: در عالم اسلام هم فردی مانند ابن سینا و در دوره حاضر علامه طباطبایی را داشتیم که شخصیت‌شان در شکل‌گیری یک تفکر فلسفی در دوره ما بی‌نظیر است. به گفته ایشان، قرآن در هیچ شانی از شئون بشری مساله اجتماع را نادیده نگرفته است؛ اسلام همه احکام خود را در قالب جامعه ریخته و روح جامعه را تا آخرین حد ممکن در آن دمیده است. علامه طباطبایی یکی از دلایل این موضع را در این می‌داند که اسلام منافع روحانی و جسمانی را از هم‌دیگر جدا فرض نکرده و حیات اجتماعی را در ردیف حیات فردی نگه داشته است.

رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی همچنین به تاثیر نظریه فترت علامه در موضوعات مختلف که مرحوم مطهری هم آن را بسط داد اشاره کرد و با بیان اینکه این نظریه یک نگاه فلسفی است که تاثیراتش در جامعه دیده می‌شود، گفت: «تقرب شهید مطهری که شاگرد چنین استادی است به مسائل دینی با یک نوع گرایش عقلانی بود و از دین قرائتی عقلانی داشت. شهید مطهری در آثار متعدد خودش یک رکن مهم فهم اصیل اسلامی را در فهم عقلانی و فلسفی دین گذاشته است. ایشان جدای از اینکه معتقد است قرآن برای دریافت‌های عقلانی ارزش قائل است و نه تنها به عقل حق می‌دهد که در امور دخالت کند که برخی امور بدون این دخالت راه به جایی نمی‌برد. ایشان عقل را یک دستگاه می‌داند که آلودگی‌های فکری را که بر حسب ورود خرافات و جمود وارد سیستم فکر دینی شده تصفیه کند».

لاریجانی با بان اینکه «در نظر ایشان احساسات و عواطف عامل هم‌بستگی و شورآفرینی در جامعه می‌شود اما تحت سیطره عقل است که به پایداری جامعه کمک می‌کند.» یادآور شد: اگر احساسات بر عقلانیت حاکم شود فرصتی برای افرادی فراهم می‌آید که با مکر و فریب جامعه را به سمت مورد نظر خود سوق خواهند داد.

او در ادامه به نتایج زمانی اشاره کرد که سنت و زیست عقلانی در جامعه جا بیفتد: پایداری در مسیر سلوک جامعه در پناه عقلانیت اجتماعی محقق می‌شود، حرکت اجتماعی هدف‌دار خواهد بود و قدرت به کارگیری موثر ابزارها فراهم خواهد شد، از نقادی اجتماعی بهره کافی برده می‌شود، روحیه آینده‌نگری ایجاد می‌شود، افکار و رفتار از عادات اجتماعی غیر سنجیده و نامعقول آزاد می‌شود.

نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی با اشاره به پنج هدفی که شهید مطهری برای حکومت دینی در نظر گرفته مانند بازگشت به اسلام واقعی، توسعه اقتصادی، بهبود امنیت، قانون‌گذاری و… گفت: اما ایشان برای توسعه اقتصادی نقش ممتازی قائل شده‌اند که هم خودش مستقلا هدف است و هم جزو ملزومات اساسی برای رسیدن به اهداف دیگر است.

لاریجانی ادامه داد: به نظر ایشان، جامعه‌ای که قرآن پی‌ریزی می‌کند دائما در حال رشد و توسعه و ثروت‌زاست. اجتماع مدنظر ایشان، اقتصاد سالم می‌خواهد و اولین اصل برای سلامت اقتصاد، رشد ثروت ملی و تکثیر تولید است. آن‌قدر در تفکر اسلامی امر معاش و اقتصاد به آن توجه شده که برخی تصور کردند اقتصاد زیربناست. هدف‌های اسلامی بدون اقتصاد سالم میسر نیست.

او از مغالطات سال‌های اخیر را این دانست که می‌گویند «انقلاب برای مادیات نبوده است.» و ادامه داد: تصور گویندگانش این است که انقلاب را تک ساحتی در نظر می‌گیرند. در حالی‌که از ویژگی‌های شهید مطهری همه‌جانبه‌گری در امر توسعه است. ایشان می‌گوید: ما معتقدیم که هیچ چیز جای تقوا و ایمان را نمی‌گیرد اما بنا نیست این دو جایگزین همه چیز شود؛ نه معنا جای ماده را کامل می‌کند و نه برعکس. از نکات مهم نظریه توسعه اقتصادی ایشان، توسعه انسانی است. ایشان سرمایه انسانی را مهم‌ترین سرمایه می‌داند و در این زمینه جدای از وجه ایمانی،‌ به علم و دانش تاکید دارند.

 این استاد فلسفه با اشاره به اعتقاد شهید مطهری نسبت به مقوله آزادی در همه ساحت‌های فکری، گفت: ایشان عدالت اقتصادی را در آزادی اما در فضایی متوازن می‌دانند. اگر این حرف آقای مطهری را قبول داشته باشیم دیگر نباید انحصاری در جامعه وجود داشته باشد؛ اگر معتقد به عدالت اجتماعی هستیم باید زمینه رقابت متوازن را فراهم کنیم

.لاریجانی در پایان با تاکید دوباره بر این موضوع که تقرب آقای مطهری به موضوعات اجتماعی و دینی، عقلانی بود، گفت: ایشان عمرشان کوتاه بود و فرصتی نکرد در موضوعات مختلف حکومت نظریه‌پردازی کند اما آثار ایشان جهت‌گیری فکری‌شان را نشان می‌دهد و با نگاهی به این اثار درمی‌یابیم که خیلی از رفتارهای امروز متناسب با مشی فکری ایشان نیست. اگر می‌خواهیم راه ایشان را به درستی دنبال کنیم باید تفکر ایشان را ابتدا به درستی بشناسیم.