لیست چالش‌های قالیباف؛ مجلس می‌تواند همه‌کاره باشد؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا سرانجام محمد باقر قالیباف به آرزویی که در قامت نئو اصولگرایی و مجلس انقلابی بعد ازانتخابات سال۹۶،پنهانش کرده بود رسید؛ ریاست مجلس یازدهم.
آفتاب یزد نوشت: پنجشنبه هفته گذشته بعد از آن که انتخابات درونی مجلس نشان داد که علی رغم تلاش‌ها رای قالیباف از حاجی بابایی جدی‌ترین رقیب او بیشتر است حاجی بابایی از رقابت در صحن خودداری کرد و نتیجه آن شد که قالیباف با ۲۳۰ رای در مقابل ۱۲ رای مصطفی میرسلیم و ۱۷ رای فریدون عباسی دوانی به ریاست مجلس برسد. همین کافی بود تا او ذوق زده از چنین پیروزی بزرگی بدون توجه به پروتکل‌های بهداشتی دوستان و همراهانش در مجلس را در آغوش بگیرد با آن‌ها خوش وبش کند، دست بدهد و بر طبل شادانه بکوبد.
روز پنجشنبه امیر حسین قاضی زاده هاشمی و علی نیکزاد نیز به عنوان نواب رئیس مجلس انتخاب شدند.
در ادامه، انتخابات برای تعیین ۶ دبیر هیئت رئیسه برگزار شد که سیدناصر موسوی لارگانی، احمد امیرآبادی فراهانی، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، روح الله متفکر آزاد،‌ علی کریمی فیروزجایی و سیدمحسن دهنوی تعیین شدند.
منتخبان ۳ ناظر را انتخاب کردند که شامل محمدحسین فرهنگی، علیرضا سلیمی و محسن پیرهادی بودند.
بعد از این بود که پیام‌های تبریک مقامات یکی پس ازدیگری نثار محمد باقر قالیباف می‌شد ابا نگاهی به لیست هیئت رئیسه می‌توان گفت که شاید اصولگرایان سنتی کمترین نقش دراین جایگاه را دارند و بیشترین سهم نصیب جبهه پایداری ها، مدیران احمدی‌نژادی و البته نئو اصولگرایان شده است. قالیباف اما درهمین هیئت رئیسه با کسانی روبه روست که عملا در مقابل او قرار گرفته بودند و این نشان میدهد که کارش آنقدرها هم که فکر می‌کند شاید ساده نباشد.
اما ترکیب هیئت رئیسه تنها نگرانی شهردار سابق تهران دراین مجلس نباید باشد. این مجلس همان مجلسی است که مدام می‌گفت اختیارات علی لاریجانی در سه دوره پیشین مجلس زیاد بوده و باید رئیس مجلس از قدرت و یکه تازی‌اش کاسته شود. منتخبین مجلس یازدهم بارها از این گفته‌اند که رئیس مجلس یازدهم یکی هست مانند سایر نمایندگان. این یعنی اینکه اجازه نمی‌دهند تا رئیس آینده پارلمان با نگاهی از بالا به پایین به آن‌ها دستوردهد. اما قالیباف که به عنوان یک مدیر اجرایی سالیان سال در شهرداری به دستوردادن از بالا و اجرا شدن از پایین عادت کرده بود چنین نگاهی از سوی نمایندگان نسبت به خود را طاقت می‌آورد؟ از سویی دیگر این بار به جای اینکه او به عنوان شهردار یا رئیس پلیس یا فرمانده، به بقیه امرونهی کند و باقی بی‌چون و چرا به او بله و چشم بگویند باید منتظر تذکرات آیین نامه‌ای باشند که نمایندگان علیه او در قبال تخطی هایش از قانون خواهند داد و قطعا چنین چیزی برای او چندان آسان نیست.

