بینایی و دلایل شایع از دست دادن آن؛ از انحطاط ماکولا تا آب مروارید

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا به نقل از عصر ایران، حتی فکر کردن به از دست دادن بینایی نیز می‌تواند ترسناک باشد. ما در زندگی روزانه وابستگی بسیار زیادی به چشم‌های خود داریم. برآورد می‌شود که در سراسر جهان ۲۸۵ میلیون نفر به اختلال بینایی مبتلا باشند. از این بین، حدود ۳۹ میلیون نفر نابینا هستند.

برخی موارد کاهش بینایی ناگهانی و برخی دیگر به تدریج شکل می‌گیرد. نابینایی جزئی به بینایی محدود شده اشاره دارد و نابینایی کامل یا نابینایی زمانی است که فرد نمی‌تواند هیچ چیز، از جمله نور را ببیند. در ادامه با برخی دلایل شایع کاهش بینایی بیشتر آشنا می‌شویم.

آب مروارید

آب مروارید موجب کدر شدن عدسی چشم می‌شود. این شایع‌ترین دلیل کاهش بینایی مرتبط با افزایش سن است. افزون بر سن، دیابت، آسیب دیدگی چشم، و قرار گرفتن بیش از حد در معرض خورشید از دیگر عواملی هستند که می‌توانند شکل‌گیری آب مروارید را تسریع کنند.

آب مروارید از طریق عمل جراحی قابل درمان است. عمل جراحی آب مروارید یکی از شایع‌ترین عمل‌های جراحی در جهان محسوب می‌شود. پس، در شرایطی که آب مروارید می‌تواند موجب کدری دید شود، اما لزوما شرایطی دائمی نیست.

نشانه‌ها و علائم

از نشانه‌ها و علائم آب مروارید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– دید کدر

– دوبینی

– مشکلات دید در شب یا نور کم

– مشکلات با درخشش خیره کننده

– کمرنگ به نظر رسیدن رنگ‌ها

– مشاهده هاله اطراف چراغ‌ها

انحطاط ماکولا

انحطاط ماکولا یک اختلال چشم است که بر دید مرکزی تاثیر می‌گذارد. انسان از دید مرکزی برای مشاهده شفاف اشیا و انجام وظایف روزانه، مانند مطالعه و رانندگی استفاده می‌کند. این اختلال چشم که به نام انحطاط ماکولای مرتبط با افزایش سن نیز شناخته می‌شود، بر ماکولا که در عقب چشم قرار دارد، تاثیر می‌گذارد. ماکولا بخشی از شبکیه چشم است.

انحطاط ماکولا بیشتر در سنین بالای ۶۰ سال شایع است و بزرگ‌ترین دلیل کاهش بینایی در افراد بالای ۵۰ سال محسوب می‌شود.

دو نوع انحطاط ماکولا وجود دارند که شامل خشک و مرطوب می‌شوند. انحطاط ماکولای مرطوب بیماری پیشرفته‌تری نسبت به انحطاط ماکولای خشک است. شکل پیشرفته انحطاط ماکولای خشک به نام آتروفی جئوگرافیک شناخته می‌شود. فرد می‌تواند به انحطاط ماکولای خشک مبتلا باشد که در ادامه به انحطاط ماکولای مرطوب تبدیل شود.

هر دو نوع انحطاط ماکولای مرتبط با افزایش سن می‌توانند بر یک یا هر دو چشم تاثیرگذار باشند. هر دو نوع مرطوب و خشک می‌توانند به آرامی یا به سرعت پیشرفت کنند.

