خانه پدری نخبه علمی تغییر کاربری می یابد|«عمارت علوی» مرکزی برای فعالیت های نجوم

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، مهری شیرمحمدی در شبستان نوشت؛ در محله تاریخی ساغریسازان، دیگر بافت سالمی نمانده است. لودر نوسازی، دیگر بنای سالمی در این محله باقی نگذاشته است. اگر تک و توک خانه‌هایی سالم مانده، به همت مالکان علاقمندی است که نگاهشان تجاری و فروش زمین نیست.

در میانه «کوچه خازن» در محله ساغریسازان، خانه «سید جلال علوی» هنوز پابرجاست. خانه‌ای که تا دیروز مرجعی برای مراجعات مردم و حل و فصل اختلافات اهالی بود، حالا در هجوم آپارتمان‌های نوساز، گلویش فشرده می‌شود.

«سید جلال علوی» گویا نقش ریش سفید محله را داشت و حرفش و اعتمادی که مردم به وی داشتند، حلال بسیاری از مشکلات بود. حالا این خانه با بالکن شیشه بندش رو به کوچه نظاره‌گر عابرانی است که کمتر به این خانه سر می‌زنند و پنجره‌های جالب توجه دوجداره این بنا، که پوشش چوبی سفید رنگش اجازه نمی‌دهد عابران، فضای داخلی این بنای دو طبقه را مشاهده نمایند. اما همین پنجره می‌تواند نور را به فضای داخل بنا بتاباند.

اگرچه خانه روزگاری وسعت بیشتری داشت، اما در گذر زمان، اتاق‌های جانبی حیاط برچیده و از وسعت حیاط نیز کاسته شده است. قد کشیدن آپارتمان در ضلع مقابل، اشراف آزاردهنده‌ای بر حیاط ایجاد کرده است. با کوچک شدن حیاط، لاجرم حوض قدیمی حیاط نیز حذف شد و گربه رو بنا، بلندتر از بناهای مشابه در معماری بناهای قدیمی شهری گیلان است. اما پرکردن کف حیاط و احتمالا برچیده شدن سنگفرش حیاط، موجب شده ورودی گربه رو کوچکتر شود.

با این حال مانع از آن نبود که نتوانم از دریچه باریک گربه رو، به بخش زیر زمین بروم و کاشی‌های گلدار دوره قاجاری به کار رفته در کف زیر زمین را نبینم. کاشی‌هایی که احتمالا در دیگر بخش‌های بنا نظیر راه پله هم بوده ولی در ترمیم‌های گذشته، از بین رفته است.

از سفال‌های دپو شده در گوشه حیاط می‌توان فهمید که سقف در گذشته سفال‌پوش بوده و بعدها برای مرمت برچیده شده است. پنجره‌ها و بازشوهای رو به حیاط و رو به کوچه، کوران و جابجایی خوبی را برای هوا ایجاد کرده و اجازه نمی‌دهد رطوبت در خانه محبوس گردد. کف اتاق‌ها در هر دو طبقه پل‌کوبی است.

از نکات جالب توجه این بنا، وجود شومینه چدنی بلند در طبقه دوم بناست، به نحوی که بخش وردی سوخت از راه پله دریچه‌ای دارد و بخاری به نحوی جانمایی شده که در ضلع بعدی، گرما را به سالن طبقه فوقانی پس می‌داد. ورود ما به بنای دو طبقه، در اتاق کار «سید جعفر علوی» بود، اتاقی که تصاویر پدربزرگ و مادربزرگش (که ۱۱۷سال عمر نمود) نظاره‌گر فعالیت‌های علمی نوه‌ای است که لقب «شوالیه علمی» را از آن خود کرده است.

