تکاوران دریایی ارتش و مقاومت ۳۴ روزه خرمشهر؛ نیروی دریایی سرنوشت جنگ را تغییر داد
تکاوران نیروی دریایی ارتش نقش بسزایی در مقاومت ۳۴ روزه خرمشهر داشتند و در خیابان های این شهر دوشادوش مردم با دشمن جنگیدند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، خلیج فارس یکی از مهمترین آبراههای جهان است و در منطقه خاورمیانه که خود از اهمیت ویژهای در معادلات بینالمللی قرار دارد، همچون نگینی میدرخشد. در واقع خلیج فارس، بزرگترین و ارزشمندترین سرمایه طبیعی ایران است. مردم هوشمند ایران هم از دیرباز کاملاً اهمیت این موهبت خدایی را کاملاً درک کرده و دریانوردی و بسیاری از ابداعات مورد نیاز آن را پایهگذاری کردهاند.
منابع غنی نفت و گاز موجود در خلیج فارس و دسترسی به آبهای آزاد، اهمیت این گنجینه را چندین برابر کرده و بهعنوان یک ثروت قابل توجه، همواره مورد قدرتهای جهان بوده است. بهگونهای که خصوصاً پساز انقلاب صنعتی در اروپا، تقریباً همیشه حضور قدرتهای جهانی و جهازات دولتهای استعمارگر در این آبهای پر منفعت، حضور داشتهاند و همواره بهدنبال مجالی برای کسب و حفظ قدرت بودهاند و با ایجاد جنجال و تنش در روابط کشورهای صاحب حق و مالکان این آبراه، بهدنبال کسب مشروعیت بودهاند. حتی گستاخانه دستاندازی به خلیج فارس را به اعقابشان هم وصیت کردهاند و خود با آرزوی دستیابی به آبهای گرم جنوب ایران گرفتار خاک و خاکستر شده و راهی دیار باقی شدهاند[۱][۱]، آرزویی که هرگز برای پطر کبیر و آیندگانش به واقعیت تبدیل نشد. با این حال، خلیج فارس در پس همه توطئههایی که تاکنون درباره هویتش و مالکیتش تجربه کرده، هنوز خلیج فارس است و به فارسی بودنش هم افتخار میکند. مردان مردی را به یاد دارد که با خون سرخ خود، آبی خلیج فارس را پاس داشتهاند و در بستر همین خلیج هم آرمیدهاند تا نگاهبان عظمت دیرینهاش باشند.
بایندر و کهنموئی، ریاضی و میلانیان، نقدی و هریسچی و یارانشان، روزگاری ققنوس شدند و در برابر ابر قدرتهای بزرگ، صف آراستند و جان دادند تا دشمن را پیشاز آنکه پایش به خاک میهن مقدسمان برسد، متوجه خشم و سازشناپذیری ملت ایران کنند.
مردان پیکان و یاران شهید همتی، امّا نگین درخشان سالهای حراست از خلیج فارس را بهنام خود در جریده تاریخ نگاشتند و خوننامه هفتم آذر را در عرشه تاریخیترین شناور ایرانی نگاشتند.
حماسه هفتم آذر، حکایت خودباوری و عزّت مردمی است که بدون بدون تکیه بههیچ یک از ابرقدرتها و علیه ابرقدرتها بهپا خاستند و مزدوران استکبار را در کوتاهترین زمان به ذلّت کشاندند.
سالهای نخست جنگ تحمیلی از دید بسیاری از صاحبنظران نظامی داخل کشور، فقط به دفاع گذشت، اما همین دفاع هم به یُمن موفقیت عملیات مروارید و کمان و اچ۳ به پیروزی منتهی شد. با انجام این سه عملیات آفندی و تهاجمی به خاک دشمن در شش ماه اول جنگ تحمیلی، نیروی دریایی عراق کاملاً ناکارآمد شد و نیروی هوایی دشمن هم در موضع ضعف قرار گرفت. اقتصاد رژیم بعث عراق بهدنبال همین اتفاقات کاملاً با چالش مواجه شد و مدیریت جنگ و پشتیبانی لشکرهایی که دور از محل استقرار امنشان، قدم به خاک مقدس اسلامی گذاشته بودند، دشوار شد.
