مهدی خورسند

ما توافق کرده ایم

ما توافق کردهایم سخنرانی زاکانی، نماینده مردم تهران در صحن علنی مجلس که در تذکر شفاهی به رئیس جمهور اعلام کرد که اخباری را در دست دارد که تیم مذاکره کننده هسته ای کشور با غربی ها به توافق رسیده اند و در این توافق از خط قرمز نظام عبور کرده اند. این سخنان ۲ […]

ما توافق کردهایم

unnamedسخنرانی زاکانی، نماینده مردم تهران در صحن علنی مجلس که در تذکر شفاهی به رئیس جمهور اعلام کرد که اخباری را در دست دارد که تیم مذاکره کننده هسته ای کشور با غربی ها به توافق رسیده اند و در این توافق از خط قرمز نظام عبور کرده اند.
این سخنان ۲ دقیقه ای زاکانی در صحن مجلس من را به فکر تحریر این مطلب انداخت. ابتدائا تصمیم دارم در کنکاشی، سخنرانی زاکانی را نقد کنم که آیا این سخنرانی استدلال و پایه و اساسی دارد یا خیر.
سخنرانی زاکانی دارای چند نکته مهم است که باید به آن توجه کرد. نکته اول این است که زاکانی گفته “اخباری در دست دارد”، این یعنی یا یکی از اعضای طرف مذاکره(چه ایرانی و چه غربیها) خبر را به صورت مستقیم به آقای زاکانی داده اند یا ایشان برداشت و گمانه زنی اش این است که این توافق اتفاق افتاده است. اگر حقیقتا خبر را به صورت مستقیم گرفته باشد منبع خبر بر ما پوشیده است ولی بیاییم بنا را بر این بگذاریم که تحلیل آقای زاکانی از سخنان دو طرف مذاکره نشان از رسیدن به توافق دارد. روحانی در سخنرانی های اخیر خود بشدت زمان رسیدن به توافق را نزدیک عنوان می کند و عملا اعلام می دارد که تا سه هفته تا پایان زمان رسمی مذاکرات هسته ای که باقی مانده است، توافق جامعی صورت می گیرد. این توافق جامع قطعا به یک توافق ضمنی و اولیه نیاز دارد پس این توافقات اولیه صورت گرفته که ایشان توافق جامع را نزدیک می بینند. در طرف مقابل پالس های بسیاری دریافت می شود که غربی ها برای مذاکره با ایرانی ها در پوست خود نمی گنجند و هر وقت غربی ها این رفتار را از خود بروز می دهند نشان از آن دارد که امتیازات گسترده ای گرفته اند و در تلاش هستند نهایت امتیاز را بگیرند.
اینکه تیم مذاکره کننده ما از خط قرمز نظام که حفظ تعداد سانتریفیوژها، آب سنگین اراک، حفظ تأسیسات نطنز و فردو و حفظ میزان سوخت هسته ای ۲۰ درصد تولید شده در داخل است عبور کرده یا خیر را ادامه ذکر می‎ کنم.
در گزارشی که توسط موسسه علوم و امنیت بین الملل که به ریاست “دیوید آلبرات” اداره می شود درباره برنامه هسته ای ایران از زمان ریاست آقای روحانی تا کنون انجام شده و بنده به اختصار خدمت شما عرضه می دارم آمده است: در حال حاضر از حدود ۱۹هزار سانتریفیوژ نصب شده در ایران، حدود ۹ هزار سانتریفیوژ نسل اول مشغول به کار است و برای افزایش زمان مورد نیاز ایران برای ساخت سلاح هسته ای باید تعداد سانتریفیوژ های ایران به ۲ تا ۶ هزار دستگاه محدود شود. ذخایر اورانیوم ۲۰ درصد ایران به کمتر از صد کیلوگرم و ذخایر اورانیوم کمتر غنی شده به ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلوگرم محدود شود. تفاوت در این اعداد به نوع سانتریفیوژهایی وابسته است که ایران اجازه استفاده از آنها را خواهد داشت.