> هوادارانش در مقابلش می‌ایستند اگر…
قالیباف اما به عنوان رئیس مجلس ممکن است با مشکلات و چالش‌های دیگری هم روبه رو باشد. ابراهیم نکو نماینده سابق مجلس دراینباره به آفتاب یزد می‌گوید:اگرچه با توجه به حمایت ائتلاف‌ها و برنامه ریزی‌های بلند مدت، رئیس مجلس شدن قالیباف محتمل و قابل پیش بینی بود اما آنچه که ازاین پس غیر قابل پیش بینی است نوع رفتار او به عنوان رئیس مجلس و همین طور نوع رفتار نمایندگان در مقابل وی خواهد بود. چرا که وی تاکنون تجربه‌ای در نهاد قانونگذاری نداشته و از آن سو افراد بسیار باتجربه‌ای در این نهاد در مقابل او قرار خواهند گرفت.
وی گفت: قالیباف در این چهارسال با مجموعه‌ای از چالش‌های داخلی و خارجی روبه رو می‌شود. این در حالی است که با توجه به اظهارنظرهای شخص او در مورد مجلس انقلابی و متحول و متفاوت و همینطور سابقه‌اش در شهرداری، بسیاری از مردم انتظارات ویژه‌ای از او دارند، حال آنکه مجلس کاملا جایگاهی متفاوت است و برای قانونگذاری است نه اقدامات اجرایی. این یعنی از همین الان باید بدانیم بسیاری از انتظاراتی که حتی حامیان او از وی به واسطه شعارهای پیش از انتخابات، به عنوان رئیس مجلس دارند برآورده نخواهد شد و همین موضوع است که ممکن است در سال‌های نه چندان دور به دلیل عملکردش وی را حتی از چشم برخی حامیانش نیز بیندازد.
نکو ادامه می‌دهد: درکنار توقعات حامیان او در بیرون از مجلس، چالش دیگر وی در درون خود مجلس است، ایشان عادت کرده که با نگاه مدیریت اجرایی حکم‌هایی صادر کند و امرو نهی‌هایی داشته باشد، اما اگر در مجلس هم دست به چنین کارهایی بزندهمان‌هایی که به او به عنوان رئیس مجلس رای دادند در مقابل وی خواهند ایستاد و این گره‌ای است که او ممکن است نتواند بازکند. قالیباف متوجه می‌شودکه همه نمایندگان هم سطح او هستند. او می‌خواهد از یک طرف شبیه آنچه در شهرداری بوده عمل کند و با قاطعیت دستور دهد و از یک طرف نظر نمایندگان برای سال‌های بعد ریاست خود نیز جلب کند. او هم می‌خواهد در نظم دهی به مجلس نقش داشته باشد و هم خاطرات زمانی که وی تصمیم می‌گرفت و بقیه اجرا می‌کردند را زنده کند اما چنین اتفاقاتی به صورت توامان در مجلس امکانپذیر نخواهد بود.
نکو می‌افزاید: چالش دیگر وی یک چالش ملی است. کشور با مجموعه‌ای از مشکلات ریزو درشت روبه روست. قالیباف همیشه مدعی حل مشکلات در هر اشلی در کشور بود. اکنون نوبت به شخص او رسیده است و انتظاراتی که جامعه از او دارند.اما قالیباف در مجلس از یک سو باید نقش یک مبصر کلاس را بازی کرده که به مجلس نظم می‌دهد و از سویی باید تابع نظر جمع باشد که ممکن است این نظر جمع مخالف یا مغایر با نظر شخص او قلمداد شود.
وی گفت: مردمی که امروز مشکلات معیشتی دارند دنبال تغییر در شرایط خودشان هستند اما آیا اساسا سازو کار مجلس و یار ئیس مجلس توانایی چنین تغییری را دارد؟ مطمئنا قالیباف باید در آینده پاسخگوی شعارها و وعده‌هایی باشد که اساسا شاید در جایگاه مجلس عملی شدن آن امکانپذیر نبود اما او از انجام آن‌ها در یک مجلس انقلابی می‌گفت.
این نماینده سابق مجلس ادامه میدهد: چالش دیگر قالیباف در زمینه مسائل بین المللی است اگر چه مجلس اصطلاحا در راس امور است اما تصمیم گیر نهایی نیست و نمی‌تواند مشکلات را از سر راه بردارد و همچنان چالش‌های اقتصادی و بین المللی بر سر جایش باقی خواهد ماند.
