کشف رازهای متالورژی باستانی در ماسوله؛ تحقیقات مشترک ایران و چین
کارشناسان بر این باورند که چشم انداز ماسوله در شمال ایران محل استقرار مکان های فلزکاری متعددی است که نشان دهنده ذخایر غنی فلز و آهن منطقه و دانش تاریخی گسترده مردم آن است. این منطقه از کوره‌های ذوب آهن تک مرحله‌ای به سیستم‌های پیچیده‌تر کوره‌های چهار مرحله‌ای تبدیل شد که نشان‌دهنده تحول در تکنیک‌های ذوب در طول زمان است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، ولی جهانی باستان‌شناس ایرانی و مدیرکل میراث‌فرهنگی استان گیلان اظهار داشت: باستان‌شناسان ایرانی با همکاری باستان‌شناسی متالورژی دانشگاه آکادمی علوم چین در حال انجام تحقیقات جدید در زمینه محوطه‌های متالورژی باستانی کشف شده قبلی در هسته و مناطق حایل ماسوله هستند. این اکتشافات مربوط به فعالیت‌های صنعتی مربوط به ذوب آهن اسفنجی و فلزکاری در دوره تاریخی و اسلامی است.
به گفته جهانی، شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که منطقه ماسوله شهرک صنعتی مهمی در منطقه برای تولید آهن اسفنجی و ابزارآلات آهنی بوده و شهر تجاری و صنعتی ماسوله تحت تأثیر این فعالیت‌های صنعتی از دوران ایلخانان در این منطقه شکل گرفته است.
جهانی افزود: در تحقیقات میدانی اخیر، موزه ملی ایران در کنار دانشگاه آکادمی علوم چین، پیشرفت‌های چشمگیری در مطالعه فلزکاری باستانی در منظر فرهنگی ماسوله داشته است.
فریدون بیگلری، معاون فرهنگی موزه ملی ایران و مسئول بررسی‌های باستان‌شناسی در هسته و مناطق حائل ماسوله، توضیح داد که چشم‌انداز منطقه دو سیستم به هم پیوسته را نشان می‌دهد: یکی متمرکز بر دامداری فراانسانی و دیگری بر استخراج و ذوب سنگ‌آهن. این سیستم‌ها احتمالاً ترکیب شده‌اند تا یک اقتصاد پویا را شکل دهند که به خوبی با مراتع غنی و منابع سنگ آهن فراوان منطقه سازگار است. شواهد از ارتفاعات منطقه نشان می‌دهد که قدمت دامداری فصلی حداقل به ۷۰۰۰ سال قبل باز می‌گردد.
بیگلری در ادامه تاکید کرد: یافته‌های باستان‌شناسی حاکی از فعالیت‌های مهم چوپانی در دوران برنز و آهن است و این نظام اقتصادی در دوره‌های بعدی نیز به خوبی منطقه را شکل داده است. با گذشت زمان، به ویژه در دوره‌های تاریخی و اسلامی – به ویژه دوران ایلخانی – بهره برداری سنگ آهن و ذوب فلزات رواج یافت و شهر ماسوله با این فعالیت‌های صنعتی شکل گرفته و توسعه یافته است.
علی اکبر وحدتی، دیگر باستان‌شناس درگیر در این پروژه، تأثیر فلزکاری در توسعه ماسوله را برجسته کرد: ذخایر سنگ آهن قابل توجه اطراف ماسوله و محوطه‌های باستانی متعدد در منطقه، شواهد باستان‌شناسی از کوره‌های کشف شده به همراه شواهدی از آهن کاری مانند سرباره آهن اسفنجی، حاکی از فعالیت گسترده فناوری مرتبط با استخراج سنگ آهن، تولید آهن اسفنجی و ساخت مصنوعات آهنی است. این فعالیت جزء لاینفک اقتصاد اسلامی قرون وسطی در ماسوله و مناطق اطراف آن بود.
او همچنین خاطرنشان کرد: منابع تاریخی تایید می‌کنند که ذوب آهن، فلزکاری و تولید فرآورده‌های آهن در ماسوله از دیرباز در اقتصاد منطقه محور بوده است.
در منظر فرهنگی ماسوله تعداد قابل توجهی از محوطه‌های باستانی مرتبط با ذوب آهن و توسعه این صنعت به ویژه توسعه ذوب آهن اسفنجی را می‌توان مشاهده کرد و این به یک محوطه محدود نمی‌شود.
ابوالفضل علی، باستان‌شناس متخصص در متالورژی باستان، پیشرفت‌های فناوری در تولید آهن را بیشتر بررسی کرد: چشم‌انداز ماسوله مکان‌های فلزکاری متعددی است که نشان‌دهنده منابع غنی فلز و آهن منطقه و دانش تاریخی گسترده مردم آن است. این منطقه از کوره‌های ذوب آهن تک مرحله‌ای به سیستم‌های پیچیده‌تر کوره‌های چهار مرحله‌ای تبدیل شد که نشان‌دهنده تحول در تکنیک‌های ذوب در طول زمان است.
او می‌گوید: رشد فعالیت‌های تجاری و صنعتی ماسوله به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و همجواری با شهرهای مهم تاریخی مانند تبریز در دوره صفویه و سلطانیه در دوره ایلخانی و محور ارتباطی آن با قفقاز باید مورد بررسی قرار گیرد.
دیدگاه