مکانیزاسیون در باغ های چای شمال کشور

در ابتدا عملیات کشاورزی توسط انسان بوسیله آبزار آلات چوبی بسیار ساده انجام می گرفت. سپس با پیدایش آهن ؛ از آن برای ساخت انواع خیش ها استفاده شده این سیر تکامل استفاده از وسایل و ابزار آلات همچنان ادامه یافت تا اینکه موتور بخار در اواخر قرن ۱۸ توسط جیمز وات اختراع شد. صد سال بعد، یعنی اواخر قرن نوزدهم در تراکتورهای زراعی غول پیگیری که برای مزارع وسیع امریکا ساخته شده بودند ؛ موتور بخار بکار گرفته شد . لیکن بعلت محدودیت های فراوان از قبیل بازدهی پایین وابعاد بزرگ ووزن زیاد موتورهای بخار جای خود را به موتورهای احتراق داخلی دادند واز اوایل قرن بیستم تاکنون روزبروز بر کیفیت این تراکتور افزوده می شود.

این روند که شاید بتوان ابتدای آن را به ده هزار سال پیش نسبت داد مکانیزاسیون کشاورزی می نامند. مکانیزاسیون کشاورزی به معنای مکانیکی کردن عملیات کشاورزی است و دارای دومعنای عام وخاص که معنای خاص آن صرفاً شامل تکنولوژی ماشینی ومسائل مرتبط با آن در کشاورزی است . در حالیکه معنی عام مکانیزاسیون تمامی مسائل و تجزیه وتحلیل های کلی مرتبط با کشاورزی ومدیریت آنها را شامل می شود . مکانیزاسیون را می توان چنین تعریف کرد استفاده از تکنولوژی روز در کشاورزی برای توسعه پایدار

اهداف کلی مکانیزاسیون را می توان چنین برشمرد :

۱- افزایش تولید

۲- کاهش هزینه ها

۳- کاهش سختی کار کشاورزی وافزایش جذابیت آن

۴- افزایش بهره وری از نیروهای کارگری

۵- افزایش کیفیت کار زراعی وامکان انجام آن در کمترین مدت زمان

۶- انجام به موقع عملیات کشاورزی

مبحث مکانیزاسیون در ایران از اوایل قرن چهاردهم شمسی و با ظهور سلسله پهلوی آغاز شد و اولین تراکتور در سال ۱۳۰۸ و بمنظور آموزش دانشجویان فلاحت کرج از اروپا وارد گردید.

اما مکانیزاسیون کشاورزی در ایران موضوعی است که طی سالهای گذشته یا بهتر بگوئیم ازسال ۱۳۴۵ ، یعنی سالی که قرارداد بین ایران وجمهوری رومانی به منظور خرید تراکتور وبعضی ادوات کشاورزی منعقد شد وتعداد تراکتور ازآن سال در کشور روبه فزونی گذاشت مورد بحث متخصصین فن بوده است .

سابقه مکانیزاسیون در باغ های چای :

قبل از انقلاب هیچ گونه مدارک ومستنداتی دال بر کاربرد ماشین های هرس ، چای چین ، وجین کار موجود نمیباشد بنابه اظهار تعدادی از کارشناسان بازنشسته سازمان چای یکبار ماشین چای چین در باغ های املش مورد آزمایش قرار گرفت ولی بعدها متوقف شد . پس از انقلاب ، خصوصاً پس از تاسیس پژوهشکده چای وبهاء دادن به عملیات به زراعی در باغ ها این امر رشد خیلی خوبی را به همراه داشت بطوریکه تا قبل از طرح اصلاح ساختار چای ( ۱۳۷۹) و انحلال سازمان چای (سال ۱۳۸۳) یکی از اهداف اصلی پژوهشکده چای احداث باغ ها ی آزمایشی در مراکز دهستان ها بوده که چایکاران غرب گیلان استقبال بیشتری به عمل آوردند. ومردم نسبت به خرید ماشین ها ی هرس وچای چین اقدام نمودند ولی متاسفانه در شرق گیلان برعکس قیچی های برگ چین رونق بیشتری گرفت ویکی از اثرات مخرب قیچی ترویج فرهنگ بد برگ چینی وضعف عمومی بوته های چای بوده است که تاکنون هیچ گونه اقدام عملی جهت حذف آن صورت نگرفته است .

ضرورت مکانیزه کردن باغ های چای :

به منظور تامین نیروهای انسانی کارگری در مقاطع مناطق مختلف کاشت و داشت وبرداشت چای وبه جهت جلوگیری از وارد آمدن هرگونه خسارت به باغداران چای شرط اساسی برای توسعه کشاورزی چای در ایران مکانیزه کردن باغ های چای امری ضروری و اجتناب ناپذیر است و مسئله ای که در حـــال حاضر مــورد توجه قرار دارد این است که مکانیزاسیون تا چه حد بر اشتغال تاثیر می گذارد وآیا ورود ماشین که منجر به رها شدن بخشی از نیروی کار انسانی می گردد مشاغلی جدید ناشی از افزایش محصول وامکانات کشت مضاعف را باشد بوجود خواهد آورد که منجر به جذب این نیروهای رها شده گردد یا خیر ؟ پاسخ چنین است که مکانیزاسیون صحیح کشاورزی نه تنها باعث کاهش اشتغال در این بخش نخواهد شد بلکه می تواند فرصت های اشتغال جدیدی را نیز فراهم آورد ( ازقبیل نیروهای فنی کار ، تعمیرگاه لوازم یدکی و نمایندگی های فروش وغیره ) وهم چنین باعث کاهش هزینه های باغداری وافزایش درامد باغداران چای را سبب می گردد.

