قارچ های(مایکوتوکسین ها)روی محصولات کشاورزی را جدی بگیریم

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، مهندس سید عبداله میرحسینی مقدم در یادداشتی نوشت:

در مناطقی که هوای گرم ورطوبت بالایی دارند زمینه مناسبی برای رشد وگسترش عوامل بیماریزای میکروسکوپی قارچی نظیر فوزاریوم (Fusarium) وآسپرژیلوس (Aspergillus) وجود دارد. در مناطق گرمسیری اقدامات لازم در جهت کاهش رطوبت محصول بعمل نیامده وبدلیل‌عدم رعایت نکات وموازین فنی درخصوص نگهداری وذخیره‌سازی محصولات کشاورزی قارچ‌هایی نظیر پنی سیلیوم (Penicillium) و آسپرژیلوس (Aspergillus) خسارت سنگینی به فرآورده‌های انباری وارد می‌سازند. این خسارت نه تنها سبب افت کمی محصولات کشاورزی می‌شود بلکه تغییرات کیفی حاصله نهایتاً به فساد ونابودی فرآورده‌های انباری منتهی می‌گردد.

تغییرات کیفی حاصله در واقع ناشی از متابولیزه شدن فرآورده‌های انباری در اثر فعالیت عوامل بیماریزای قارچی است.

این عوامل بیماریزای قارچی، مایکوتوکسین‌ها (Mycotoxins) یا قارچهای ناشی از آن‌ها متعلق به سه جنس

آسپرژیلوس (Aspergillus) پنی سیلیوم (Penicillium) و فوزاریوم (Fusarium) است.

تاریخچه کشف مایکوتوکسین‌ها (Mycotoxins) به سال ۱۹۶۰ بر می‌گردد. متجاوز از ۲۰۰ گونه قارچ سبب ایجاد بیش از ۱۰۰ نوع مایکوتوکسین (Mycotoxin) مختلف بوده شناخته شده است. دامنه گیاهانی که می‌توانند نقش میزبان را برای سه جنس از مهمترین مایکوتوکسین‌های (Mycotoxins) عامل بیماری ایفا کنند بسیارزیاد است (جدول شماره یک).

معمولاً نژادهایی وجود دارند که قابلیت ایجاد مایکوتوکسین (Mycotoxin) را نداشته ویا مایکوتوکسین (Mycotoxin) کمی ایجاد می‌کنند، ازسوی دیگر گونه‌هایی ممکن است وجود داشته باشند که سبب ایجاد چند نوع مایکوتوکسین (Mycotoxin) شده ومحصول زراعی آلوده به چند عامل قارچی می‌گردد که باتوجه به دلایل فوق مواد غذایی غالباً با بیش از یک نوع توکسین (Toxin) آلوده می‌گردد.

در بسیاری از کشورهای گرمسیری، ذرت برداشت شده مشخصاً مقادیر بالایی آفلاتوکسین (Aflatoxin) در بردارد (جدول شماره ۲).

البته در مواردی مقادیر موجود آفلاتوکسین (Aflatoxin) بیش از ارقام ارائه شده است. در ایالات متحده حداکثر سطح مجاز آفلاتوکسین (Aflatoxin) در مواد غذایی ۲۰ پی پی بی (PPb) است.

جدا از آفلاتوکسین (Aflatoxin)، مایکوتوکسین‌هایی (Mycotoxins) نظیر زئرالنون (Zearalenone)

(۱)

تریکوتسن (Trichothecene) واکراتوکسین (Ochratoxin) غالباً در غلظت‌های بالایی در ذرت یافت می‌شوند.

همچنین وجود گزارش‌هایی مبنی بر وجود مقدار زیادی آفلاتوکسین (Aflatoxin) در محصول برنج که در واقع تشکیل دهنده غذای اصلی مردم آسیاست وجود دارد.