دوستانی که در حوزه سیاست خارجی مطالعاتی را دارند “رابرت اینهورن” را می شناسند. اینهورن، سیاستمدار کهنه کار آمریکایی که نفوذ بسیار زیادی در تیم مذاکره کننده آمریکا و کنگره این کشور دارد. وی در مقاله ای در زمینه خلع سلاح هسته ای با عنوان «جلوگیری از ایران مسلح به سلاح هسته ای» که توسط موسسه بروکینگز منتشر شده، توجه زیادی را در محافل سیاسی و دیپلماتیک به خود معطوف کرده است. وی مفاد یک توافق هسته ای قابل قبول با ایران را به شرایط زیر ذکر می کند:
– تاسیسات هسته ای در فردو به مکانی برای تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای جدید و سایر تحقیقات هسته ای تبدیل شود. سانتریفیوژهایی که اکنون در فردو قرار دارند باید به مکان های مورد نظارت منتقل شوند.
– تاسیسات آب سنگین اراک باید به گونه ای تغییر یابد که توانایی تولید پولوتونیوم آن به شدت کاهش یابد. به گفته اینهورن، تغییر سوخت این راکتور به اورانیوم غنی شده، ضمن برآورده کردن این هدف، توانایی آن برای تولید ایزوتوپ های پزشکی را نیز افزایش خواهد داد.
– باید نظارت ها بر برنامه هسته ای ایران حتی از پروتکل الحاقی نیز فراتر رود. این نظارت ها شامل “دسترسی گستردهتر و در دفعات بیشتر نیروهای آژانس بین المللی انرژی اتمی، نصب گسترده تر تجهیزات نظارتی و کنترلی و نیز استفاده بیشتر از تجهیزات نظارت از راه دور و آنلاین” خواهد بود.
– باید رویه ای ایجاد شود تا اطمینان حاصل شود که هر پرسش در مورد عدم پایبندی ایران به تعهدات خود با جدیت مورد بررسی قرار گرفته و به آن پاسخ داده شود.
اینهورن معتقد است که طرف مقابل می تواند با ارائه کمک فنی هسته ای برای داشتن برنامه صلح آمیز می توان این توافق را برای ایران قابل پذیرش تر کند. وی همچنین معتقد است که در مورد پاسخ به سوالات در مورد ابعاد احتمالی نظامی در گذشته برنامه هسته ای ایران می توان تا حدی انعطاف از خود نشان داد و برداشته شدن تحریم ها به تدریج و با بر طرف شدن نگرانی های آژانس همراه باشد.
موضوع مهم دیگر در توافق نهایی، مدت زمان آن است. در حالی که ایران مدت قابل قبول برای پذیرش بعضی محدودیت ها را حداکثر پنج سال می داند، ایالات متحده مدت بیست سال را مد نظر دارد. اینهورن از زمان های متفاوت برای محدودیت های مختلف سخن گفته است.
در حالی که اینهورن مدعی است که بعضی از محدودیت ها و از جمله نساختن تاسیسات بازفرآوری و یا غنی سازی بیش از پنج درصد می تواند دائمی باشد، محدودیت هایی دیگر و از جمله تعداد سانتریفیوژها یا تحقیق و توسعه در مورد آنها، می تواند مورد بازبینی و تغییر پس از چند سال قرار گیرد.
یکی از جنجالی ترین بخش ها در پیشنهاد مطرح شده توسط اینهورن چگونگی واکنش به نقض توافق توسط ایران است. وی توصیه کرده که شورای امنیت قطعنامه ای را تنظیم کند که بیان کند اگر ایران توافق را نقض کند، آنگاه شورای امنیت فورا تشکیل جلسه خواهد داد تا اقدامات لازم برای مقابله با تهدید پیش آمده را اتخاذ کند.
از دید وی کنگره آمریکا هم نه تنها باید قوانینی را تصویب کند که در چنین وضعیتی، تمام تحریم ها علیه ایران را احیا کند و حتی بر آن بیفزاید بلکه باید به صورت پیشاپیش به رئیس جمهور آمریکا این مجوز را بدهد که در صورت مشاهده علامتی روشن از حرکت ایران به سوی نقض توافق و حرکت به سوی ساخت سلاح هسته ای از نیروی نظامی استفاده کند.
