تا اطلاعات سانچی رمزگشایی نشود هر صحبتی حدس و گمان است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا نفتکش «ام وی سانچی» که تحت مدیریت شرکت ملی نفتکش ایران بود پس از بارگیری ۱۳۶ هزار تُن میعانات گازی در منطقه عسلویه، در روز شنبه ۲۵ آذر ماه ۱۳۹۶ عازم بندر دایسان(Daesan) در غرب کره جنوبی شد.

این نفتکش که در سال ۲۰۰۵ برای ساخت سفارش شده و در سال ۲۰۰۸ تولید آن نهایی شده بود، تعداد ۳۰ خدمه ایرانی و ۲ خدمه بنگلادشی داشت. محموله توسط ایران در عسلویه به خریدار کُره ای یعنی شرکت پتروشیمی «هانوا توتال» تحویل شد و نفتکش سانچی، حمل آن را به عهده داشت.
ایران این محموله که ارزشی ۶۰ میلیون دلاری داشته، در عسلویه تحویل داده است و طبق قرارداد فروش از نظر تحویل محصول به مشتری، دیگر مسئولیتی ندارد.

در روز شنبه ۱۶ دی ماه ۱۳۹۶(۶ ژانویه ۲۰۱۸)، نفتکش سانچی به دریای چین شرقی رسیده بود. در ساعت ۲۰ همان روز کشتی فله بر چینی «سی اف کریستال» که از آمریکا عازم چین شده بود، با دماغه به بدنه نفتکش سانچی برخورد کرد.
این تصادف در ۳۰۰ کیلومتری شرق شانگهای چین رخ داد و نفتکش سانچی دچار حریق شد. نهایتا بعد از یک هفته آتش سوزی، این نفتکش در روز یک شنبه ۲۴ دی ماه(۱۴ ژانویه)، در حالی که به آب های ژاپن نزدیک شده بود، غرق شد.

تمام خدمه کشتی چینی سالم ماندند و آن کشتی به ساحل آن کشور برده شد و تمام ۳۲ خدمه کشتی سانچی، جان خود را از دست دادند.
با توجه به این که بحث های مختلف و متضادی درباره نفتکش سانچی در گرفت، عصر ایران با معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی ایران(وابسته به وزارت راه و شهر سازی) گفت و گو کرد.

هادی حق شناس که دکترای اقتصاد دارد و معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی است، اعتقاد دارد باید صبر کرد تا با استفاده از اطلاعات ثبت شده در جعبه سیاه کشتی سانچی، مشخص شود که لحظه وقوع حادثه، دقیقا چه اتفاقاتی رخ داده و در واقع علت و مقصر حادثه شناخته شود. این گفت و گو را می خوانید.
***

*در ارتباط با تصادف کشتی سانچی ایران و کشتی کریستال چین، شما به خاطر مسئولیتی که دارید درگیر بودید. کشتی چینی که از سمت آمریکا حرکت کرده از جنوب ژاپن به طرف چین رفته است و از نوک و دماغه به بدنه کشتی سانچی برخورد کرده و این حادثه اتفاق افتاده است؟

-کشتی ایرانی از غرب به شرق حرکت می کرده و کشتی چینی در محدوده دریای چین شرقی از جنوب شرقی به شمال غربی حرکت می کرده و به شکل اُریب و نه عمود کامل، به یک سوم انتهایی کشتی ایرانی خورده است.

سمت چپ نفتکش سانچی به طرف بندر شانگهای بوده و سمت راست آن به طرف دریا بوده و کشتی چینی به سمت راست سانچی برخورد کرده است. در کمیته بررسی سوانح که همه ذی نفعان حضور دارند همگی متعهدند که اطلاعات مربوط به این حادثه را به همدیگر بدهند. ما این اطلاعات را می گیریم و منتشر می کنیم.

