نگرشی راهبردی بر زیست پذیری شهری با تاکید بر تعاملات جدید اجتماعی سازگار با کرونا

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا عماد مطالبی، دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، عضو باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان و کارشناس پایش اداره حفاظت محیط زیست شهرستان رشت در یاداشتی زیست پذیری شهری با تاکید بر تعاملات جدید اجتماعی سازگار با کرونا با مورد بررسی قرار داد.

هر شهری تجلی فضای نظام های زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی حاکم بر آن است [۱] میزان موفقیت فضاهای شهری با میزان استفاده از آن فضا و حضور انسان در آن متناسب است.به طور کلی فضاها و محیط های شهری باید به گونه ایی طراحی و برنامه ریزی شوند تا بتوانند تعاملات اجتماعی در سطوح مختلف را افزایش دهند. شهر به عنوان مکانی مناسب و زیست پذیر مطرح شود و به جای افتراق و جدایی، در پی افزایش تعاملات اجتماعی و همبستگی انسان ها باشد. اما آنجه امروزه در اغلب این فضاها با آن روبرو هستیم، فاقد چنین ویژگی هایی است. از اینرو تمام برنامه ریزان شهری به دنبال ایجاد محیط های تعاملی برای شهروندان هستند تا بتوانند زیست پذیری شهری را افزایش دهند. تعاملات اجتماعی در یک فضای شهری بازتاب نوع فعالیت ها و اتفاقاتی است که در فضای شهر رخ می دهد. هر چه فضای شهری مطلوب تر باشد، فعالیت ها، ارتباطات و تعاملات بیشتری در آن صورت می گیرد. و به مراتب مدت زمان حضور افراد در این فضا، افزایش می یابد. [۲] با توجه به گستردگی فضاهای شهری در سطح کلانشهر ما شاهد رشد جمعیت در این حوزه هستیم تمرکز موجود در کلانشهرها سبب شده که مناطق پیرامونی توسعه نامتوازن داشته باشند و از اینرو سبب شوند که مدیریت شهری در سطح کلانشهرها با معضلات و مشکلات فراوان مانند ازدحام، شلوغی، ترافیک ، آلودگی ، رقابت های نابرابر و در نهایت شاهد سقوط ارزش های انسانی بر روابط حاکم اجتماعی باشیم. از اینرو باید بکوشیم یک پیوند بین عدالت اجتماعی و عدالت فضایی را برای فضای کالبدی و محیطی شهری در  کلانشهرها ایجاد کرده و سلسله مراتب شهری را به گونه ایی ایجاد کنیم که دسترس پذیر بودن به مراکز خدمات و توزیع امکانات و تجهیزات بین ساکنین و شهروندان به صورت مناسب فراهم شود، تا تعاملات اجتماعی و مشارکت شهروندی در فضای شهری روند رو به رشدی داشته باشد. باید سعی شود بویژه فضاهای شهری آن پویایی و سرزندگی را با توجه به هنجارهای اجتماعی و فرهنگ جامعه و هویت بخشی و حس تعلق مکانی در برگیرند و سبب شوند جوامع شهری یک همسویی و همگرایی را در جهت رفع کمبودها و مشکلات داشته باشند. یه ویژه در زمان  گسترش ویروس کرونا رفتارهای اجتماعی را برنامه ریزی کنیم تا با الهام از سبک نوین، زندگی هوشمند بتوانیم تصویر یک هدف خوب از پایداری و نشان دادن سخاوت و همدلی انسانی را به نمایش بگذاریم.
 تغییر پارادایم یکی از پرکاربردترین مسایل اجتماعی است. همه‌گیر شدن ویروس کرونا ممکن ‌است یک مورد از تغییر پارادایم باشد. جهان در حال تجربه یک پاندمی ویروسی است. کروناویروس که بیماری آن با نام کووید ـ ۱۹ شناخته می‌شود، یکی از رخدادهای ناگواری است، که در هر قرن فقط شاید یک ‌بار شاهد آن باشیم. اگر برخی از پیش‌بینی‌های تاریک درباره کووید ـ ۱۹ به واقعیت بپیوندد جهان یکی از بدترین بحران‌های دوران مدرن را تجربه خواهد کرد. میزان آگاهی از خطر و پاسخ بشر در راهبردهای مقابله با خطرات به وجود آمده در حوزه‌های مختلف می‌تواند فردی و ساختاری باشد. هر فردی باید تصمیم بگیرد که چگونه می‌تواند به بهترین شکل ممکن، از سلامت خود محافظت کند، بدون آنکه سلامت دیگران را به خطر بیندازد. [۳] و همچنین بتوان خود را با شرایط محیطی و اجتماعی جدید سازگار کند، تا بتواند به زندگی اجتماعی خود ادامه دهد. و از این رهگذر محیط های شهری با مشارکت شهروندان در این شرایط حساس و شکننده، پویایی و شادابی و سرزندگی خود را تا حد امکان، با رعایت اصول پیشگیرانه و افزایش سطح تعاملات اجتماعی از طریق روشها و شیوه های جدید و تعاملات اجتماعی سازگار با کرونا حفظ و بهبود بخشند. و زیست پذیری شهری، را بویژه در این شرایط ، برای شهروندان فراهم کنند. با توجه به پتانسیل هایی که از نظر فضاهای طبیعی و سرزندگی و شادابی و همچنین تعاملات اجتماعی مردم از گذشته تاکنون در محیط های شهری بویژه در کلانشهرها وجود دارد، می توان با استفاده از طرح ریزی و برنامه ریزی شهری  یک الگوی شهر زیست پذیر و  شهر پیشرو را در سطح کلانشهرها مطرح نمود.