پساز عملیات مروارید، زمزمههای شکست در کاخ ریاست جمهوری عراق پیچیده بود و طرحهای فراوان و برون رفت از شرایط جنگی آن روز، و در خواست کمک عاجزانه از ابرقدرتها و همسایگان، نخستین تدابیر دشمن شکست خوردهای بود که روزی مدعی فتح چند روزه تهران شده بود. در این بخش به گوشهای از افتخارات نداجا در تثبیت و انهدام دشمن در سال اوّل جنگ اشاره میکنیم:
الف – مقاومت تکاوران دریایی در خرمشهر:
خرمشهر در طول تاریخ، همواره یکی از مراکز مهم، فعال و پُر تحرک کشور ایران بوده است. اولین ساختمانهای بندری در این شهر از سال ۱۲۵۳ هجری قمری مطابق با سال ۱۸۳۷میلادی ساخته شدند. ولی تاریخ تشکیل پایگاه نیروی دریایی خرمشهر در پاییز سال ۱۳۱۱ هجری شمسی میباشد. در این تاریخ با ورود ۲ فروند ناوهای توپدار ببر و پلنگ(۱۰۰۰ تُنی نسل قدیم) و چهار فروند ناو ۳۲۰ تنی کلاس سیمرغ که در سال ۱۳۰۶ به کشور ایتالیا سفارش داده شده بود، پایگاه دریایی خرمشهر بهطور رسمی و عملی فعالیتهای خود را آغاز نمود و تا شهریور ۱۳۲۰(حملۀ متفقین به ایران) نیز به فعالیت خود ادامه میدهد.
در سال ۱۳۲۶ نیروی دریایی بهطور محدود مجدداً فعالیت خود را در این بندر شروع میکند. ستاد فرماندهی ناوگان خلیج فارس و دریای عمان در پایگاه دریایی خرمشهر مستقر میگردد و تا زمان پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ادامه مییابد.
در سالهای آغازین انقلاب که کشور دارای شرایط خاصی بود، جنگ بهصورت محدود با زمینهسازیهای دولت بعث عراق با تعرضات و اشغال برخی نقاط مرزی مدتها قبل از شهریور ۱۳۵۹ آغاز گردیده بود، رژیم صدام در تاریخ ۱۶ شهریور ۵۹ بر خلاف مفاد قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر بهطوررسمی اعلام نمود که کلیه کشتیها باید با پرچم عراق از آبراه اروندرود تردد نمایند. پیرو این اعلامیه و در اثر مقاومت ناشی از مأموریت ذاتی نیروی دریایی ارتش طی درگیریهای دریایی در اروندرود به تعدادی از ناوچههای ایرانی و عراقی صدماتی وارد گردید.
روز ۲۶ شهریور ماه ۱۳۵۹ صدام حسین برخلاف موازین حقوقی بینالمللی طی نطقی در جلسه مجمع ملی عراق که نقش پارلمان آن کشور را داشت، بهصورت یکجانبه قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر را ملغی اعلام داشت و تاکید نمود که عراق دیگر حقی برای ایران در اروندرود قائل نیست و حاکمیت خود را به (اروندرود) اعمال خواهد کرد.
متعاقب این اقدامات در روز ۳۱ شهریور سال ۵۹ تهاجم وسیع ارتش بعث عراق به سرزمین مقدسمان آغاز گردید.
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با توجه به نشانههایی که از نیّات پلید دشمن در تجاوز به میهن اسلامیمان دریافت کرده بود، قبل از آغاز تهاجم سراسری با تقویت پایگاه دریایی خرمشهر توسط یگانهای عملیات ویژه تکاوران در جهت حراست از مرزهای آبی کشور در این منطقه با یک اقدام هوشمندانه و به موقع عمده یگانهای شناور ناو تیپ هشتم را که در بنبست خرمشهر مستقر بودند و میرفت تا با آغاز تهاجم دشمن در این آبراه محبوس گردند را به خاطر در اختیار داشتن امکانات لازم به خارج از این آبراه انتقال داده و با بهکارگیری آنها در عرصههای مختلف عملیاتی، برگهای زرینی را در تاریخ دفاع مقدس رقم زد.