سید جعفر علوی وقتی دانشجو بود، با اختراع «آبشش مصنوعی» به جای کپسول اکسیژن، امکان شنا به انسان در زیر آب را بدون کپسول داد و با ارتقای این دستگاه با صفحات تبادل، توانست در نمایشگاه اختراعات ارشمیدس روسیه مدال نقره را کسب کند. روی تاقچه اتاق، دیگر نشان‌های علمی سید جعفر نیز چیده شده است؛ «نشان طلای جمعی مخترعین چین و تایوان سیتی، نشان طلای مسابقات مالزی، نشان طلا و بهترین اختراع از طرف آکادمی علوم اوکراین، نشان نقره مسابقات نوآوری و فناوری فدراسیون روسیه، دیپلم افتخار و نشان طلا از بنیاد علوم پایه و نانو فدراسیون روسیه، دیپلم افتخار از موسسه افولوژیک رومانی، کسب ۲ دیپلم افتخار و نشان افتخار از دانشگاه مالزی، دیپلم افتخار از طرف مخترعین و نماینده مسابقات اینوای کرواسی، دیپلم افتخار از بنیاد نوآوری و نماینده مسابقات تسلای صربستان.»

حالا سید جعفر علوی تلاش دارد، درب خانه پدری را به روی علاقه‌مندان به حوزه علم باز نگه دارد، آن هم با حفظ و تغییر کاربری این خانه میراثی به یک مرکز علمی به‌ویژه در بخش نجوم.

علوی درباره تاریخچه این بنا می‌گوید: سند این خانه سال ۱۳۰۸ ذکر شده است، ولی به‌نظر می‌رسد بنا سال‌های زودتر از این ساخته شده است، پدر من سال ۱۳۷۴ خانه را از مالک وقت خریداری کرد. البته خانواده ما از سال ۱۳۵۴ به این خانه رفت و آمد داشتند زیرا ما در ملک مجاور همین بنا زندگی می‌کردیم و در واقع همسایه مالک قبلی بودیم.

این نخبه علمی با انتقاد از تخریب سرمایه‌های معماری رشت ابراز می‌دارد: نوع نگاه مدیریت شهری از یک سو و مالکان که تنها افزایش سرمایه مادی است، موجب تخریب بناهای قدیمی شده است. این بناها تاریخ معماری ما هستند و دیگر تکرار نخواهند شد. بنابراین تصمیم گرفتم ملک پدری را حفظ کنم.

جعفر علوی تلاش دارد با معرفی این بنا و ثبت آن در فهرست آثار ملی، اجازه ندهد در آینده نیز این بنا تخریب شود و با تغییر کاربری آن به یک فضای علمی، درب خانه پدری را به‌روی علاقه‌مندان به مباحث علمی باز بگذارد.

وی ایده‌اش را برای تغییر کاربری این خانه توضیح می‌دهد و می‌گوید: از بخش لوژنک بام، می‌توان فضایی را به بام باز کرد و با ایجاد یک اتاقک و نصب رادیوتلسکوپ، امکان رصد ستاره‌ها را فراهم کرد. سالن بزرگ طبقه دوم نیز برای فعالیت‌های جمعی مناسب است.

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، ضمن تقدیر از مالکان بناهای تاریخی که در حفظ آن کوشا هستند، اظهار می‌دارد: بنایی که در فهرست آثار ملی ثبت می‌شود، مشمول قوانین حفاظتی شده و هیچ فردی نمی‌تواند اقدام به تخریب آن کند.

ولی جهانی می‌افزاید: تاکنون چند نفر از مالکان این بناهای فاخر شخصا پیشقدم شده و به اداره کل میراث فرهنگی گیلان درخواست ثبت بنای خود را داده‌اند و این اقدام موجب تسریع در تشکیل پرونده ثبتی و بررسی آن از سوی دبیرخانه ثبت آثار ملی در میراث فرهنگی کشور می‌شود.

جهانی تصریح کرد: بناهایی که ثبت می‌شوند، طبق قانون، از پرداخت عوارض شهرداری و مالیات معاف بوده و سازمان میراث فرهنگی نیز تسهیلات کم بهره دراز مدت برای مرمت و احیا می‌پردازد.