نکو گفت: یکی از نظریه پردازان امور سیاسی گفته بود که چون این مجلس مجلسی تماما اصولگراست و به بدنه قدرت نزدیک است بنابراین می‌تواند به دور از سنگ اندازی‌های مجلس دهم موضوع برجام یا حل اختلافات ایران و غرب را کلید زده و به نتیجه برساند در حالی که چنین چیزی اساسا رخ نمی‌دهد.گفته می‌شود که مجلس در راس امور است اما همه کاره نیست.

> سخت‌ترین دوره و پشیمانی
این کارشناس مسائل سیاسی ادامه می‌دهد: آقای قالیباف سخت‌ترین مدیریت پارلمانی را تجربه خواهد کرد چه بسا بعد از مدتی به این نتیجه می‌رسد که مجلس آن چیزی نیست که فکرش را می‌کرد. باید بپذیریم که او بعد از مدتی می‌فهمد که مجلس نمی‌تواند همه‌کاره باشد و از سویی دیگر با مخالفت‌هایی از درون مجلس از سوی همکارانش مواجه می‌شود که او را به این نتیجه می‌رساند که او قادر نخواهد بود درمجلس تصمیمات مهمی بگیرد لذا یا از مسیری که درمجلس دنبال کرده پشیمان یا با کم رغبتی روبه‌رو می‌شود.
اما مقصود نکو از اینکه قالیباف در ادامه مسیر از رئیس مجلس بودن دلزده می‌شود، چیست؟ او پاسخ می‌دهد احتمال اینکه وی تصمیم بگیرد از این موقعیت عبور کند و سودای ریاست جمهوری داشته باشد وجود دارد آن هم با توجه به خلئی که هم اکنون احساس کرده وجوددارد اصلاح‌طلبان که مورد غضب مردمند و از سویی اصولگرایانی مثل سید ابراهیم رئیسی در قوه قضاییه هستند، برای همین رقیب جدی در شرایط فعلی برای او مطرح نیست، ممکن است این عوامل رغبتش را به ریاست جمهوری بیشتر کند و از همین رو میانبر سیاسی‌اش را از ریاست مجلس به ریاست جمهوری کلید بزند.

> چند چالش
ابوذر ندیمی دیگر نماینده ادوار مجلس نیز درباره مشکلاتی که قالیباف به عنوان رئیس مجلس با آن روبه روست به آفتاب یزد می‌گوید: نخستین موضوع، احتمال تغییراتی در آیین نامه داخلی مجلس داست، برخی از دوستان قالیباف اعتقاددارند که اختیارات رئیس مجلس فراتر از انتظار و ضرورت است و نقدهایی هم بر رویه رئیس مجلس پیشین داشته‌اند. بنابراین اگر بخواهند آیین‌نامه داخلی مجلس را تغییر دهند، دراینجا از لحاظ سبک اداره مجلس تفاوت‌هایی به وجود می‌آید و به این ترتیب محدودیت‌هایی بر رئیس مجلس اعمال می‌شود که آقای قالیباف آن را بر نمی‌تابد. احتمال این موضوع کم نیست چرا که اکثر منتخبین مجلس یازدهم که بر ۱۲سال ریاست مجلس آقای لاریجانی نقد داشتند یکی از مواردی که اشاره می‌کردند این بود که رئیس مجلس باید حتما همتراز و مانند نمایندگان مجلس باشد و اختیار ویژه نداشته باشد. اما آیا قالیباف چنین چیزی را قبول می‌کند؟
وی ادامه داد: نکته دیگر تفاوت کار اجرا با پارلمان است. عملا همه نمایندگان مدعی هستند که از لحاظ شان و جایگاه برابرند. بنابراین نمی‌توان آن‌ها را با محدودیت‌هایی روبه رو کرد، خواسته‌های آن‌ها در ابعاد ملی، استانی و محلی یا نوع نگاه آن‌ها به امور می‌تواند برای او مشکل ساز باشد، به ویژه اینکه فراکسیون مجلس خودش را انقلابی معرفی کرده است و آتش به اختیار در مسائل عمل می‌کند و نماینده‌ها طبق همین شیوه با رئیس مجلس تعامل خواهند داشت.