به گفته مقامات دو طرف مذاکرات در حال پیشرفت است و قرار است دور بعد در چند روز آینده از سر گرفته شود، پیشنهادات ارائه شده توسط این مقام سابق آمریکایی گزینه های مطلوب طرف آمریکایی است و بخش هایی از آن از هم اکنون شانس کمی برای پذیرش از طرف ایران دارد.
در این شرایط ایران قرابت بسیار نزدیکی با آمریکا پیدا کرده است. دیدارهای مکرر جان کری و ظریف که در ادامه این دیدارهای سریالی قرار است ۱۸ و ۱۹ آبان در مسقط با هم دیدار داشته باشند نشان از نزدیکی ایران و آمریکا در مسائلی فراتر از مسائل و مشکلات منطقه ای است. فارن پالسی، نشریه معتبر آمریکایی در شماره سوم اخیر خود آورده است: آمریکا و ایران هدف مشترکی برای حفظ وحدت عراق یافته اند. ایران به ائتلاف آمریکا علیه داعش نپیوسته اما مذاکرات میان مقامات ایران و آمریکا در مورد داعش که در حاشیه مذاکرات هسته ای ۱+۵ آغاز شده بود، ادامه یافته و مذاکرات مستقیم دوجانبه بر شکست داعش متمرکز بوده است. هم تهران و هم واشنگتن در مورد امور جاری، همکاری محدودی از خود نشان داده اند. برخی معتقدند این رابطه اندک به تبادل اطلاعات و همکاری مستقیم در اقدامات نظامی گسترش یافته است.
مقامات آمریکا تصدیق کرده اند که تهران از نفوذ خود برای کنار گذاشتن نوری المالکی از قدرت در سپتامبر ۲۰۱۴ استفاده کرد و سپس دولت حیدر العبادی را به تسهیم قدرت با سنیها و دیگر اقلیت ها ترغیب کرد. نتیجه این مسائل شکل گیری یک شرایط سیاسی مترقی اما شکننده بوده، درحالیکه سنی ها هنوز حس نمی کنند که حضور جدی در دولت ندارند و ارتش هنوز تحت تسلط شیعیان است.
فضای پس از مذاکرات امکان ارزیابی تمایل ایران به ایفای نقشی سازنده در پیشبرد یک راه حل سیاسی در سوریه را فراهم کرده است. واشنگتن با تصدیق اینکه کنفراس ژنو در مورد سوریه دیگر بدون ایران معنایی نخواهد داشت، از حضور ایران در کنفرانس ژنو ۳ حمایت می کند. عربستان، روسیه، ترکیه و نمایندگان میانه روی اپوزیسیون سوریه و دولت اسد نیز در ین نشست شرکت خواهند کرد.
اتفاقات اخیر چیزی از یک تغییر تاریخی کم ندارند. تابوی همکاری ایران-آمریکا از بین رفته و تصور بازگشت به دوران پیش از توافق هسته ای سخت است. اما تفاوت های عمیق همچنان پابرجا هستند. مسائلی چون حقوق بشر، حمایت ایران از حماس و حزبالله علیه اسرائیل ادامه دارند.
یکی از مشکل ترین چالش های دوران پس از توافق برای دولت اوباما، مدیریت خشم و انتظارات اسرائیل و اعضای کنگره است که همچنان نسبت به انجام تجارت با ایران تردید دارند و با آن مخالفت میکنند.
موسسه رند، یکی از موسسات وابسته به وزارت امور خارجه آمریکا در گزارشی از مفاد توافقات صورت گرفته بین ایران و ۱+۵ خبر داده است. در این گزارش، مهمترین اصول توافق جامع هسته ای میان ایران و ۱+۵ را که احتمالا تا سه هفته دیگر نهایی خواهد شد، به شرح ذیل بیان کرده است:
۱- ایران ممکن است به غنی سازی ادامه دهد، اما با محدودیت ها شامل درجه غنی سازی و تعداد و نوع سانتریفیوژها خصوصا در سایت فوردو است.