*یک فیلم منتشر شده و نشان می دهد که یک کشتی به اواخر بدنه یک نفتکش برخورد کرده است. یکی از خدمه های نفتکش که ایرانی است به زبان فارسی و با لهجه مناطق جنوبی ایران می گوید آن کشتی که توقف کرده بود چطور تصادف کرده. این فیلم مربوط به همین تصادف کشتی سانچی است؟

-یک فیلم در روز گرفته شده و منتشر شده. من این فیلم را دیده ام که مربوط به تصادف نفتکش سانچی نیست ولی یک فیلم دیگر وجود دارد که یک کشتی در فاصله دوری قرار دارد و خدمه آن، به زبان انگلیسی صحبت می کنند. بعد هم آتش را نشان می دهند که آن فیلم مربوط به همین تصادف است.

*در روزهای اخیر مطلبی به نقل از شما منتشر شده و شما گفته اید در کشتی سانچی از فناوری های جدید استفاده شده است. بر چه مبنا این موضوع را مطرح کرده بودید؟

-به خاطر این که این کشتی در روز ۲۳ آذر ماه امسال، توسط کارشناسان ما در سازمان بنادر و دریانوردی، مورد بازرسی قرار گرفته بود. بر اساس بازدیدهای انجام شده از این کشتی، می توان گفت این کشتی، مشکل تجهیزاتی نداشته و جزو کشتی های نو بوده.

*آقای ربیعی وزیر کار که مسئول کمیته ویژه رسیدگی به حادثه نفتکش سانچی است، گفته بود سانچی ۱۱۱ هزار تُن میعانات گازی حمل می کرده و هزار و ۹۵۶ تُن مازوت و ۱۱۸ تُن گازوئیل.
کشتی های جدیدی که توسط شرکت هیوندای ساخته می شود گاز مایع استفاده می کنند و کشتی دوستدار محیط زیست هستند. نفتکش سانچی که از مازوت یا نفت سیاه مصرف می کرده و این ماده آلودگی زیادی ایجاد می کند. در بحث فناوری و جدید بودن کشتی که شما مطرح می کنید، قضیه ایجاد آلودگی و استفاده از نفت سیاه را در نظر نداشته اید؟

-همه کشتی ها در دنیا از همین سوخت هایی که این کشتی استفاده کرده است، استفاده می کنند. اما قرار است از سال ۲۰۲۲ میلادی، سوخت کشتی ها به گونه ای باشد که میزان سولفور(گوگرد) آنها به نیم درصد برسد.
از لحاظ استاندارد جهانی، این سوختی که کشتی ما استفاده می کرده مثل همه کشتی ها در جهان بوده و مشکلی نداشته است.

*کشتی سانچی در آب های بین المللی در حال رفتن به سمت کره بوده و نزدیک به سواحل چین و در دریای چین شرقی بوده است. بعد از وقوع تصادف، نفتکش سانچی طی چند روز و به تدریج به سمت ژاپن رفته است؟

-بله، درست است. این تصادم در ۱۵۵ مایلی[هر مایل ۱۶۰۹ متر] بندر شانگهای اتفاق افتاد. لحظه ای که کشتی سانچی غرق شده است تقریبا در ۲۷۰ مایلی بندر شانگهای بوده و در آب های ژاپن غرق شد.

این دو عدد نشان می دهد از نقطه اول حدود ۱۲۰ مایل یا بیش از ۲۰۰ کیلومتر فاصله گرفته بوده در هنگام غرق شدن. فاصله بین محل حادثه و تصادم و محل غرق شدن ۲۰۰ کیلومتر بوده است.

*این مقدار جا به جایی به خاطر وزش باد بوده یا عوامل دیگری نقش داشته است؟

-به خاطر وزش باد و موج دریای چین بوده است.

*به خاطر فعالیت موتور سانچی نبوده؟

-موتور در همان لحظه اول از دست رفته است.

*سازمان بنادر و دریانوردی ایران، وظایفی دارد از جمله تهیه و تنظیم و اجرای مقررات بندری و دریایی و کشتیرانی و همچنین اداره شبکه های مخابراتی در دریا و خشکی برای تماس با کشتی ها.
بعد از این حادثه ای که اتفاق افتاد و فاجعه ای را رقم زد، سازمان بنادر و کشتیرانی در مدیریت این حادثه، عملا نقش برجسته ای نداشت. چرا این طور شد؟

-سازمان بنادر و دریانوردی صد در صد، نقش برجسته داشت. برجستگی سازمان در دو حوزه بود. یک حوزه، این که ارتباطات رادیویی کشتی سانچی در بندر ما کنترل شده بود و نشان از سلامت ارتباطات رادیویی اعم از وی اچ اف(VHF)، ای آی اس(AIS)، رادار، جی پی اس، اینتر کامنیکیشن[سیستم ارتباطی داخلی]، داشت.

