دارهایی که دوباره علم می‌شوند/پیکر نیمه جان «چادر شب بافی» جان دوباره می گیرد/قاسم آباد دهکده صنایع دستی می‌شود

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا به نقل از مهر،در میان روزهایی که حتی هنرمندان چادر شب باف از ادامه حیات این هنر نا امید شده بودند، آسیه صادقی با تولیدی کوچکش جان دوباره ای به این هنر نیمه جان بخشید.

یک قاسم آباد است و یک آسیه خانم. اگر او نبود، کسی دیگر به دنبال «چادر شب بافی» نمی‌رفت. این را یکی از ساکنان روستای قاسم آباد سفلی از توابع شهرستان رودسر می‌گوید. کسی که به گفته خودش بعد از سال‌ها دوباره پای «پاچال» نشسته و «چادر شب» می‌بافد.

حیات دوباره «چادر شب بافی»

آسیه صادقی از آن دسته زنان روستایی است که یک تنه بار خیلی چیز‌ها را به دوش می‌کشد. حیاط خانه‌اش پر از گل و گیاهی است که خودش کاشته و سیرهایی که از زمین چیده و به نخ کشیده تا خشک شوند. به قول خودش از آن زنهایی نیست که وقتی کار می‌کنند دیگر حواسشان به هیچ جیز نباشد و این را از لوبیا چیتی‌هایی که از باغچه چیده و در گوشه حیاط گذاشته تا خشک شوند و برای زمستان ذخیره کند می‌شود فهمید.

عمق علاقه‌اش به «چادر شب» از کیف پول، کیف دستی، رومیزی و کوسن‌هایی که با چادر شب درست کرده و توی دکوراسیون خانه‌اش به کار برده پیداست و معتقد است صنایع دستی باید به روز و کاربردی شوند تا از یاد نروند.

آسیه خانم «چادر شب بافی» را قدیمی‌ترین هنر زنان قاسم آباد معرفی می‌کند که سینه به سینه از مادران به دختران این منطقه منتقل شده و ریشه تاریخی در فرهنگ و آداب و رسوم دیرینه مردم این دیار دارد.

وی توضیح می‌دهد: «چادر شب» پارچه‌ای رنگی و منقش است که نوع مرغوب آن با «کجین» – ابریشم در جه ۳- و نوع معمولیتر آن با نخ پنبه‌ای و آکریلیک روی دار چوبی یا فلزی که به آن «پاچال» می‌گویند، بافته می‌شود.

آسیه خانم که نشان درجه ۲ هنری داشته و دو نمونه از چادر شب‌هایش مهر اصالت صنایع دستی دارند ادامه می‌دهد: هرکدام از طرح‌هایی که توی چادر شب به کار رفته برای خود معنا و مفهومی داشته و در برگیرنده فرهنگ و شرایط اقلیمی منطقه است. چه طرح‌های گیاهی مثل درختان و گلهای به کاربرده شده در چادر شب، چه طرح‌های حیوانات و چه طرح‌های انتزاعی که هرکدام معنای خاصی داشته و نشان از قدمت این هنر بومی دارند.

به روز شدن؛ شرط ادامه حیات صنایع دستی

این هنرمند که بزرگ‌ترین دغدغه‌اش احیای هنر «چادر شب بافی» است می‌افزاید: چطور می‌شود هنری را که من از مادرم یاد گرفتم و مادرم از مادرش، همینطور‌‌‌ رها کرد تا از یاد برود؟ یک زمانی «چادر شب» جزو لاینفک جهیزیه دختران قاسم آبادی بوده و پر کاربرد‌ترین بخش لباس زنان منطقه به شمار می‌آمد که از آن به عنوان کمرپیچ و یا برای بستن کودک به کمر استفاده می‌کردند اما حالا کمتر کسی را می‌‌شناسی که در جهاز دخترش «چادر شب» بگذارد.

وی ادامه می‌دهد: دوست نداشتم زمانیکه دختران این منطقه به سن من می‌رسند دیگر اثری از «چادر شب» باقی نمانده باشد به همین دلیل تولیدی کوچکی راه انداختم تا هم درآمد زایی برای مردم منطقه ایجاد کرده باشد و هم با تولید دوباره و کاربردی و به روز کردن این هنر، جلوی نابودی آن را بگیرم.

آسیه که معتقد است دیگر نمی‌توان چادر شب را تنها به عنوان کمر پیچ و بقچه استفاده کرد می‌گوید: بزرگ‌ترین مشکل صنایع دستی ما به روز نشدن و کاربردی نشدن آن‌ها است. دیگر کسی از چادر شب برای کمر پیچ استفاده نمی‌کند اما هیچ کس بدش نمی‌آید یک مانتو از جنس چادر شب با طرح‌ها و رنگ‌های اصیل و زیبا داشته باشد.

وی می‌افزاید: یک کوسن که با چادر شب درست شده نه تنها زیبا است که کاربردی هم هست و همین کاربردی بودن است که به ادامه حیات خیلی از شاخه‌های صنایع دستی کمک می‌کند.

حمایت از هنرمند انگیزه ساز است

آسیه خانم اگر چه کمر همت بسته تا به چادر شب بافی حیاتی دوباره بدهد اما به قول خودش کم لطفی‌ها دلگیرش می‌کند.

وی در این باره توضیح می‌دهد: نمایشگاهی توی ایران نیست که من برای عرضه محصولات نرفته باشم اما هنرمند جماعت آن هم هنرمند صنایع دستی که از جان برای خلق اثرش مایه می‌گذارد نمی‌تواند به بازارهای فصلی و موقتی و نمایشگاهی دلخوش باشد.

