منشور عقلانیت و توسعه و الگوهای جهانی توسعه

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا اکنون در هفدهمین سال از هزاره سوم جهان الگوهای مختلف توسعه را تجربه کرده و این الگوها حین اجرا و پس از آن تغییراتی کرده اند و کارآمد، ناکارآمد و یا ناقص تشخیص داده شده اند. نکته ای که نمی توان کتمان کرد وجود نقاط مثبت در همه الگوهای توسعه است. اگرچه جوامع توسعه نیافته نسبت به همتایان توسعه یافته خود دچار حس ناخوشایند عقب افتادگی هستند اما از این موهبت برخوردارند که با مطالعه ی الگوهای تجربه شده در جوامع دیگر، الگوی توسعه متناسب با زیست بوم خود را برگزینند.

یکی از مهم ترین الگوهای توسعه شهری، الگوی شهرنشینی متاثر از نظم سرمایه داری است. در این الگو، ضمن نقد شهرهای صنعتی شده، بر لزوم استفاده از امکانات تکنولوژیکی و پیشرفت علم و فن برای حل مسایل شهرها تاکید می شود. به رغم ضدیت های پیدا و پنهان با نظام سرمایه داری، این الگو به صورت نیم بند در توسعه شهرهای ایران اجرایی شده است. عدم توجه به نیازهای روحی و روانی انسان و نظم هندسی و یکنواخت این طرح مشکلات فرهنگی و اجتماعی را به وجود آورد.

از آنجایی که نباید چرخ را از نو اختراع کرد و همچنین به این دلیل که الگوهای دیگر شهرسازی کمتر قابلیت اجرایی دارند، با ضمایمی نظیر بازگشت به شهرهای سنتی و هویت فرهنگی، تکیه بر جنبه های زیباشناسی شهرها و تنوع گرایی در طراحی شهرها تلاش شد نقایص این الگو برطرف شود.

الگوی مارکیسستها برای توسعه شهرها توفیر چندانی با نظام سیاسی پیشنهادی شان نداشت. در این الگو که در مقابل شهرهای صنعتی شده نظام سرمایه داری شکل گرفت بر برقراری عدالت اجتماعی و از بین بردن تضادهای بین شهر و روستا تاکید شد. نتیجه این الگو، شهرهایی بی روح و فاقد هویت شهری مدرن بود که عدالتی که ادعا می شد در آن جاری شده با ذات انسان تضاد دارد. در گفتمان عقلانیت و توسعه از محاسن تمام الگوهای توسعه شهری استفاده شده، ضمن اینکه نظریات جدید توسعه شهری از جمله بازآفرینی و توسعه پایدار شهری نقش مهمی در آن داشته است.

اندیشه توسعه پایدار در اواسط دهه ۱۹۹۰ اینگونه شکل گرفت که رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی طوری اتفاق بیفتد که برای شناسایی بهتر توسعه پایدار لازم است مباحث اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست محیطی به طور همزمان مورد توجه قرار بگیرد. البته در توسعه پایدار خبری از روش های افراطی برای حل مکلات زیست محیطی نیست بلکه با تکیه بر افزایش پایدار سعی می شود همه جنبه های اقتصادی، اجتماعی و دولتی مورد توجه قرار گیرد.

در گفتمان عقلانیت و توسعه، توسعه پایدار شهری در سایه استفاده از سرمایه های خصوصی و سرمایه های اجتماعی محور قرار گرفته است.

در پروژه های شهری رشت، سازگاری با محیط زیست مورد توجه است. همچنین پروژه هایی چون ساماندهی رودخانه ها و احیای تالاب عینک و ساماندهی سراوان و ساخت نیروگاه زباله سوز همگی ذاتا پروژه های زیست محیطی هستند. اگرچه در آنها توانمندسازی اقتصادی شهر هم لحاظ شده است.

پروژه بازآفرینی که بخش مهی از برنامه های شهرداری در سالهای آینده است، جنبه ای از الگوی توسعه شهری در رشت است که محلات کم برخوردار را هدف قرار داده است.

به طور کلی گفتمان عقلانیت و توسعه یک الگوی توسعه شهری مبتنی بر زیست بوم رشت و مطابق با نیازهای شهر و شهروندان با تکیه بر اصول علمی توسعه است.