انحطاط ماکولای مرطوب:

– ۸۵ تا ۹۰ درصد موارد انحطاط ماکولای مرتبط با افزایش سن را تشکیل می‌دهد

– به واسطه رگ‌های خونی که پشت ماکولا رشد می‌کنند، شکل می‌گیرد

– یکی از دلایل شایع نابینایی است. اما اگر زود تشخیص داده شود، فرد می‌تواند بیشتر بینایی خود را حفظ کند

انحطاط ماکولای خشک:

– ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد انحطاط ماکولای مرتبط با افزایش سن را تشکیل می‌دهد

– به واسطه دروسن (Drusen)، یک محصول زائد ناشی از متابولیسم که زیر شبکیه جمع می‌شود، شکل می‌گیرد

– موجب نابینایی نمی‌شود، اما می‌تواند به شدت بر دید مرکزی تاثیرگذار باشد

نشانه‌ها و علائم

از نشانه‌ها و علائم انحطاط ماکولای خشک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– تاری دید

– دشواری در خواندن متون چاپی یا دیدن جزئیات

– رنگ‌های کمرنگ

– نقطه‌ای تار در دید مرکزی که با گذشت زمان بزرگ‌تر می‌شود

از نشانه‌ها و علائم انحطاط ماکولای مرطوب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– نقطه‌ای کوچک در مرکز دید که با گذشت زمان بزرگ‌تر می‌شود

– خمیدگی خطوط مستقیم یا خطوط مستقیمی که مواج به نظر می‌رسند

رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی می‌تواند در افراد مبتلا به دیابت شکل بگیرد. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که سطوح بالای قند خون به رگ‌های خونی که در عقب چشم قرار دارند، آسیب وارد می‌کند. رگ‌های خونی ممکن است نشت کنند، بزرگ‌تر شوند، رگ‌های خونی جدید ایجاد شود، یا به طور کامل مسدود شوند.

دو نوع رتینوپاتی دیابتی وجود دارند. رتینوپاتی دیابتی غیر پرولیفراتیو مرحله اولیه و رتیوپاتی دیابتی پرولیفراتیو مرحله پیشرفته‌تر است. با این وجود، هر دو می‌توانند تاثیرات جدی بر بینایی داشته باشند.

نشانه‌ها و علائم

رتینوپاتی دیابتی ممکن است همواره دارای نشانه و علامت نباشد. بر همین اساس است که معاینات منظم چشم، به ویژه در صورت ابتلا به دیابت اهمیت دارند. از نشانه‌های رتینوپاتی دیابتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– تاری دید یا دیدی که گاهی اوقات شفاف و گاهی اوقات تار است

– وجود بخش‌های خالی یا تاریک در دید

– کمرنگ شدن رنگ‌ها

– دید ضعیف در شب

– مشاهده لکه‌های شناور یا فلوتر

بیماری‌هایی که خطر کم بینایی را افزایش می‌دهند

برخی بیماری‌ها خطر کاهش بینایی را افزایش می‌دهند. گاهی اوقات، خود بیماری به تغییراتی منجر می‌شود که بر بینایی تاثیرگذار است.

در مواقع دیگر، کاهش بینایی با یک بیماری یا شرایط خاص مرتبط است. به عنوان مثال، مشخص شده است که زوال شناختی در بزرگسالان مبتلا به اختلال بینایی نسبت به افراد فاقد اختلال بینایی ۳.۵ برابر بیشتر است.

کاهش بینایی مرتبط با بیماری‌هایی خاص می‌تواند به تدریج و با گذشت زمان رخ دهد. گاهی اوقات، هیچ علائمی وجود ندارند تا زمانی که کاهش بینایی بسیار پیشرفت کرده است. بر همین اساس است که معاینات منظم چشم برای افراد مبتلا به بیماری‌ها و شرایط سلامت خاص، از جمله موارد زیر توصیه می‌شود:

– اختلال عملکرد شناختی مانند بیماری آلزایمر

– دیابت

– فشار خون بالا

– بیماری کلیوی

– مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام‌اس

– بیماری‌های روماتولوژیک مانند لوپوس

آب سیاه

آب سیاه یا گلوکوم به چندین بیماری چشمی اشاره دارد که موجب آسیب دیدن عصب بینایی می‌شوند که در پشت چشم قرار دارد. این آسیب می‌تواند موجب کاهش بینایی یا نابینایی شود. انواع مختلفی از آب سیاه وجود دارند. یکی از شایع‌ترین آن‌ها به نام آب سیاه زاویه باز شناخته می‌شود.

