عمارت ۱۲۰ساله زین العابدین اخوان با الگوی معماری بادکوبه

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، مهری شیرمحمدی در شبستان نوشت: یکی از خانه‌های تاریخی در رشت، خانه‌ای است که ابتدا متعلق به زین العابدین اخوان (رئیس اتاق تجارت رشت) بود و سپس توسط معین پورعباس (نوه دختری اخوان) به محمد حنانی فروخته می‌شود. این خانه پس از سال‌ها متروک بودن به تازگی توسط مریم خسروآبادی و همسرش خریداری شده و قرار است پس از مرمت به عنوان اقامتگاه سنتی تغییرکاربری یابد.

این خانه در اواخر دوره قاجار ساخته شده است و معماری آن بیشتر شبیه الگوی معماری خانه بادکوبه آذربایجان است. به گفته فرشته حنانی که در این خانه سال‌ها زندگی کرده است، عمارت بیش از ۱۲۰سال قدمت دارد و روی یکی از چوب‌های سقف، سال ساخت بنا حک شده است. این خانه در محله خواهر امام رشت و انتهای بن بست باریک «سیگارودی» قرار دارد. درب خانه در گذشته چوبی بود و بعدها درب آهنی گذاشتند.

این خانه همچون بناهای دوره قاجار سه حیاط دارد. ورودی بنا به یک حیاط کوچک باز می‌شود. حیاط اصلی باغچه‌بندی و یک حوض بزرگ دارد. در پشت عمارت، حیاط کوچکتری هست که در گذشته حوض کوچکی داشته و بعدها پرکرده و تبدیل به باغچه کرده اند. خانه در ۲ طبقه ساخته شده است. ورودی بنا، راه پله کوچکی دارد که با یک غلام گردش به اتاق‌های طبقه دوم می‌رسد. این عمارت با اتاق‌های تودرتو و سه تالار در وسط با درهای متعدد، به‌هم متصل می‌شود.

تالار‌های طبقه دوم، دارای آتشدان‌هایی با گچبری‌های زیباست. کف اتاق‌ها پل کوبی و سقف نیز لمبه‌های چوبی دارد. هر اتاق با چند پنجره در جبهه شمالی و جنوبی به حیاط‌های دو طرف باز می‌شود و همین امر به جریان هوا در تمام فضای خانه کمک می‌کند. از جبهه جنوبی نیز یک ایوان با ستون‌های بلند چوبی قرار دارد و با یک راه پله با نرده‌های چوبی به حیاط خلوت می‌سد.

حیاط مرکزی در گذشته سنگفرش و حوض خانه نیز عمیق‌تر بوده ولی بعدها حیاط موزاییک و از عمق حوض کاسته اند. خوشبختانه چاه آب حیاط هنوز موجود است و آب آن بسیار پاکیزه است.

اتاق‌های همکف، ارتفاع کوتاهتری دارد تا در زمستان به‌راحتی گرم شود. این طبقه نیز قرینه طبقه اول است و اتاق‌های تودرتو دارد. متاسفانه گربه روی عمارت در کف حذف شده و همین امر باعث شده رطوبت زیادی به بنا وارد شود. ساختمان در حال حاضر به شکل L ساخته شده و احتمالا بخش دوم، بعدا به بنا اضافه شده است.

این بخش نیز در دو طبقه با اتاق‌های متعدد ساخته شده است. ولی به نسبت بخش اصلی بنا، تزئینات کمتری دارد. دیوارهای حیاط طاق ضربی‌هایی با آجر قرمز و همگی دارای رف است. در گذشته انتهای حیاط ایوانی با ستون‌های چوبی داشته که در اثر برف سنگین سال ۸۱، فرو می‌ریزد. در حیاط پشتی عمارت، در چوبی قرار دارد که در گذشته به خانه همسایه راه داشت. این خانه در مجاورت عمارت میرزا خلیل رفیع (اولین شهردار رشت) قرار دارد و مالکان هر دو بنا، سالهای سال از همین در باهم رفت و آمد داشتند.

تابستان ۱۳۹۹، این خانه که سال‌ها متروک و بسیار آسیب دیده بود، توسط مریم خسروآبادی و همسرش دیاکو عزیزپور خریداری شد و از همان زمان در حال مرمت است تا پس از احیا به عنوان اقامتگاه سنتی تغییر کاربری یابد.

«مریم خسروآبادی» درباره این عمارت می‌گوید: «این خانه، شباهت زیادی به پیری فرزانه دارد. در نگاه نخست و از بیرون؛ گوشه گیر، ساکت، ساده و معمولی. وقتی قدم به درونش می‌گذاری و پای حرف‌های این پیرسفید گیس می‌نشینی، به ناگاه از آن کوچه تنگ و درب کوچک فروتن که رد می‌شوی، روشنگاه زیبایی به جلوه‌گری ظاهر می‌شود. گویی دنیای واقعیت سیاه و سفید روزمره محو می‌شود و دنیای رویاها آغاز می‌شود. بافت سفالچین شده و خوش نقشِ بام، نمای گچی سفید چشم نواز، طاق‌های منتظر گلدان، پنجره‌های بازِ احساس و درهای مهمان دوست و درختان مهربان چون نام بامسمای خانه.»

این زوج در احیای این خانه، بازگرداندن اصالت‌های معماری بناست. به گفته خسروآبادی، بعد از تراشیدن گچِ دیوار اتاق ها، متوجه نقاشی‌های زیبایی زیر یک لایه پوشش گچی می‌شوند و تلاش دارند این تزئینات احیا شود. بخش‌هایی از عمارت همچون راه پله ها، کاشی‌های فیروزه‌ای دوره قاجار داشته که متاسفانه بعدها تعویض شده است. بازگردان سنگفرش حیاط، بازکردن گربه روها، احیای حوض به شکل قدیمی و حذف الحاقات از دیگر برنامه‌های این زوج برای احیا و مرمت این خانه است.