ندیمی می‌گوید: نکته بعدی که قالیباف باید با آن روبه رو شود مشکلات کشور است. مسائلی که هم اکنون در کشور است باعث می‌شود تا انتظارات از وی بالاتر برود. او اکنون که می‌خواهد نماد مجلس یازدهم باشد در رابطه با حل مشکلات مردم با چالش و مشکل جدی روبه رو خواهد بود.بخصوص اینکه قالیباف چند دوره کاندیدای ریاست جمهوری بوده است، همین موضوع می‌تواند در بالارفتن سطح انتظارات از او دخیل باشد. این فشار در رفتار او در تصویب طرح‌ها و لوایح و… مجلس اثر می‌گذارد.
این نماینده سابق مجلس اظهار کرد: می‌توان گفت بخشی از بالارفتن انتظارات نیز به خاطر نوع گفتمان خود این نمایندگان از جمله قالیباف در ایام تبلیغات است، امروز این موضوع هم علیه قالیباف و هم نمایندگان مجلس نقش بازی کند.
ندیمی گفت: مسئله بعدی مباحث مربوط به حوزه اختیارات مجلس است، مجلس اختیارات تام در کشور از جهت ریل گذاری ندارد به این معنا که مجلس نمی‌تواند همه تصمیمات مربوط به تقنین را مدیریت کند. این در حالی است که در شوراهای فرادست نیز بسیارند، یکی از آن‌ها خود مجمع تشخیص است که قالیباف در آن علی رغم داشتن جایگاه ریاست مجلس باید حضور داشته باشد. شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجمع تشخیص مصلحت، شورای عالی مجازی، شورای نگهبان وجود دارند حتی او اگر در برخی از این نهادهای فرداستی هم حضورداشته باشد صرفا یک عضو عادی در آن هاست و نمی‌تواند نقش کلیدی داشته باشد.

> رقبای همفکر قالیباف
این نماینده سابق مجلس اضافه می‌کند: مسئله دیگر شرایط ویژه تا زمان ریاست جمهوری است. باید قبول کنیم پیشنهاداتی که در رابطه با بدو دعوت ایشان به فراکسیون‌ها واجتماعات بود کمی موضوع ریاست جمهوری را زنده کرد. چرا که برخی فراکسیون‌ها و مجموعه‌های درونی مجلس کنونی از او خواسته بودند در صورتی که کاندیدای ریاست جمهوری نیست کاندیدای ریاست مجلس بشود این موضوع دوسویه است. اگر او بخواهد در مجلس حضورش را بر اساس اهداف خرداد ۱۴۰۰ تنظیم کند این موضوع ریاست او درمجلس را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هم از جهت اصل تعامل و هم از جهت اصل واخواهی. چرا که اگر او تعامل نداشته باشد کارهایش پیش نمی‌رود و اگر واخواهی خودش را به حداکثر برساند این مسئله می‌تواند مسائلی را فی مابین خودش با مجلس ایجاد کند از جهتی دیگر نیز رقبای او هستند،اگر او برای کاندیدا شدن ریاست جمهوری برنامه داشته باشد رقبای او و حتی رقبای درونی و همفکر او در مقابل وی قرار می‌گیرند و مقاومت‌هایی را آشکار و غیر آشکار مستقیم یا غیرمستقیم در برابر او خواهند داشت. تا خرداد ۱۴۰۰ خیلی زمان نمانده است و این موضوع می‌تواند در روابط فراروی وی تاثیر گذارد.