شغال خرمشهر به لحاظ راهبردی و تبلیغات سیاسی برای ارتش بعث عراق از اهمیت بالایی برخوردار بود، به همین سبب سرفرماندهی ارتش بعث با تخصیص توان رزمی بسیار بالایی از نیروهای زرهی، مکانیزه و نیروهای مخصوص، رویای تصرف خرمشهر را در سر داشت.
درگیری واحدهای شناور نیروی دریایی با دشمن در قبل از حمله سراسری ۳۱ شهریور که منجر به نابودی تعدادی از واحدهای شناور دشمن در اروندرود گشت نشان دهنده پیشتازی نیروی دریایی در مقابله با هجوم ناجوانمردانه دشمن میباشد. در آغاز جنگ فقط تفنگداران دریایی در خرمشهر باقی ماندند و از این تاریخ حضور نیروی دریایی در صحنههای نبرد زمینی و حماسههایی که تفنگداران و تکاوران این نیروی قهرمان در حفظ خرمشهر، آبادان و شکستن محاصره دریایی آن و نیز مقاومت دلیرانه تکاوران دریایی در منطقه کوی ذوالفقاریه و شهر خرمشهر در اوایل جنگ آفریدند نیز بر تارک این شهر میدرخشد.
حماسه ۳۴ روز دفاع از خرمشهر:
در روزهای اولیه تجاوز سراسری ارتش عراق حماسه دفاع و مقاومت تکاوران دریایی بر همه مردم بهخصوص شهروندان خرمشهری که قبل از تهاجم دشمن و در طول حماسه ۳۴ روزه دفاع از این شهر شاهد فعالیت و ایثارگری و جانفشانی این واحد بودهاند آشکار و روشن است، هر محله، هر نخل، هر کوچه و هر خانه خرمشهر گواهی خواهد داد که تکاوران و کلاه سبزان نیروی دریایی چگونه ایثار و فداکاری کردند. تکها، تاختها،کمینها، عملیاتهای ضربتی و جنگ خانه به خانه موجب ۳۴ روز مقاومت گردید که چون بهصورت تیمی و جنگ و گریز انجام گردیده است کمتر یادی از آنها بهعمل میآید. آنها منطقه را بهخوبی میشناختند و قبل از هجوم عراق نیز گزارشهایی مبنی بر تدارک دشمن بر یک حمله گسترده را اعلام نمودند اما نظر به شرایط کشور در اوایل انقلاب توجه چندانی به اینگونه گزارشات نشد و گرنه نتیجه بهگونه دیگری ورق میخورد.
عراق با نیروهای آماده و تا دندان مسلح خود و پشتیبانی کشورهای منطقهای و فرامنطقهای قصد داشت سه روزه خرمشهر را تصرف نموده و خود را برای عملیات بعدی به ساحل کارون برساند. زیرا تصور میکرد که شرایط ارتش ایران با توجه بهوقوع انقلاب، بهگونهای است که توانایی کوچکترین مقاومتی را ندارد. اما خبر از غیرت، تعصب و ایمان مردم این کشور بزرگ نداشت که حتی با دست خالی هم از وجب به وجب خاک خود دفاع میکنند. از مرز شلمچه تا کارون هر وجب از خاک خرمشهر با خون شهیدی مزیّن گردیده است. استعداد نیروهای مدافع خرمشهر شامل تکاوران دریایی و نیروهای مردمی در مقابل لشکرها و تیپهای مکانیزه دشمن قابل قیاس نبود اما با توجه به مهارتهای حرفهای تکاوران دریایی و آموزشی که به نیروهای مردمی داده بودند همراه با انگیزه بالای دفاع از مرز و بوم میهن و خانه و کاشانه اهالی منطقه و اجرای عملیاتهای ضربتی در محورهای نفوذی متجاوزین ، تلفات و خسارات سنگینی به دشمن وارد شد که همین مسئله باعث کاهش سرعت نیروهای مهاجم گردید و فرصت را برای رسیدن سایر نیروها مهیا کرد.