۲- رآکتور آب سنگین اراک به یک رآکتور آب سبک تبدیل خواهد شد که قابلیت بازفرآوری نداشته باشد و تحت نظارت کامل آژانس بینالمللی انرژی اتمی باقی بماند.
۳- این توافق شامل بازرسی های ناخوانده آژانس از تاسیسات هسته ای ایران خواهد بود؛ ایران متعهد می شود نسبت به امضا و تصویب پروتکل الحاقی معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (ان.پی.تی) اقدام کند. امضای این پروتکل به آژانس اجازه بازرسی سرزده از سایت های اعلامنشده را می دهد.
۴- ایران متعهد می شود اطلاعات لازم درباره ابعاد احتمالی نظامی برنامه خود را ارائه کند.
۵- کاهش تدریجی تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران به اجرای توافق نامه منوط می شود. شامل رفع تحریم های یکجانبه آمریکا با تصویب قوانین جدید در کنگره این کشور، لغو تحریم های اروپا و حذف تحریم ها تحت قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل صورت خواهد گرفت.
موسسه رند اعلام کرده که ۵ اصل فوق را از محتوای توافق ژنو به دست آورده است. اهمیت فوق العاده این گزارش از آن سوست که پیش از این نیز عینا پیش بینی هایی در مورد توافق هسته ای اخیر عملی شده بود.
با توجه به همه این احوال، سخنرانی روز جمعه، ۹ آبان ماه آقای جان کری که گفته بود چهار راه “تأسیسات نطنز”، “تأسیسات فردو”، تأسیسات آب سنگین اراک” و “فعالیتهای پنهانی هسته ای ایران” باید به کنترل کامل آژانس و تیم مذاکره کننده هسته ای غربی در بیاید تا ایران نتواند به بمب هسته ای دست پیدا کند عامل بسیار مهمی در رسیدن به توافق جامع فوق الذکر است. از طرف دیگر با رفتار دوگانه دولتی ها در داخل روبرو هستیم. از طرفی می شنویم بزرگان نظام در نامه به رهبری از ایشان می خواهند که خطوط قرمز ترسیمی مذاکرات توسط ایشان، را تغییر دهد و از طرف دیگر روحانی در دیدار اخیر خود با رهبری اعلام کرده اندکه اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، توان اداره کشور وجود ندارد. گره زدن مسائل و مشکلات کشور به توافق هسته ای و انداختن توپ توافقات در زمین رهبر نظام از حربه ای است که عده ای در دولت فعلی قصد رقم زدن آن را دارند تا از این طریق اگر به توافق رسیدند بگویند که دیدید می شود به غربی ها اعتماد کرد و با آنها به توافق رسید و اگر به توافق نرسند می گویند خطوط قرمز ترسیم شده نگذاشت ما به توافق برسیم. وابسته کردن این مذاکرات و توافق حاصل از آن بزرگترین خیانت به نظام و ملت است که مردم باید هوشیار باشند و در این مقطع تاریخی راه را از بی راهه تشخیص دهند.
امیدواریم در این بین دولت با تدبیر عمل کند چون آیندگان در باره این دولت قضاوت خواهند کرد و مطمئنا دولتی که رهبری همیشه به صورت قاطع از آن حمایت کرده، تمام تحلیل های فوق را نقش برآب کرده و با مقاومت در برابر زیاده خواهی های غربی ها از حق ملت ایران لحظه ای کوتاه نمیآید.

*** برخی از مطالب برگرفته از سایتهای خبری تحلیلی دیپلماسی ایرانی، برهان، ایران هسته ای و اشراف است که اسناد تمام این ادعاهای گفته شده در این مطلب در آنجا موجود است.

مهدی خورسند

 

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.

Share