همه اینها سالم بودند. سازمان بنادر و دریانوردی بنا بر وظیفه خود، تجهیزات مخابراتی و ارتباطی کشتی را بررسی کرده بود.

*این نوع تجهیزات چه کارکردی دارند؟

-با این تجهیزات، کشتی می تواند تماس برقرار کند بین خشکی و دریای کشتی رو. همچنین در مسیری که کشتی تردد می کند با کشتی های دیگر ارتباط رادیویی و ارتباط راداری داشته باشند.

دوم این که ام آر سی سی یا مرکز هماهنگی جستجو و نجات دریایی سازمان بنادر و دریانوردی واقع در بندر شهید رجایی بندرعباس، با ام آر سی سی بندر شانگهای چین، کره جنوبی، ژاپن، تایوان و استرالیا، از زمان وقوع حادثه تا لحظه ای که کشتی سانچی غرق شد ارتباط رادیویی و ارتباط راداری برقرار کرده بود.

به این علت که کمک ها را هدایت و بر آنها نظارت کند. ام آر سی سی(MRCC) بندر شانگهای و ام آر سی سی بندر شهید رجایی، در این ۹ روز مرتبا با همدیگر ارتباط داشتند.
اگر سازمان بنادر و دریانوردی وارد این بحث نمی شد و حمایت و پشتیبانی انجام نمی داد شاید این موضوع به نوع دیگری منعکس می شد.

*به هر حال سازمان تخصصی مرتبط با این نوع حوادث، سازمان بنادر و دریانوردی است اما رئیس جمهور کسانی را به عنوان مسئول منصوب کرد که در این حوزه تخصص ندارند.

-رئیس جمهور، سه ضلع تعیین کرد. یک ضلع، وزارت امور خارجه به خاطر این که ظرفیت دیپلماسی را به کمک بگیرد. یک ضلع، وزارت راه بود که سازمان بنادر و دریانوردی، زیرمجموعه آن است و ظرفیت فنی را به کار بگیرد.

یک ضلع، وزارت کار و رفاه بود به خاطر این که ظرفیت مالکیت و مدیریت کشتی را به عهده بگیرد. ترکیبی که رئیس جمهور انتخاب کرد، بهترین ترکیب برای پیگیری این موضوع بود.

*گفته شد اداره کشتی به عهده ایران بوده است. مالکیت مربوط به چه کشور و چه شرکتی است؟

-یک شرکت به نام «برایت شیپینگ» بوده است. شرکت ملی نفتکش ایران می داند که برایت شبپینگ، متعلق به کدام کشور است. به هر حال شرکتی است و منتج به این شده که مدیریت کشتی در اختیار شرکت ملی نفتکش ایران قرار بگیرد.

*میعانات گازی که از ایران به کره جنوبی فروخته شده است آیا حمل آن سودآور بوده که این کشتی تحت مدیریت ایران باشد؟

-یقینا امروزه یکی از تجارت های پُرسود در دنیا، حمل و نقل دریایی است. طبیعی است که شرکت ملی نفتکش ایران هم این کار را انجام بدهد.

*یکی از کاپیتان های ایرانی که تجربه زیادی در کشتیرانی دارد گفته است وقتی مشخص می شود که برخورد کشتی ها قطعی است کاپیتان و افسر کشتی سعی می کنند به نحوی این برخورد را صورت بدهند که کمترین آسیب برای کشتی خودشان رخ بدهد.
آیا کشتی چینی در این تصادف، مهارت بیشتری نشان داده که فقط دماغه آن تخریب شده؟

-به نظر می رسد خدمه دو کشتی در لحظه برخورد، متوجه برخورد نشدند. اگر متوجه برخورد می شدند که عکس العمل دیگری نشان می دادند ولی در هر حال به نظر می رسد در لحظه برخورد، خدمه کشتی متوجه نبودند. لذا وقتی برخورد کرده اند آثار حیاتی از خدمه کشتی ایرانی نبوده است که اقدام بعدی را انجام بدهند.