نقش نداجا در حماسه دفاع از خرمشهر و آبادان:
اگرچه دفاع در مقابل اقدامات خصمانۀ عراق، با زمینه سازیهای دولت بعث عراق با تعرضات و اشغال برخی نقاط مرزی مدتها قبل از شهریور ۱۳۵۹ آغاز گردیده بود، ولی دولت عراق در تاریخ ۱۶شهریور ۵۹ برخلاف قرارداد ۱۹۷۵ الجزیره بهطور رسمی اعلام نمود که کلیه کشتیها باید با افراشتن پرچم عراق از آبراه اروندرود تردد نمایند که این اقدام، منجر به درگیریهای دریایی نداجا و رژیم بعثی در اروندرود گردید.
در شروع جنگ، بحث خرمشهر و مقاومت ۳۴ روزه آن مطرح است. در آن ایّام تفنگداران نیروی دریایی به علت وجود پایگاهی که در ضلع جنوبی خرمشهر واقع شده بود در درگیریهای ۳۴ روزه مقاومت خرمشهر حضور فعال داشتند، محور کار دفاع ۳۴ روزه خرمشهر، نیروی دریایی بود. ژنرال وفیقالسامرایی رئیس استخبارات رژیم بعثی در بخشی از سخنان خود تحت عنوان ویرانههای دروازه شرقی اینگونه مینویسد: ما زمانی توانستیم خرمشهر را اشغال کنیم که مقاومت آخرین تفنگداران دریایی ایران را شکستیم. راهبرد دشمن بعثی این بود که ظرف یک هفته در میدان آزادی تهران مصاحبه مطبوعاتی داشته باشد اما ۳۴ روز پشت مرزهای خرمشهر در جا زد. کسانی که در آن دوران ۳۴ روزه آنجا بودند و جنگیدند به یاد دارند که حتی یک ثانیه هم صدای رگبار و شلیکِ گلولهها و توپها قطع نمیشد، تکاوران نیروی دریایی نقش تعیین کنندهای در مقاومت ۳۴ روزه خرمشهر داشتند. در واقع، دشمن آنجا شکست خورد. بدین معنا که وعده فتح ۳ روزه خرمشهر ۳۴ روز طول کشید. اما شکست بعدی در کجا بود؟ در کوی ذوالفقاریه. چه کسانی آنجا بودند همان گردان سرهنگ کهتری معروف به امیر آبادان و ناخدا صمدی که فرمانده تکاوران دریایی بود، با مقاومت همینها بود که دومین شکست دشمن در کوی ذوالفقاریه رخ داد. در بحث محاصره خرمشهر و آبادان راهآبی برای تردد پیش رو بود و از همین راهآبی بود که مهمات منتقل میشد و مهاجرین نیز از طریق آب به آبادان تردد داشتند. در سال ۱۳۶۰حصر آبادان رفتهرفته کامل میشد و در آستانه سقوط بود و آنجا و در آن شرایط نیروی دریایی میدانداری میکرد، نیروی دریایی با هواناوها و بالگردهای RH به بندر امام، آبادان، بهمنشیر، نیروهای تازه نفس، مهمات و غذا میرساند. هرچقدر نیرو از جنوب به آبادان منتقل میشد نیروی دریایی آنها را جمعآوری و در بندر امام پیاده میکرد. همه اینها توسط یگانهای نیروی دریایی صورت میگرفت، با توجه به قابلیت هواناوها، تخلیه خانوادهها، انتقال مجروحین، رساندن آذوقه و مهمات و نیروهای تازه نفس بیوقفه توسط هواناوهای نیروی دریایی انجام میشد. آینده از آن ملتی است که گذشته خود را بشناسد و از آن پند گیرد. خلاصه کلام اینکه “جلوگیری از دفن تاریخ، مستلزم توصیف تاریخ است.”
