GIS؛ گامی در مسیر نوسازی شبکه برق یا چالشی در کمین توسعه پایدار؟
سخنان مدیرعامل برق منطقهای گیلان حاوی نکات فنی مهم و بیانگر حرکت صنعت برق به سمت مدرنسازی شبکههای انتقال در مناطق پرتراکم است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، به تازگی، محمود دشت بزرگ مدیرعامل شرکت برق منطقهای گیلان از بهرهبرداری قریبالوقوع از نخستین سوئیچگیرهای گازی ۲۳۰ کیلوولت ساخت داخل کشور خبر داد؛ پروژهای که به ادعای وی، نهتنها گامی در مسیر بومیسازی فناوریهای پیشرفته صنعت برق است، بلکه میتواند نقش مؤثری در افزایش پایداری شبکه و کاهش خاموشیها داشته باشد. اما این دستاورد فنی، در عین حال نیازمند بررسی علمی و تخصصی از ابعاد گوناگون فنی، زیستمحیطی و اقتصادی است.
توسعه GIS؛ انتخابی تکنولوژیک با مزایا و اما و اگرها
سوئیچگیرهای گازی (Gas Insulated Switchgear – GIS) با استفاده از گاز SF₆ به عنوان عایق، از جمله فناوریهای پیشرفتهای هستند که به دلیل ابعاد کوچک، ایمنی بالا، سرعت نصب، قابلیت نصب در مناطق پرتراکم و نیاز به نگهداری کمتر، طی دو دهه گذشته در بسیاری از نقاط جهان مورد توجه قرار گرفتهاند. ویژگی مدولار پستهای سیار GIS نیز این امکان را فراهم میکند که در شرایط اضطراری، ظرف مدت کوتاهی بخشی از شبکه که دچار اختلال شده، مجدداً برقدار شود. این فناوری، در ظاهر پاسخی به چالش فزاینده بار در مناطق شهری و صنعتی پرتراکم است.
اما در این میان، نباید از یاد برد که هیچ فناوریای، حتی در صنعت برق، بدون ملاحظات نیست. گرچه عنوان «Free Maintenance» برای GIS رایج است، ولی در عمل، این تجهیزات نیازمند پایش مستمر فشار گاز، کنترل نشتی، و انجام آزمونهای عایقی بهصورت دورهای هستند. سادهسازی بیش از حد در ارائه چنین ویژگیهایی، ممکن است درک نادرستی از نیازهای بهرهبرداری برای تصمیمگیران ایجاد کند.
تأثیر بر شاخصهای پایداری شبکه
مدیرعامل برق گیلان به کاهش شاخص انرژی از دسترفته (EENS) به واسطه بهرهبرداری از GIS سیار اشاره کرده است. از منظر فنی، در شرایط بحرانی یا حوادث شبکه، پستهای سیار میتوانند به سرعت جایگزین تجهیزات آسیبدیده شوند و از این طریق مدتزمان خاموشی را کاهش دهند. این ادعا معتبر است، اما مستندات عددی آن هنوز ارائه نشده و نیاز به تحلیل تجربی پیش و پس از بهرهبرداری وجود دارد.
SF₆؛ عایقی قدرتمند با تبعات زیستمحیطی سنگین
مهمترین سکوت در اظهارات اخیر، نادیده گرفتن تبعات محیطزیستی گاز SF₆ است. این گاز یکی از قویترین گازهای گلخانهای شناختهشده با ضریب گرمایش جهانی (GWP) معادل ۲۳٬۵۰۰ برابر دیاکسیدکربن است و انتظار میرود بیش از هزار سال در جو دوام داشتهباشد. سازمانهای زیستمحیطی و حتی اپراتورهای شبکه در اروپا در حال حرکت بهسوی جایگزینی این گاز با فناوریهای دوستدار محیطزیست هستند. ایران نیز ناگزیر خواهد بود در سالهای آینده به سمت سامانههایی با گازهای جایگزین یا GIS خشک حرکت کند.
با استناد به مفاد ماده۴ موافقتنامه پاریس در سال۲۰۱۵، کشورها همسو با هدف حفظ گرمایش جهانی کمتر از ۲درجه سانتیگراد تا پایان قرن حاضر، موظف خواهند بود هر پنج سال یکبار، «سند مشارکت معین ملی» خود را بهروز و به دبیرخانه کنوانسیون جهانی تغییر اقلیم ارائه کنند.
به کارگیری فناوری GIS، بهویژه در شبکههای شهری و مناطق دارای تراکم بار بالا، گامی مثبت در جهت افزایش تابآوری شبکه برق است. اما ارزیابی آن باید فراتر از جنبههای تبلیغاتی و تنها با نگاه به سرعت نصب و کاهش خاموشی باشد.
تا زمانی که الزامات نگهداری دقیق لحاظ نشود و پیامدهای محیطزیستی گازهای مورد استفاده در طراحی کلان لحاظ نشود، نمیتوان از یک موفقیت پایدار و همهجانبه سخن گفت.
در مسیر توسعه فناوری در صنعت برق، همواره باید تعادل میان نوآوری، بهرهوری و مسئولیت زیستمحیطی برقرار شود. GIS نیز از این قاعده مستثنی نیست.
دیدگاه