بررسی وضعیت جمع آوری آبهای سطحی و فاضلاب شهر رشت

بررسی وضعیت جمع آوری آبهای سطحی و فاضلاب شهر رشت

شهر رشت یکی از شهر های پرباران منطقه شمال کشور می باشد که دارای سیستم جمع آوری و دفع فاضلاب و آب بارن (اگوی شهری) با قدمتی حدود ۴۰ سال می باشد .
کلیه فاضلاب و آب باران جمع آوری شده از نقاط مختلف شهر رشت و خیابانها به این شبکه وارد شده و در نهایت به دو رودخانه گوهر رود و زرجوب که از مرکز شهر عبور میکنند وارد می گردد .

ورودی فاضلاب به رودخانه گوهر رود از بلوار شهید بهشتی

ورود فاضلاب منازل مسکونی و تجاری به این شبکه به دلیل عدم تکمیل شبکه جمع آوری فاضلاب شهر در فصول گرم و کم بارش سبب بروز مشکلات بسیاری برای حاشیه نشینان این رودخانه ها در شهر میگردد .درفصول پرباران نیز آبگرفتگی کوچه و خیابانهای شهر در سالهای اخیر به حدی جدی است که سرویس های ایاب و ذهاب مدارس به دلیل عدم امکان تردد سبب تعطیلی مدارس میگردد . معضل آبگرفتگی در معابر شهر مختص به فصل بارش نیست و ممکن است در فصل تابستان هم شاهد آبگرفتگی در خیابانهای شهر باشیم .

عمده ترین علل این موضوع و تشدید آن تخریب و عدم بازسازی کامل سیستم اگوی موجود شهر رشت به دلیل اجرای سیستم فاضلاب و سایر کنده کاری های ادارات و همچنین توسعه و گسترش شهر رشت و کاهش سطوح خاک های نفوذ پذیر که عامل فوق سبب تغییر حجم رواناب در شهر می باشد .
بنا به گزارش مشاور جمع آوری آب های سطحی شهر رشت در فاز یک و محاسبات انجام شده وآمار های بارندگی و بررسی میزان دبی خروجی از رودخانه ها هم اکنون با توجه به افزایش سطوح غیر قابل نفوذ در شهر رشت و افزایش دبی رودخانه های گوهر رود و زرجوب توانایی حمل این مقدار رواناب را در هنگام پیک بارش نداشته و این مشکل در سالیان بعد نیز شهروندان و مسئولین شهر را دچار مشکلات بیشتری خواهد نمود .و با عنایت به اینکه در مطالعات انجام گرفته تا آن زمان دبی حاصل از پروژه مسکن مهر رشت به مساحت حدودا ۴۰۰ هکتار در محاسبات دیده نشده که بدیهی است با تکمیل این مجموعه و ورود فاضلاب و آب باران مجموعه با توجه به کد ارتفاعی حدود ۴ متر بالاتر از سطح شهر رشت این مشکل را دوچندان خواهد نمود:

مدل ارتفاعی رقومی شهر رشت

موقعیت مسکن مهر رشت

لازم به ذکر است که زمین های سپیدرود محل احداث فعلی پروژه مسکن مهر رشت قبلا بصورت خاک های نفوذی بوده و میزان رواناب آن قبل از احداث پروژه بسیار ناچیز در مقایسه با وضعیت فعلی می باشد .
فاضلاب شهری شهر رشت از نوع مجزا طراحی شده و طول شبکه اصلی ۴۰ کیلومتر به قطر ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ میلیمتر طول شبکه فرعی حدود ۲۵۰ کیلومتر تا قطر ۴۰۰ میلیمتر و طول خط انتقال ۸ کیلومتر به قطر ۱۲۵۰ میلیمتر میباشد که در حدود ۱۷ ایستگاه پمپاژ و تصفیه خانه با سیستم لجن فعال از دیگر مستحدثات طرح میباشد و بازنگری طرح از سال ۱۳۷۰ به مشاور ایراناب ابلاغ گردیده است .طرح جمع آوری و تصفیه و دفع فاضلاب بهداشتی شهر رشت با پوشش جمعیتی ۳۰۰ هزار نفر در محدوده مناطق اصلی شهر واقع بین دو رودخانه گوهر رود و زرجوب اجرا میشود و در مرحله دوم توسعه آتی نیز برای جمعیتی معادل ۶۵۶ هزار نفر در افق سال ۱۴۰۵ در نظر گرفته شده است .