روز ۲۶ شهریورماه ۱۳۵۹ صدام برخلاف موازین حقوقی بینالمللی طی نطقی در جلسه مجمع ملی عراق که نقش پارلمان آن کشور را داشت بهصورت یک جانبه قرارداد ۱۹۷۵ الجزیره را لغو و تأکید نمود ((عراق دیگر حقی برای ایران در شطالعرب (اروندرود) قایل نیست و حاکمیت خود را به شطالعرب (اروندرود) اِعمال خواهد کرد)). متعاقب این اقدامات سرانجام در روز ۳۱ شهریور ۵۹ مصادف با ۲۲ سپتامبر۱۹۸۰ تهاجم وسیع و سراسری ارتش بعث عراق به سرزمین مقدس کشورمان آغاز گردید. هجوم وحشیانهای که منجر به یکی از طولانیترین و ویرانگرترین جنگهای دنیا پس از جنگ دوّم جهانی و در عین حال افتخارآمیزترین حماسه تاریخ میهن عزیزمان گردید. نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با توجه به نشانههایی که از اهداف پلید دشمن در تجاوز به میهن اسلامی دریافت کرده بود، قبل از آغاز تهاجم سراسری با تقویت منطقه سوّم دریایی خرمشهر توسط یگانهای عملیات ویژه تکاوران در جهت حراست از مرزهای آبی کشوردر این منطقه، با یک اقدام هوشمندانه و بهموقع، عمده یگانهای شناور ناوتیپ هشتم را که در بندر خرمشهر مستقر بودند و میرفت تا با آغاز تهاجم دشمن در این آبراه محبوس گردند را بهخاطر در اختیار به دست آوردن فضای مانوری کافی به خارج از این آبراه، انتقال داد و با بهکارگیری آنها در عرصههای مختلف عملیاتی، برگهای زرّینی را به تاریخ دفاع مقدس افزود. از آنجایی که اشغال خرمشهر به لحاظ راهبردی و تبلیغاتی سیاسی برای ارتش بعث عراق از اهمیت بالایی برخوردار بود، به همین سبب سرفرماندهی ارتش بعث با تخصیص توان رزمی بسیار بالایی از نیروهای زرهی، مکانیزه و نیروهای مخصوص، رؤیای تصرف سه روزه خرمشهر را درسر داشت، در روزهای آغازین این تهاجم وحشیانه تنها مدافعین خرمشهر که مجموعاً حدود یک تیپ شامل گردان یکم تکاوران دریایی بوشهر، عناصری از منطقه سوم دریایی خرمشهر، گردان ۱۶۵مکانیزه از تیپ یکم لشکر۹۲ و گردان ۱۵۱پیاده با استعداد ۵۰% با عناصری از گردان ژاندارمری ساحلی خسروآباد، سپاه پاسداران آبادان و خرمشهر و نیروهای مردمی با پشتیبانی یک آتشبار ۱۷۵م.م مستقر در جزیره آبادان بودند که با شجاعت تمام با وارد آوردن ضربات مهلکی بر پیکر ارتش متجاوز، نیروهای دشمن را از همان روزهای اول در محور شلمچه- نهر خیّن و پلنو زمینگیر نمودند و پس از پیوستن گردان تکاوران پایگاه دریایی منجیل و گردان دریافران داوطلب اعزامی از پایگاه دریایی تهران و یک گروهان تفنگدار دریایی از بوشهر و رزمندگان بسیجی در سختترین شرایط آماد و پشتیبانی ناشی از محاصره زمینی جزیره آبادان در مدت ۳۴ روز با خلق زیباترین صحنههای ایثار و شهادت از حریم شهری که نیروی دریایی در آن ریشه دارد، کوچه به کوچه و خانه به خانه دفاع نموده بهگونهای که موجب شگفتی و حیرت دشمنان گردید. در تاریخ ۱۹ مهرماه ۵۹ درحالی که نبرد شدیدی در جبهه خرمشهر ادامه داشت لشکر ۳ زرهی عراق با عبور از رودخانه کارون در محور مارد موفق شد تا ۵/۲ کیلومتری سهراهی آبادان پیشروی نماید. دشمن قصد داشت با عبور از ایستگاههای ۱۲ و ۷ وارد جزیره آبادان شود که با مقاومت دلیرانه مدافعین شهر متشکل از یگانهای تکاور دریایی و نیروهای مردمی مواجه گردید و به اجبار با پیشروی به سمت شرق، جاده آبادان ماهشهر را قطع و بهمنظور محاصره آبادان به طرف جنوب