آب سیاه با افزایش سن، به ویژه پس از ۶۰ سالگی، شیوع بیشتری می‌یابد. این شرایط در افراد سیاه پوست، اسپانیایی تبارها یا آن‌هایی که سابقه خانوادگی ابتلا به آب سیاه را دارند، شایع‌تر است.

نشانه‌ها و علائم

در ابتدا، آب سیاه ممکن است علائمی نداشته باشد. بر همین اساس است که معاینات منظم چشم، به ویژه با افزایش سن اهمیت دارند. با این وجود، شایع‌ترین علامت آب سیاه زاویه باز کاهش دید جانبی یا پیرامونی است.

کاهش دید مرکزی در برابر کاهش دید پیرامونی

یک تفاوت کلیدی بین انحطاط ماکولا و آب سیاه، بخشی از چشم است که تحت تاثیر هر یک از آن‌ها قرار می‌گیرد. انحطاط ماکولا بر دید مرکزی تاثیر می‌گذارد. همانگونه که از نام آن مشخص است، این بخش در مرکز چشم قرار دارد. این بخشی از دید است که بیشتر و برای طیف گسترده‌ای از وظایف، از جمله مطالعه و رانندگی استفاده می‌شود.

دید پیرامونی، دید جانبی فرد است. اگر مستقیم به جلو نگاه کنید، دید پیرامونی به دید دو سمت شما گفته می‌شود. از دست دادن دید پیرامونی می‌تواند خطرناک باشد.

نوع دیگری از آب سیاه به نام آب سیاه زاویه بسته شناخته می‌شود که به درمان فوری توسط چشم پزشک نیاز دارد. از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– قرمزی چشم

– تاری دید

– ناراحتی معده یا حالت تهوع

– چشم درد شدید

دلایل دیگر کاهش بینایی

اگرچه آب مروارید، انحطاط ماکولا، نوروپاتی دیابتی و آب سیاه شایع‌ترین دلایل کاهش بینایی هستند، اما برخی دلایل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند کاهش بینایی را موجب شوند شوند و از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– خشکی چشم

– آسیب دیدگی چشم

– دلایل مادرزادی: مشکلی در بینایی که از بدو تولد وجود دارد

– تنبلی چشم

– پیرچشمی: تغییری طبیعی در توانایی دیدن اشیا نزدیک در میانسالی

– جداشدگی شبکیه

– رتینوپاتی نوزادان نارس

– عفونت شدید چشم

– استرابیسموس یا انحراف چشم: یک بی‌تعادلی در وضعیت قرارگیری چشم‌ها

– سکته مغزی

– بیماری تیروئید چشمی

– تراخوم: به واسطه یک عفونت باکتریایی رخ می‌دهد

– توموری در یا اطراف چشم

– یک عیب انکساری اصلاح نشده

تشخیص دلیل کاهش بینایی

هر زمان که با تغییری در بینایی خود مواجه می‌شوید باید برای بررسی شرایط به یک چشم پزشک مراجعه کنید. در بسیاری اوقات، دلیل بروز این شرایط می‌تواند مساله‌ای جزئی مانند یک عیب انکساری باشد که با استفاده از عینک یا لنزهای تماسی برطرف می‌شود. اما گاهی اوقات، این تغییرات می‌توانند به یک اختلال چشمی نیازمند درمان اشاره داشته باشند.

همچنین اگر متوجه تغییری در دید تنها یک چشم خود شده‌اید نیز باید به پزشک مراجعه کنید.

چشم پزشک آزمایش‌های مختلفی را برای بررسی دلیل کاهش بینایی انجام خواهد داد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– معاینه کامل چشم

– معاینه شبکیه: این کار با ریختن قطره‌ای که مردمک چشم را گشاد می‌کند، آغاز می‌شود. گشاد شدن مردمک به پزشک اجازه می‌دهد شرایط شبکیه را به خوبی بررسی کند.

– آزمایش میدان دید: از این طریق بینایی فرد ارزیابی شده و هر گونه نقطه کور سنجیده می‌شود

آزمایش‌های دیگری که انجام می‌شوند با دلیل بالقوه کاهش بینایی مرتبط خواهند بود.