پشت پرده های زیست محیطی طرح انتقال آب دریای کاسپین به فلات مرکزی/دکتر آخانی: به مرور زمان دریا شورتر خواهد شد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا به نقل از تابناک ،حسن روحانی رئیس جمهور کشور در سفر اخیر خود به سمنان با بیان اینکه انتقال آب دریای خزر به استان سمنان مستلزم رعایت مسایل زیست محیطی است، گفت: «می توان آب را از دریای خزر به سمنان منتقل کرد و در عین حال همه مسائل محیط زیستی را مد نظر قرار داد تا مشکلی به وجود نیاید.» این موضوع سبب شد تا ابعاد زیست محیطی این طرح را در گفت و گو با یکی از متخصصین مسائل گیاه شناسی و زیست شناسی بررسی کند.

دکتر حسین آخانی سنجانی عضو هیئت علمی دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران و فارغ التحصیل رشته گیاه شناسی از دانشگاه مونیخ آلمان در رابطه با خطرات زیست محیطی و اکوسیستمی طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی گفت: «این موضوع را باید در سه بخش جدا از هم یعنی بخش دریایی، مسیر انتقال و بخش کویر مورد بررسی قرار داد. در بخش دریا اولین موضوع بحث دستگاه های آب شیرین کن است. از آنجا که پساب آب شیرین کن ها وارد دریا خواهد شد، به مرور زمان دریا تحت تأثیر قرار گرفت و دریای خزر شورتر خواهد شد. در نتیجه به دلیل اینکه آبزیان آنجا توان زندگی در آب شورتر را ندارند، این آبزیان از بین خواهند رفت.

نکته دیگر اینکه محل انتخاب شده برای انتقال آب با تالاب «میان کاله» فاصله چندانی ندارد و در حال حاضر به اندازه کافی آنجا زیر فشار سازه های انسان ساخت هست و اضافه شدن مجتمع های آب شیرین کن شرایط آنجا را بدتر خواهد کرد. در حال حاضر «تالاب میان کاله» به دلیل سدهایی که بر روی رودهای ورودی اش ایجاد شده است ازآب های شیرین قدیمی محروم است، لذا سازه های آب شیرین کن شوری آب این تالاب را بیشتر خواهد کرد.»

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: «در بخش دوم یعنی مسیر انتقال نیز نکته این است که در حال حاضر در شرق سواحل دریای خزر به دلیل سازه های انسان ساخت مانند «بندر امیرآباد» و «نیروگاه نکا» بر بروی محیط زیست بار سنگینی وجود دارد. توضیح بیشتر آنکه فقط یک قمسمت کوچکِ دست نخورده در نزدیکی های «محمود آباد» باقی مانده است که طرح انتقال آب خزر قرار است از آنجا آغاز شود.

در این منطقه جوامع گیاهی چهار کربنه در تپه های ماسه ای وجود دارد که گونه های گیاهی نادر ایرانی هستند و در این طرح آسیب خواهند دید. ضمن اینکه در ادامه مسیر نیز عبور لوله آب از جنگل های «هیرکانی» مستلزم تخریب و تسطیح خواهد بود و این اقدام ناگزیر این گونه های طبیعی و نادر را نیز نابود خواهد کرد.

آخانی سنجانی در رابطه با این سئوال که آیا حتماً کویر را باید با آب آباد کرد؟ ادامه داد: « کویر با آب آباد نخواهد شد. چرا که امکان تبخیر در کویر بین ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ میلی متر است. برای درک این موضوع کافیست در منطقه کویری یک بار آبیاری انجام دهید. در آخر خواهید دید در سطح خاک لایه ای از نمک ایجاد می شود و به همین دلیل در مناطق بیابانی نباید روی کشاورزی تمرکز کرد.»

این استاد دانشگاه اضافه کرد: «ما نباید در کویر روی کشاورزی تأکید کنیم و اگر هم می خواهیم از منابع آنجا استفاده کنیم بیشتر باید تأکیدمان روی منابع طبیعی همان مکان باشد. به عبارتی ما از کویر باید به عنوان محل سینک کربن استفاده کنیم و به منظور حفاظت از محیط زیست آنجا باید اجازه بدهیم گیاهانی که با شرایط اقلیمی آنجا سازش دارند در کویر پرورش یابند.»

برنده جایزه ملی محیط زیست در سال ۹۴ در رابطه با راه حل توسعه کویر ادامه داد: « کویرهای ایران به دو نوع تقسیم می شوند: ۱-کویرهای معتدله که همان کویرهای سمنان، جندق و کلاً بالای کویر لوت هستند. ۲- کویرهای حاره ای که از کویر لوت پایین تر هستند. مسئولین باید با توسعه اکوسیستم های بیابانی زمینه گردشگری را در فلات مرکزی فراهم کنند و به این نکته توجه کنند که کویرهای ایران متنوع و بی نظیر هستند. این ها همه یک فرصت خاص و خدادادی برای کشور هستند که باید با توجه به توانمندی های خودشان مورد بهره برداری قرار گیرند.»

آخانی افزود: «البته من با توسعه کشاورزی سنتی، بومی و گلخانه ای در کویر مخالف نیستم و از این طرح ها حمایت هم می کنم. چرا که توسعه کشاورزی بومی باعث حفط ذخایر ژنتیکی گیاهان زراعی کویر می شود. ولی اینکه ما آب را در جای دیگر شیرین کنیم و با هزینه و خسارت های سنگین زیست محیطی انتقال دهیم و در کویر کشاورزی کنیم، من باید به شما بگویم این یک اقدام احمقانه خواهد بود.»

استاد تمام دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران در ادامه و در مورد پشت پرده های اقتصادی و منافع شخصی اینگونه طرح ها گفت: در سه دهه اخیر به دلیل فراگیر شدن طرح های سد و انتقال آب در کشور تعداد زیادی شرکت ایجاد شد. این شرکت ها که خود به دو گروه شرکت های اجرایی و شرکت های مطالعاتی تقسیم می شوند، در حال حاضر با توجه به بالاگرفتن اعتراضات به پروژه های سدسازی و انتقال آب نگران منافع خود هستند و طبیعی است که تلاش کنند از فرصت های ایجاد شده برای پر کردن جیب خود استفاده کنند.

به نظر می رسد آغاز مجدد طرح های مطالعاتیِ این پروژه عظیم، بیش از هر چیز مبالغ هنگفتی از از بیت المال را عاید مجریان با سابقه و با نفوذ اینگونه طرح ها کند و از سوی دیگر در صورت اجرای این طرح خسارت های زیست محیطی سنگینی نظیر آنچه بر سر کارون، دریاچه ارومیه و… آمد بر سر دریای خزر و تالاب های بی نظیر آن بیاید.

با توجه به خسارت های عدیده این طرح پیشنهاد می شود مسئولین به جای تلاش برای اجرای یک طرح عظیم و پر هزینه، برای عمران و آبادانی مناطق کویری بر روی توانمندی های ذاتی این مناطق تمرکز کنند. چرا که مناطق کویری ایران به دلیل توانمندی های بی نظیر جهانی فرصت مناسبی برای اقداماتی نظیر گردشگری دارند ولی تا کنون این موارد از دید مسئولین دور مانده است.