پیشروی نمود، دشمن پس از دسترسی به رودخانه بهمنشیر در شمال شرقی آبادان مستقر گردید و در مورخه ۹/۸/۵۹ با تصرف سرپل درکرانهجنوبی بهمنشیر در منطقه ذوالفقاریه قصد تکمیل محاصره آبادان را داشت که با مقاومت دلیرانه تیپ تازه نفس قوچان و گردان یکم تکاوران دریایی و نیروهای مردمی مواجه گردید. مدافعین قهرمان آبادان در این عملیات پس از انهدام نیروهای مستقر در سرپل و انهدام قطعات پل در حال احداث، تانک و نفربرهای متجاوز، ضمن پاکسازی کرانههای جنوبی رودخانه بهمنشیر، دشمن در حال عقبنشینی را تا جنوب جاده آبادان ماهشهر و منطقه میدانتیر تعقیب و تلفات و ضایعات سنگینی را به آنان وارد آوردند. در عملیات کوی ذوالفقاریه و نخلستان ابوعبادی تعداد ۸۲۰ نفر از نیروهای دشمن کشته، ۱۳۰ نفر اسیر و مقادیر قابل توجهی تجهیزات مهندسی، خودرو، تانک، نفربر، و سلاحهای سبک و سنگین به غنیمت گرفته شد و دشمن با پذیرش شکست به شمالشرقی آبادان، عقبنشینی و مجبور به پدافند گردید. این عملیات در تاریخ جنگ تحمیلی به واسطه اینکه روند تهاجمی دشمن متجاوز را به یک روند تدافعی تغییر داد، یک نقطه عطف مهم در جنگ محسوب میگردد. نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران علاوه بر حضور افتخارآمیز در صحنههای عملیات دریایی و تأمین منافع کشور در قلمرو دریایی، با بهکارگیری یگانهای زبده تکاوران و تفنگداران دریایی در دفاع از تمامیت ارضی کشور در این منطقه و به صحنه آوردن بالگردها و هواناوهای هوادریا در پشتیبانی عمومی آبادان در دوران محاصره، نقش مهمی را در دفاع از این بخش از سرزمین مقدس میهن عزیزمان ایفا نموده است. گروههای رزمی تکاوران و تفنگداران دریایی با استقرار در بخش شرقی خرمشهر، جزیره مینو، منطقه دیری فارم تا دهانه اروندرود، عملیات پدافند به صورت نقاط اتکا را تا عملیات بیتالمقدس و آزادسازی خرمشهر اجرا نمودند و همگام با سایر رزمندگان در آزادسازی خرمشهر قهرمان که در اوایل جنگ، مظلومانه آن را ترک کرده بودند شرکت داشتند. پس از انجام عملیات ظفرمند بیتالمقدس و آزادسازی خرمشهر در تداوم مأموریتهای پدافندی از کرانههای شرقی اروندرود، میتوان به فعالیتهای زیر اشاره کرد:
۱- انجام عملیات پدافند ضدموشکی با استقرار هدفهای فریبنده راداری و هدفهای کاذب و اجرای آتشهای ضدموشک، برای مقابله با موشکهای ساحل به دریای دشمن که علیه یگانهای شناور و کاروانهای تجاری از منطقه رأس البیشه شلیک میشدند.
۲- ایجاد ایستگاههای راداری و شنود در نهر قاسمیه، قُفاص، شهید اولاد، نهنگ و رأسالبیشه.
۳- انجام عملیاتهای نفوذی و ایذایی در سواحل غربی اروندرود به منظور شناسایی و ضربهزدن به دشمن در آن منطقه.
۴- انجام نفوذ برون مرزی و انهدام سکو و دکل رادار سامانه موشکهای کرم ابریشم دشمن در منطقه رأسالبیشه توسط تیم عملیات ویژه تکاوران دریایی.
۵- اجرای آتشهای سنگین و مداوم بر روی مواضع دشمن و وارد آوردن تلفات و ضایعات قابل توجهی به دشمن.
۶- شرکت در عملیات والفجر۸ و تصرف شبه جزیره فاو.
۷- اجرای دو عملیات تاخت علیه سکوی البکر (عملیات تکسا۱ و تکسا۲) از مبدأ ایستگاههای دهانه اروندرود در سالهای ۶۴ و ۶۵.
۸- انجام عملیات گشت و مراقبت در طول سواحل اروندرود.
عملیات مینریزی آفندی در آبراه خورعبدا… توسط تیم عملیات ویژه تکاوران دریایی.
دیدگاه