به طور مثال مقدار آفلاتوکسین (Aflatoxin) بر روی برنج در تایلند ۶۰۰ پی پی بی (PPb) ودر تایوان ۲۰ پی پی بی (PPb) است.

اثرات مایکوتوکسین‌ها (Mycotoxins) برروی انسان وجانوران:

بدلیل داشتن اثرات سرطان‌زایی، آفلاتوکسین (Aflatoxin) از خطرناک ترین ومهلک‌ترین مایکوتوکسین‌ها (Mycotoxins) در بین قارچهاست که از قارچ‌های جنس آسپرژیلوس (Aspergillus) تولید می‌شوند.

حقیقتاً آفلاتوکسین (Aflatoxin) در مقادیر بسیارکمی، سمی بوده وسبب ایجاد سیروز والتهاب بینابینی در بافت‌های کبدی وکارسینیوم کبد که منجر به بروز تومور بدخیم می‌شود، می‌گردد.

در برخی از مناطق آسیا و آفریقا ارتباط مستقیمی بین جذب آفلاتوکسین (Aflatoxin) و پیدایش سرطان اولیه کبد کشف شده است.

تریکوتسن (Trichothecene) وزئرالنون (Zearalenone) مایکوتوکسین‌هایی (Mycotoxins) هستند که گونه‌های مختلف فوزاریوم (Fusarium) تولید می‌کنند.

وجود ۱ میلی گرم زئرالنون در هر کیلوگرم خوراک دام، واقعاً سمی بوده وسبب مسمومیت حاد جانورانی می‌شود که از آن تغذیه می‌کنند.

جدول شماره ۱ – مهمترین مایکوتوکسین‌ها (Mycotoxins) جنس قارچ مولد و گیاهان میزبان آن‌ها

(۲)

جدول شماره ۲ – سطح آلودگی به آفلاتـوکسین ( Aflatoxin) و زئرالنون ( Zearalenone ) در ذرت تولید شده

اعم از مصرف محلی وصادرات مربوط به کشور آرژانتین بر حسب قسمت در بیلیون ( PPb )

کلنی قارچ آسپرژیلوس روی مغز فندق بادام زمینی آلوده به قارچ آسپرژیلوس پایه (کنیدیوفور) و هاگ (اسپر)

قارچ آسپرژیلوس

(۳)

کلام آخر:

بر اساس تحقیقات نگارنده این مقاله در سالیان اخیر در انبارهای غیر استاندارد محصولاتی از قبیل بادام زمینی، فندق و چای خشک (سنواتی) در گیلان به علت فراوانی قارچ آسپرژیلوس فلاووس توکسین‌ها (افلاتوکسین) از نوع G۱، G۲، B۱ و B۲ جدا و خالص گردیده است که مورد تائید موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور قرار گرفته و بصورت مقالات علمی در کنفرانس‌های داخلی ارائه شده است، لذا این زنگ خطری است که مسئولین ذیربط بهتر است انبار اینگونه محصولات (مخصوصاً مواد غذائی) را شدیداً تحت نظارت بهداشتی قراردهند.

منابع مورد استفاده:

میر حسینی مقدم، سید عبداله ۱۳۷۰ – قارچ‌های جدا شده از چای در شمال ایران – اولین کنگره علوم باغبانی ایران – تهران
میر حسینی مقدم، سید عبداله ۱۳۷۷ – قارچ‌های جدا شده از فندق، خسارت و اهمیت اقتصادی آن‌ها در استان گیلان
میرحسینی مقدم، سید عبداله ۱۳۸۲ – بررسی امکان آلودگی بادام زمینی به افلاتوکسین B۲، B۱، G۱وG۲ بعد از برداشت در استان گیلان – چهاردهمین کنگره ملی صنایع غذائی ایران – تهران
میرحسینی مقدم، سید عبداله ۱۳۸۷ – بررسی افلاتوکسین و قارچ مولد آن در فندق استان گیلان، هیجدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران – دانشگاه همدان