*برخورد دو کشتی در ساعت ۲۰ یا ۸ شب روز شنبه ۱۶ دی اتفاق افتاده است. اظهار نظر شده که این ساعت، ساعتی است که شیفت کاری افسر و خدمه کشتی تعویض می شود. آیا به خاطر تعویض شیفت ممکن است این وضعیت افتاده باشد که متوجه تصادف نشده اند؟

-بعدا باید جعبه وی دی آر(Voyage Data Recorder) بازگشایی و رمزگشایی شود تا راجع به این موضوع اظهار نظر کرد.

*یعنی همان به اصطلاح جعبه سیاه. نیروهای چین، جعبه سیاه نفتکش سانچی را از جایگاه مخصوص آن در سانچی باز کرده و به چین انتقال داده و الان در یک اتاق پلمب شده قرار دارد. چقدر طول می کشد تا اطلاعات زمان تصادف استخراج و نتیجه مشخص شود؟

-فرآیند حقوقی آن، حداقل یک ماه طول می کشد و حداکثر هم باید گفت زمانبر است.

*نفتکش سانچی که غرق شد توسط شرکت سامهو ساخته شده. شرکت صنایع سنگین هیوندای سامهو که زیر مجموعه شرکت صنایع سنگین هیوندای است در سال ۱۹۹۸ تاسیس شده.
شرکت صنایع سنگین هیوندای که شرکت مادر است سالیانه حدود ۱۴۰۰ کشتی تولید می کند و شرکت سامهو فقط ۴۰ کشتی در سال. شرکت کشتی سازی اصلی هیوندای در سال ۱۹۷۲ تاسیس شده.
کیفیت ساخت کشتی ها به چه صورت است و کیفیت کشتی تولید شده توسط سامهو که تازه تاسیس است پایین تر از شرکت مادر است؟

-ما شرکت هیوندای را می شناسیم که سازنده سانچی بوده است. حالا این که در دل خودشان، شرکت های دیگر و به اصطلاح هلدینگ دارند، ما آنها را نمی شناسیم. اما یک نکته می توانیم بگوییم که امروزه، کره جنوبی یکی از بزرگترین سازنده های کشتی در دنیا هست. به لحاظ فنی، کشتی سانچی مشکلی نداشته است.

*حداکثر سرعت کشتی می تواند ۳۰ کیلومتر بر ساعت باشد. آیا با همین سرعت این دو کشتی با هم برخورد کرده اند؟

-کشتی های فله بر و کانتینر بر، می توانند تا حدود ۴۰ کیلومتر هم سرعت داشته باشند ولی کشتی هایی مثل سوپر تانکرها، در حدود ۱۲ گره دریایی یا حدود ۲۰ کیلومتر می توانند سرعت داشته باشند.

*با این که کشتی چینی به صورت عمودی با کشتی سانچی برخورد نکرده است باز چگونه این همه خسارت وارد کرده و برخی از مخازن سانچی که حاوی میعانات گازی بوده سریعا منفجر شده اند؟

-علت خسارت به خاطر شوکی است که کشتی چینی با دماغه به کشتی تانکر ما وارد کرده است. آن شوک، منجر به پارگی مخازن شده و انفجار اتفاق افتاده است.

*بدنه کشتی چند لایه دارد. چطور در این تصادف، مخازن داخل نفتکش آسیب جدی دیده اند؟

-بله، چند لایه وجود دارد ولی وقتی جسم سنگینی که ۶۴ هزار تُن بار دارد و با سرعت به یک کشتی دیگر برخورد می کند، این پارگی ای که اتفاق افتاده، طبیعی است.

*طبق گفته آقای محسن بهرامی، سخنگوی کمیته اضطرار سانحه نفتکش سانچی شرکت ملی نفتکش ایران، آخرین سیگنال سیستم ردیابی کشتی سانچی ساعت ۱۰ و ۴۵ دقیقه صبح دریافت شده و ساعت ۸ بعدازظهر تصادف اتفاق افتاده است.
آیا از داخل ایران نمی شد کشتی کنترل شود و سیگنال جدیدتری از سانچی گرفته شود و اینقدر فاصله بین آخرین سیگنال دریافتی و زمان تصادف کشتی نباشد؟

-اولا این موضوع را خبرگزاری های خارجی گفتند و آقای بهرامی نگفته است. من بررسی کردم آقای بهرامی چنین چیزی نگفته. آن چیزی که اطلاع دارم این است که این سیستم ها نیم ساعت قبل فعال بوده است و مثلا کاپیتان کشتی، به مالک کشتی ایمیل زده است.