توجه به تصاویر پیوست رودخانه پیربازار از اتصال دو رودخانه زرجوب و گوهررود در نقطه ای بالاتر از مجموعه تصفیه خانه رشت تشکیل شده و در حال حاضر کلیه آبهای سطحی و فاضلاب شهر رشت و حومه را جمع آوری و در نهایت به مرداب انزلی می ریزد

باتوجه به گسترش شهر رشت و طرح های هادی شهری و ساخت و سازه ای غیرمجاز بسیار یا زمینهای کشاورزی تبدیل به منازل مسکونی و مسیرهای دسترسی می گردد همچنین باتوجه به محل قرارگیری تصفیه خانه فاضلاب شهر رشت دبی آب تصفیه خانه نیز به داخل این رودخانه می ریزد.
باتوجه به محاسبات مربوط به آب باران خواهیم داشت :
در روش استدلالی
Q=1/360. C. I. A
که در این فرمول I شدت بارندگی A مساحت و C ضریب نفوذپذیری خاک است که برای زمین های زراعی یا فضای سبز حدود ۰.۲ و برای بتن یا آسفالت حدود ۰.۹ یا ۰.۸ در نظر گرفته می شود . مشاهده می گردد که در صورت تغییر کاربری دبی آب باران جاری شده روی سطح زمین تقریبا ۴ برابرافزایش یافته واین دبی اضافی نیز در نهایت به رودخانه مورد بحث هدایت می گردد. لازم به ذکر است که در حال حاضر نیز رودخانه مذکور در مواقع بارندگی در شهر رشت کشش وتوان لازم جهت هدایت دبی آب باران به خارج محدوده شهر را ندارد . (مطالعات مشاور پروژه جمع آوری آبهای سطحی شهر داری رشت)
نکته حائز اهمیت این است که در چند سال اخیر آب دریای خزر و مرداب انزلی عقب نشینی کرده و چنانچه مانند سالیان گذشته شروع به پیشروی نماید با توجه به کد و سطوح هیدرولیکی آب مشکلات شهر رشت بیش از پیش خواهد شد .

پل رودخانه پیربازار رشت

مسکن مهر رشت
با توجه به مطالب عنوان شده و محل قرار گیری مجموعه در بالادست شهر رشت بدیهی است که کلیه فاضلاب و رواناب ناشی از مجموعه به شبکه بالادست فاضلاب و رودخانه های شهر رشت منتقل میگردد که این امر با توجه به عدم پاسخگویی رودخانه های شهر رشت و طراحی شبکه فاضلاب شهر رشت و اجرای قسمت هایی از آن نیازمند بررسی دقیق و کارشناسی میباشد .
در خصوص فاضلاب مجموعه نیز با توجه به جمعیت بالای مجموعه در هنگام بهره برداری نهایی نیز میبایست چاره اندیشی گردد و در صورت نیاز خطوط اصلی فاضلاب شهری تا مسیر تصفیه خانه بازنگری گردیده و یا خطوط جداگانه احداث گردد .درصورت راه اندازی تصفیه خانه فاضلاب در مجموعه مسکن مهر بدیهی است که بازهم سرریز دبی فاضلاب تصفیه شده مجموعه نیز به همراه آب باران به رودخانه بالادست شهر رشت سرازیر خواهد شد .

پیشنهادات :
1-شرکت آب منطقه ای در چند سال اخیر مطالعه ای را در خصوص مهندسی رودخانه های شهر رشت انجام داده که نتایج آن میتواند راهگشا باشد.
2-با توجه به عدم کشش رودخانه ها و امکان آب گرفتگی نقاط پایین دست شهر رشت بلوارگیلان و محدوده پیربازار در نقاطی از شهر رشت که امکان ایجاد حوضچه های تاخیری جمع آوری آب در بالادست میباشد(مجموعه سراوان ) این مجموعه ها باید احداث شود تا پیک دبی آب باران بالادست و مجموعه مسکن مهر رشت با تاخیری چند ساعته وارد مسیر اصلی شده تا از مشکلات در پایین دست کاسته شود که درصورت امکان مجموعه هایی مانند مرداب عینک رشت و یا مشابه با طرح های گردشگری میتواند تعریف شود .
3-شرکت آب و فاضلاب مطالعات را بر اساس وضعیت موجود در طرح بازنگری نماید.
4-درصورت امکان مجوز ساخت و ساز ها در حاشیه شهر رشت با توجه به مطالعات جمع آوری آب باران انجام شده کنترل شود
5-با توجه به نشریه ۵۱۹ معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری “راهنمای برآورد رواناب در طراحی شبکه های آبیاری و زهکشی” پیشنهاد استفاده از روش های منطقه ای و یا NGIUH در محاسبات میگردد .

علیرضا صفار – مشاور سابق جمع آوری آبهای سطحی و تاسیسات شهرداری رشت

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.