از اینرو فضای شهری با یک نگرش راهبردی و ارایه راهبردهای لازم در این زمینه، با رویکردی اقتضاعی با ایجاد تعاملات اجتماعی جدید و سازگار با کرونا ویروس می تواند رفاه و آسایش و آرامش رو به شهروندان هدیه نماید. شهرهای بزرگ با توجه به استعدادهای محیطی و کالبدی فوق العاده ایی که دارند می تواننند به عنوان قطب رشد عمل کنند و با مدیریت کثرت گرا به دنبال منافع عامه مردم باشند و همه گروهها و طبقه های اجتماعی منتفع شوند. از سوی دیگر به دلیل روند شهرنشینی شتابان در سطح محدوده شهری در کلانشهرها و حوزه نفوذ آنها و هچنین هجوم مهاجرت به مناطق پیرامونی آن بسیار از لحاظ سطوح  فضاهای تعاملی و تعاملات اجتماعی در این دوران همه گیری کرونا مورد توجه قرار دارند.عدم رعایت پروتکل ها و راهبردهای لازم در ارایه یک سبک نوین و سازگار با تعاملات اجتماعی جدید در ایجاد زیست پذیری فضای شهری می تواند محیطی بسیار حساس و شکننده با ناهنجاریهای اجتماعی را ارایه نماید. و علاوه بر مشکلات بهداشتی، حوزه های اجتماعی شهر را اغلب به گونه ای دشوار درگیر سازد. و از پویایی و سرزندگی محیط شهرها بکاهد و تا آنجا پیش رود که یک فضای بی روح و غیر پویا را در این بستر ایجاد کند. باید با شناسایی و تبیین نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدید ها راهبردهای لازم را در زیست پذیری شهری در کلانشهر به گونه ایی ارایه دهیم، که با تکیه بر تعاملات اجتماعی جدید و سازگار با کرونا مانند سبک جدید زندگی دیجیتالی و استفاده ابزارهای آنلاین،کاهش قطبی سازی و بازگشت به تخصص و فرد گرایی کمتر در فضای شهری یک الگوی نوین آمایشی و اجتماعی را ارایه سازیم تا زیست پذیری شهری را برای شهروندان در دوران همه گیری کرونا فراهم کنیم. از نخستین روزهای فاصله‌گذاری اجتماعی به دلیل شیوع کروناویروس، نخستین نمونه‌های الهام ‌بخش سبک جدید زندگی دیجیتالی را شاهد باشیم و با برنامه ریزی دقیق فعالیت های اجتماعی را با استفاده از تکنیک های شهر هوشمند رویداد سازی کنیم. کنسرت های زنده به صورت آنلاین  اجرا شود، مربیان ورزش و استادان کلاس های آنلاین برگزار کنند و همچنین کتابخانه ها امکان دانلود رایگان کتاب های ارزشمند را در حوزه های مختلف فراهم سازند و حتی موزه‌ها امکان گردش مجازی رایگان را در اختیار بازدیدکنندگان قرار بدهند. البته از این رهگدر باید مدیریت شهری با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به توسعه زیر ساختی نیز توجه ویژه داشته باشد و با توزیع مناسب خدمات و بودجه بندی عمرانی مناسب در این حوزه قدم های ارزشمندی را در عدم تبعیض بین ساکنین و شهروندان فراهم سازد.باید گفت در دوران همه گیری کرونا ویروس شاهد گسترش شکاف نابرابری هستیم و بحران و رکود اقتصادی جهانی به طور حتم برکسب و کارها و مسایل اقتصادی اثرگذار است. و باید تلاش مضاعفی را بی وقفه شروع کنیم تا در طرح هایی مانند بسته های تشویقی و اقتصادی- معیشتی یک جامعه پویا و هدفمند را که در واقع همان رسیدن به توسعه پایدار با مفهوم کامل آن با تکیه بر اقتصاد،مدیریت ،فرهنگ، اجتماع و محیط زیست است فراهم سازیم. و در پایان باید الگوی رفتاری خود را براساس تغییر پارادایم و آغازی بر مراقبت‌های بیشتر از خانواده جهانی و بازگشت به یک مسئولیت مشترک و کنارگداشتن قوانین ناکارآمد به گونه ای که روند زندگی شهروندان را در جنبه های مختلف منزلت بخشیم و کارایی و در بهینه سازی کلانشهر با این اجتماعات، موثر باشد. و آرامش و آسایش شهروندان به خطر نیافتد.

فهرست منابع:

[۱] مطالبی،عماد،(۱۳۹۶)،راهبردهای توسعه پایدار شهر رشت با رویکرد ساختار زیست محیطی مطالعه موردی: محدوده پل پستک تا تخته پل، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی، رشت،
[۲] نواداد، لیلا،(۱۳۹۵)، کنگره بین المللی پایداری درمعماری و شهرسازی ،امارات متحده عربی، شهر مصدر
[۳]حاجی‌پور ساردویی، سیمین ،(۱۳۹۹)، علوم رفتاری و هنجارهای جدید در عصر کرونا،ایرنا،اردیبهشت ماه
[۴] سلیمانی مهرنجانی، محمد، تولایی،سیمین،رفیعیان،مجتبی،خزائی نژاد (۱۳۹۵)، زیستپذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخصها، پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری،دوره ۴،شماره ۱،ص۵۰- ۲۷
[۵]آشوری، حسن،(۱۳۹۸)، چهاردهمین کنگره انجمن جغرافیایی ایران، انجمن جغرافیایی ایران، تهران