کاپیتان نیم ساعت قبل از حادثه، به مالک کشتی ایمیل زده است. همچنین همسر یکی از افسران کشتی، در مصاحبه ای با صدا و سیما گفته بود من یکی، دو ساعت قبل از حادثه با همسرم مکالمه تلفنی داشته ام.
همه اینها نشان می دهد که ارتباطات کشتی سانچی برقرار بوده است.

*در ارتباط با بحث ایمیل زدن که مطرح کردید چند ساعت قبل از حادثه ایمیل زدن انجام شده و نه نیم ساعت.

-نیم ساعت قبل از حادثه، ایمیل داده شده.

*آقای بهرامی سخنگوی شرکت ملی نفتکش ایران گفته سه ساعت قبل از حادثه یک ایمیل از سانچی دریافت شده.

-دقیقه ساعت ۱۹ و ۳۸ دقیقه ایمیل زده شده و حادثه در ساعت ۲۰ بوده است.

*در ارتباط با سیستم ردیابی اتوماتیک کشتی سانچی و کشتی کریستال که تصادف کردند بحث های مختلف زیادی مطرح شده. در چارچوب کنوانسیون بین المللی «ایمنی جان اشخاص در دریاها»، پس از سال ۲۰۰۲ میلادی بحث این بوده که نصب سیستم های شناسایی اتوماتیک کشتی ها(A.I.S) الزامی شود  و الزامی هم شده.
چرا در این سانحه، سیستم شناسایی کشتی خاموش بوده و فعال نبوده است؟

-اصلا این که خاموش بوده یک ادعا است. سندی برای اثبات آن وجود ندارد. دقیقا به همین دلیل می گوییم وی دی آر(VDR) یا جعبه سیاه کشتی رمزگشایی شود. در آن جعبه سیاه، هم اطلاعات وی اچ اف(VHF) و هم اطلاعات ای آی اس(AIS)، هم اطلاعات رادار، هم اطلاعات جی پی اس و هم اطلاعات اینترکامنیکیشن یعنی مکالمات داخلی ذخیره شده.
بعد از این که جعبه سیاه کشتی، رمزگشایی شود باید اظهار نظر کرد. الان هر اظهار نظری به غیر از آن را باید صرفا در حد حدس و گمان بدانیم.

*آقای مجید بلوری سرمهندس شرکت ملی نفتکش ایران گفته سیستم شناسایی خودکار سانچی(AIS) در ساعات قبل از حادثه خاموش شده است و این دستگاه چندان ضروری هم نیست.
این مسئول شرکت ملی نفتکش ایران در واقع گفته عملا این سیستم ضرورتی ندارد که روشن باشد.

-من به اظهار نظر شرکت ملی نفتکش ایران کار ندارم. به این صحبت که گفته ضرورتی ندارد، من کاری ندارم. از نظر ما به عنوان سازمان بنادر و دریانوردی، کاپیتان کشتی حتی با همین تجهیزات اولیه ای که روی نفتکش نصب شده از جمله با رادار آرپا که روی کشتی نصب شده است می تواند مسیرش را درست تشخیص بدهد.

سیستم شناسایی ای آی اس(AIS) تجهیزات کمکی است که بیش تر به کاپیتان کشتی کمک می کند. وی اچ اف هم، همین طور است. این همه تجهیزات که روی کشتی نصب شده است به خاطر کمک بیش تر به کاپیتان یا افسر کشیک است. در نبود یک سیستم، اخلال ایجاد نمی شود یا تصادف اتفاق نمی افتد.

*یکی از خدمه های ایرانی کشتی سانچی، لباس نجات و غوطه وری روی آب پوشیده و خودش را به دریا انداخته است.

-تا جایی که من مطلع هستم آن لباس کار بوده یعنی لباس مخصوص نجات نبوده است ظاهرا. البته این اطلاعات من هست.