اصلاح ساختار بوته ها در باغ های چای قبل از اجرای مکانیراسیون :

برای ایجاد مشخصات ایده آل در باغ های چای به جهت استفاده صحیح واصولی از ماشین می بایست به آماده سازی قطعات چایکاری قبل از بکارگیری از ماشین آلات داشت و برداشت اقدام نمود که برای انجام این امر در باغ هایی که بوته ها به صورت ردیفی نبوده و از اسکلت بندی قوی و مناسب وسطح گسترش خوبی برخوردار نباشند وهم چنین فضای خالی بین ردیف ها وجود داشته با انجام عملیات هرس مورد نظر در فصل مناسب وغلط گیری در فضاهای خالی ، باغ را برای استفاده از ماشین آماده می نماییم که عملیات هرس در سال اول با انجام هرس کف بر وانجام سیکل هرس که تا ۵ سال ادامه خواهد داشت بوته ها را جوان و آماده می نماییم واز آن به بعد نیز به سیکل سرهرس که هرساله صورت می پذیرد وحفظ برگ های مغذی در چین اول واستفاده به موقع از انواع کودها ( حیوانی – کود سبز وهوموس وکودهای شیمیایی ) ووجین وآبیاری ودفع آفات وبیماریها وغیره بوته ها را در شرایط ایده آل برای استفاده از ماشین آماده می نماییم .

مشخصات باغ های چای برای استفاده از ماشین :

اهداف مکانیزه کردن باغ های چای در صورتی امکان پذیر است که اولاً بطور صحیح واصولی بهره گرفته شود وثانیاً برنامه ریزی دقیق ترویجی باغداران چای را تشویق به انجام بهزراعی در باغ ها و باغداری مکانیزه که با باغداری سنتی چای تفاوت فاحش دارد آشنا نمود.

باتوجه به اینکه ماشین بایستی در روی ردیف های چایکاری بطور یکنواخت و مستقیم حرکت نماید. لازم است بوته ها در باغ های چای به صورت ردیفی ودرصورت امکان ردیف ها طولانی وعاری از فضاهای خالی بین بوته ها باشد که در این صورت راندمان کار دستگاه و سهولت کار با آن رضایت بخش بوده وکیفیت محصول برداشت شده بوسیله ماشین برداشت یکنواخت وهمگن خواهد بود. وبطور کلی در شرایطی که بوته ها ردیفی نباشند امکان استفاده از ماشین های هرس وبرگ چین میسر نخواهد بود . سطح یکنواخت وپیوسته بوته ها یکی دیگر از عوامل موفقیت در استفاده از ماشین است که باعث بازدهی زیادتر محصول می گردد. اسکلت بندی بوته ها نیز می بایست قوی وبوته ها در طول شاخه ها بدون گره وپیچ خوردگی باید باشند تا عبور مواد غذایی از ریشه به جوانه های انتهایی به سهولت صورت پذیرد که این امر باعث افزایش تعداد دفعات برگ چینی وبالنتیجه افزایش محصول را سبب می گردد. واسکلت بندی  بوته ها ، باید طوری باشد که بوته بتواند هنگام انجام عملیات ماشینی تحمل وزن ماشین را بنماید ارتفاع بوته ها از دیگر عوامل موثر برای امر مکانیزاسیون در باغ های چای است که این ارتفاع نباید کمتر از ۶۰ سانتی متر باشد چون در بوته های با ارتفاع کم به دلیل نداشتن دید کافی اپراتور، کنترل برداشت غیر ممکن وغیر اصولی بوده ودرصورت برداشت محصول بدست آمده غیر استاندارد ونامرغوب خواهد بود.

مقایسه تعدادی از مزیت های ماشین در باغ ( برتری های مکانیزاسیون ) :

– یک تراکتور مساحتی حدود ۲ هکتار زمین را در عرض ۸ ساعت شخم می زند در حالی که برای شخم زدن همین مساحت زمین در مدت ۸ ساعت حدوداً نیاز به ۳۵ نفر کارگر میباشد .

– یک کارگر با ۸ ساعت کار مفید مساحتی حدود ۴۰۰ متر مربع از باغ چای را می تواند فوکا ( بلو ) بزند که با یک دستگاه تیلر مجهز به کولتیواتور همین زمان میتوان مساحتی حدود ۳۵۰۰ متر مربع را بلوزد. که تقریباً ۹ برابر کار یک نفر کارگر است .

– یک نفر کارگر برگ چین با دست حدود ۴۰ کیلوگرم چای میتواند در طول ۸ ساعت برداشت نماید در حالیکه با یک ماشین برداشت یک نفره حدود ۲۵۰ کیلوبرگ وبرگ چین دونفره حدود ۸۰۰ کیلوبرگ برداشت می شود

مثال های فوق کلاً برتری ومزایای ماشین ها را بخوبی نشان میدهد.

پیشنهاد نهائی :

باتوجه به اینکه حدود ۸۵% از باغ های چای ایران زیر ۵/۰ هکتار بوده وکمتر از ۵% باغ های چای مکانیزه می باشند بایستی برای اجرایی کردن مکانیزاسیون در باغ های چای پس از آماده کردن باغ ها ازطریق تشکل های قانونمند ، شرکت های تعاونی مکانیزاسیون زیر نظر صندوق حمایت از توسعه صنعت چای تشکیل وپس از بررسی های قانونی با پرداخت وام های دراز مدت جهت خرید ماشین آلات ( ماشین های  هرس ، برگ چین ، کولتیواتور و …. ) اقدام نمود واین امر نیاز به یک بررسی کارشناسی تمام عیار بوده وبرای صنعت چای کشور الزامی میباشد .

 تصاویر تعدادی از ماشین های هرس و برگ چین

مهندس سید عبداله میرحسینی مقدم – مشاور فنی صندوق حمایت از توسعه صنعت چای کشور

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.