ندیمی اظهار کرد: از سویی دیگر ساختارهای موجود در کشور را نیز باید درنظر بگیریم. ساختارهای موجود در کشور به گونه‌ای نیست که او یا مجلس، در آن تصمیم گیرنده باشند. خیلی از موارد برای سال۹۹ و حتی بعداز آن پیشتر تصمیم گیری شده است او حداقلی از این تصمیمات را می‌تواند با کمک همکاران خودش تغییر دهد و این نیز یک چالش است. احتمالا قالیباف محدود به عناوینی مانند بودجه، برنامه و مسائل مربوط به منابع و مصارف است. به عبارت دیگر برخلاف جایگاه‌هایی مثل شهرداری که امکان بدهکار‌سازی شهرداری از طریق شهردار تهران ممکن بود، چنین امکانی در اختیار رئیس مجلس نبوده و نیست که بتواند فراتر از بودجه اقدامی داشته باشد. محدودیت‌های زیادی در مجلس وجود دارد که اصلا درنهاد عمومی مثل شهرداری چنین چیزی نیست. مثلا بیش از شصت هزار پروژه نیمه کاره در کشور داریم و در کنار آن هم براساس مسائل مربوط به اولویت‌های اجرایی باید عمل شود که همه اینها در اختیار کمیسیون تلفیق است اما در اختیار رئیس مجلس نیست. در مجموع باید گفت قالیباف دشواری زیادی هم از لحاظ سیاسی در بعد ریاست جمهوری، هم از جهت اجرایی مانند بودجه، هم از جهت نوع تعامل با مدیران به جهت اندازه رای نماینده‌های عادی و رئیس مجلس، هم از لحاظ کمیسیون‌ها و مصوباتی که رئیس مجلس هیچ مداخله‌ای در آن ندارد و هم از جهت آیین نامه که هر نماینده‌ای می‌تواند در برابر او بایستد و هم از جهت هیئت رئیسه که آدم‌های متفاوت از او در آن حضوردارند خواهد داشت.
این نماینده سابق مجلس در پایان خاطر نشان کرد: برخلاف آنچه که در دستگاه اجرایی مدیر اجرایی می‌تواند تمام‌کننده باشد رئیس مجلس تمام کننده‌ای است که باید تعامل درون پارلمانی از جهت آرا و یا کمیسیون‌ها و یا شورای نگهبان را داشته باشد در حالیکه در شهرداری تهران هیچ گاه چنین اتفاقاتی برای به کرسی نشاندن نظر قالیباف رخ نمی‌داد.

درباره پست جدید قالیباف
علی تاجرنیا- سرانجام بعد از کشمکش‌هایی که در مجلس بر سر ریاست اتفاق افتاد شاهد بودیم که قالیباف موفق شد تا نظر جریانات اصولگرا را به سمت خود جلب کند. معتقدم ریاست او در مجلس بیش از آنکه براساس یک انتخاب اعتقادی در مجلس باشد به دلیل یکسری مناسبات غیر معمول اتفاق افتاد و به طورطبیعی هم در این بین کسانی بودند که بازهم به او رای ندادند و یا کسانی که بنا به مصلحت‌هایی به وی رای دادند. ازاین جا به بعد اما چهره‌ای که همه ما به عنوان مدیر اجرایی می‌شناسیم بدون تجربه خاصی در قوه مقننه وظیفه مدیریت این نهاد را برعهده خواهد داشت. بی‌تردید مدیریت این نهاد نیز سرشار از مشکلاتی برای هر کسی از جمله ایشان خواهد بود. جایگاه قانونگذاری مطمئنا متفاوت از جایگاهی مانند شهرداری است و بنا نیست آن نگاه از بالا به پایین در این نهاد نیز شکل بگیرد اما ایشان از جهاتی دیگر نیز دچار مشکلاتی دردرون مجلس خواهند بود، نگاه به ریاست جمهوری توسط او همچنان ادامه دارد نگاهی که اصولگرایان زیادی با آن موافق نیستند و این از بزرگترین چالش‌های اوست. اما معتقدم به دلیل باقی ماندن این نگاه دراو، قالیباف سعی می‌کند تا حداقل برای یکسال اول ریاست مجلس بیشتر ژست یک چهره فرافراکسیونی در درون جریان اصولگرایی به خود بگیرد، حتی دراین مدت در رابطه با دولت هم از برخورد‌های تند خودداری می‌کند. احساس می‌کنم که قالیباف سعی دارد تا دریکسال آینده اعتماد سازی‌هایی شکل دهد تا اگر پروژه ریاست جمهوری را دنبال کرد، رئیس جمهوری برخاسته از مجلس باشد. از همین روست که در مجموع من خیلی شرایط پیچیده و سختی برای یکسال آینده که او را بخواهد در تقابل با دولت قراردهد پیش بینی نمی‌کنم اما در درون جریان اصولگرا برای همراه کردن خود قطعا دچار مشکل خواهد بود.