*چون در زمینه همین لباس غوطه وری اظهار نظر شده بود و گفته شده پس فرصت داشته اند که لباس غوطه وری روی آب را بپوشند و بعد به دریا بپرند.

-شاید آن فرد، روی عرشه کشتی بوده است یا ملوانی بوده که فرصت کرده است بپرد ولی این که آن لباس را از قبل پوشیده یا بعد از حادثه پوشیده است، من اطلاعی ندارم.

*ژاپن می خواسته به کشتی سانچی کمک کند و امداد و نجات انجام بدهد؟

-صد در صد ژاپن با انگیزه کمک وارد شد.

*قبل از این که نفتکش سانچی در روزهای بعد از حادثه به آب های ژاپن نزدیک شود، ژاپن می خواسته کمک کند ولی چین گفته بود نیاز به کمک ژاپن ندارد؟

-من این موضوع را بعید می دانم. چین هم از کمک استقبال کرد.

*چین به صورت شبانه روزی برای خاموش کردن آتش فعالیت نکرده و فقط در روز کار کرده است.

-بله، به خاطر تجهیزات ایمنی و مسائل دیگر، بیش تر فعالیت هایش در روز انجام شده.

*ژاپن امکاناتی نداشته که در شب هم کمک رسانی شود و آتش خاموش شود؟

-بالاخره اینها بحث های بعدی است. باید بعد از سانحه، به این موضوع رسیدگی شود.

*آیا این حوادث همچنان اتفاق خواهد افتاد؟

-در دنیا سالانه صدها حادثه مشابه این حادثه، اتفاق می افتد. هر حادثه ای که اتفاق می افتد کمیته سوانح تشکیل می شود که چه درسی بگیریم و آن درس را به همه کشورهای دارای کشتی اعلام می کنند که آن خطاها، مجددا تکرار نشود.

این کار در مورد کشتی سانچی هم انجام خواهد شد تا از حوادث مشابه جلوگیری کند.

*چینی ها از همان اول گفته بودند وقتی که تصادف اتفاق افتاده است خدمه ایرانی کشته شده اند. چرا ایران قبول نکرد و تا لحظه آخر به زنده بودن خدمه امید داشت؟

-من نشنیده ام که چینی ها چنین چیزی گفته اند.

*این موضوع مطرح شد که چینی ها چنین بحث را مطرح کرده اند ولی در ایران، خانواده های خدمه کشتی منتظر ماندند.

-برای ما ایرانی ها فرق می کند. در قضیه پلاسکو، شاید افکار عمومی می گفت با وجود آن آتش، آدمی رنده نمی ماند ولی همه پای کار ایستادند. این حادثه کشتی، خیلی دردناک تر بود.

حادثه پلاسکو در پایتخت اتفاق افتاد و مقامات کشور از فاصه ۲۰۰ یا ۳۰۰ متری از آنجا بازدید کردند. اما نفتکش سانچی، هزاران کیلومتر آن طرف تر از کشور بود.

*یک هفته از زمان وقوع تصادف سانچی گذشته بود و هیچ خبری از خدمه آن نشده بود. چطور امید به نجات وجود داشت؟

-مگر در حادثه پلاسکو و بعد از یک هفته، خبری شده بود.

*چند روز پس از وقوع حادثه، چینی ها به روی کشتی سانچی رفته و جعبه سیاه کشتی را باز کرده و آورده اند. همزمان فقط دو جنازه از نیروهای خدمه کشتی را هم آورده اند. آیا نمی توانستند بیش از آن دو جسد یعنی جنازه های بیش تری را به خارج از کشتی انتقال بدهند؟

-به خاطر این که درجه حرارت در آنجا بالای ۹۰ درجه بود و گازهای سمی وجود داشت. بیش از ۲۰ دقیقه، نمی توانستند دوام بیاورند. به همین دلیل کشتی را ترک کردند.

*اولویت برای چینی به دست آوردن و انتقال جعبه سیاه کشتی سانچی بوده؟

-خیر. رفته بودند که شاید کمک بیش تری کنند ولی از آن فرصت استفاده کردند و دو تا پیکر و جعبه سیاه کشتی را آوردند.