این هنرمند ادامه می‌دهد: ادامه حیات صنایع دستی علاوه بر به روز شدن، به بازار مناسب فروش هم نیاز دارد. وقتی دست ساخته‌ای درست می‌شود و کنج خانه می‌ماند خاک می‌خورد که دیگر انگیزه‌ای برای هنرمند نمی‌ماند تا دوباره خلق اثر کند. به همین دلیل هرکدام از مسئولان که ادعا می‌کنند دلشان برای صنایع دستی می‌سوزد باید به فکر ایجاد بازارهای مناسب برای فروش محصولات صنایع دستی باشند.

دارهایی که دوباره علم می‌شوند

آسیه خانم دار چادر شب بافی را توی خانه‌ها دوباره علم کرده و دلش برای این هنر در حال فراموشی می‌سوزد.

این گفته‌های راحله است که به اتفاق دو دخترش توی خانه‌شان دار چادر شب علم کرده‌اند و آسیه خانم از او به عنوان یکی از زبردست‌ترین چادر شب بافان منطقه یاد می‌کند.

وی می‌گوید: اگر آسیه خانم همت نمی‌کرد هنرمندان این منطقه آنقدر از حمایت نشدن‌ها دلسرد شده‌اند که کسی دست و دلش به کار نمی‌رفت اما شور و نشاط او و انگیزه‌اش به ما هم سرایت کرده و یکی یکی دارهای چادر شب در قاسم آباد علم می‌شوند.

راحله که دلش از حمایت نشدن‌ها پر است می‌افزاید: یک زمانی توی همین روستا نوغانداری رواج داشت و از ابریشم‌هایی که تولید می‌شد برای بافتن چادر شب استفاده می‌کردند اما آنقدر از ابریشم کشی حمایت نشد که دیگر کسی نوغانداری نمی‌کند و اگر هم کسی مثل آسیه خانم پیدا شود که این کار را انجام دهد آنقدر سنگ جلوی پایش می‌اندازند که خودش پشیمان شود.

وی ادامه می‌دهد: ابریشم ماده اولیه تولید چادر شب بود که به مرور زمان در این منطقه از بین رفت خب با این شرایط خیلی‌ها دار‌هایشان را جمع کردند و گذاشتند گوشه خانه اما اینطوری هم که نمی‌شود دست روی دست گذاشت تا هنری که سالیان دراز قدمت دارد، در عرض چند سال از بین برود.

این هنرمند چادر شب باف تاکید می‌کند: حالا که کسی مثل آسیه خانم پیدا شده تا دلش برای این هنر بسوزد و نگران آن باشد، چرا ما کمکش نکنیم؟

قاسم آباد دهکده صنایع دستی می‌شود

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با اشاره به فعالیت بیش از هزار نفر چادر شب باف در استان گیلان که اکثراٌ در شهرستان رودسر سکونت دارند درباره برنامه‌های این سازمان جهت حمایت از هنرمندان چادر شب باف می‌گوید: برای هزار و ۶۰ نفر از هنرمندان چادر شب باف استان کارت عضویت در سازمان صنایع دستی صادر شده که از این تعداد، ۸۰ نفر تحت پوشش بیمه بوده و در تلاش هستیم تا سایر افراد را نیز بیمه کنیم.

سلمان شاه محمدی می‌افزاید: در حال حاضر سازمان صنایع دستی نیاز به پشتوانه‌های قوی تری دارد تا بتواند بر تعداد بیمه شدگان بیفزاید ولی برای اینکه به هنرمندان این عرصه هم فشار وارد نشود سازمان صنایع دستی تلاش کرده تا با اعزام این هنرمندان به نمایشگاه‌های داخل و خارج استانی، شرایطی را برای عرضه محصولات و کسب درآمد و شناساندن چادر شب به وجود بیاورد.

وی با تاکید بر لزوم وجود بازار ثابت برای فروش محصولات صنایع دستی تصریح می‌کند: هنرمندان برای ارائه آثار خود نیاز به بازارهای ثابت دارند و نمی‌توان تنها به بازارهای موقتی و نمایشگاهی اکتفا کرد. از این رو سازمان صنایع دستی برای هنرمندان چادر شب باف و سایر رشته‌های هنری بازارچه دائمی فروش محصولات در چابکسر را در نظر گرفته که هنرمندان بتوانند با حضور دائمی در این فروشگاه به عرضه محصولات بپردازند.

شاه محمدی با اشاره به تکثر تعداد چادر شب بافان در منطقه رودسر و قاسم آباد، تاکید می‌کند: به طور حتم این بازارچه دائمی نمی‌تواند پاسخگوی این تعداد از چادر شب بافان باشد به همین دلیل سازمان صنایع دستی در تلاش است تا با تبدیل روستاهای قاسم آباد سفلی و علیا به دهکده صنایع دستی، بازاری دائمی و بومی با جاذبه‌های گردشگری برای گردشگرانی که به استان وارد می‌شوند فراهم آورده تا ضمن حضور در این روستا‌ها و بهره‌مندی از جاذبه‌های طبیعی، با صنایع دستی این منطقه نیز آشنا شده و هنرمندان نیز بتوانند با آسودگی خاطر به فروش محصولات بپردازند.

آسیه خانم دستش را روی زانوانش زده و یا علی گفته تا نگذارد هنر بومی منطقه‌اش از بین برود. زانوانی که معلوم نیست تا چند سال دیگر می‌تواند منتظر افتتاح دهکده صنایع دستی مانده و خم نشود.