سند ملی؛ تکمیل کننده پازل هویتی کشور است|لزوم اهدای آرشیوهای مردمی برای استفاده پژوهشگران

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا ژاله حساس خواه ضمن گرامیداشت ۱۹ اردیبهشت، روز اسناد ملی و میراث مکتوب، اظهار کرد: هویت یک ملت در اسناد ملی آن نهفته است؛ اسنادی که مملو از سیاست ها و تجربیات گذشتگان و دربردارنده اسرار و شگفتی های تاریخی آن ملت و سرزمین است.

وی اسناد ملی و میراث مکتوب را متعلق به همه آحاد مردم فارغ از هرگونه قید و بند سیاسی دانست و افزود: این پیشینه ارزشمند می تواند در ترسیم چشم انداز امروز و آینده در همه ابعاد سیاسی و فرهنگی زندگی مردم نقش آفرین باشد.

مدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان، در پاسخ به این سوال که «سند ملی چیست؟» عنوان کرد: سند ملی تکمیل کننده پازل هویتی کشور است و به سندی اتلاق می شود که دربرگیرنده بخشی از اطلاعات هویتی کشورمان باشد. این بخش می تواند دارای ابعاد اطلاعاتی متنوع شامل ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی هنری باشد.

حساس خواه، با بیان اینکه آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران متولی حافظه ایرانیان است، تصریح کرد: این سازمان بخش مهمی از اسناد جهان که روزگاری در حوزه نفوذ ایران قرار داشته را در خود جای داده و لذا یکی از مراجع ارزشمند و مورد احترام و وثوق کشورهای منطقه است.

وی متذکر شد: هنوز پاره ای از اسناد ارزشمند در آرشیوهای مردمی و یا در آرشیو سازمان ها و نهادهای پیشینه دار وجود دارد که همچنان نیازمند آشکارسازی است لذا مالکان نسخ خطی و میراث مکتوب برای بهره برداری بهتر و بیشتر از این گنجینه یا آنها را به کتابخانه های معتبر اهدا کنند و یا اگر اصرار بر نگهداری از آنها دارند، در اسرع وقت اسناد را به کتابخانه های ملی برده تا مراکز مربوطه پس از ترمیم و ارائه راهکار مناسب برای نگهداری، از محتویات آنها نسخه الکترونیکی برداشته تا برای استفاده پژوهشگران در سینه آرشیو ملی ثبت شود.

این مقام مسئول، با بیان اینکه آرشیو گیلان طی سال های گذشته اسناد فراوانی از بسیاری از دستگاه های دولتی و از گیلانیان گردآوری کرده است، ادامه داد: همگی این اسناد به صورت کامل تنظیم و توصیف و طبقه بندی شده و قابل استفاده برای پژوهشگران است.

وی یکی از قدیمی ترین اسناد هویتی گیلان را مربوط به دوره صفویه دانست و یادآور شد: این سند به یک مصالحه نامه مربوط به منازعه محرم در «علم بران» بین دو محله «کیاب» و «استادسرا» در شهر رشت می شود که بین حاکم گیلان «میرزا ابراهیم رشتی» و سران دو محله امضا شد. اهمیت سند به لحاظ زبانی، تاریخی و فرهنگی آن را در زمره اسناد ملی قرار می دهد و شاهدی محکم بر قدمت عزاداری و علم بندان در ایران است.

مدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان در پاسخ به این سوال که «چالش های جمع آوری اسناد هویتی چیست؟» بیان کرد: مشکل زیادی در جمع آوری اسناد متعلق به دستگاه های دولتی وجود ندارد، زیرا براساس قانون هر سند با عمر بیش از ۴۰ سال متعلق به سازمان اسناد و کتابخانه ملی خواهد بود و باید به آنجا منتقل شود و این کار در حال انجام است، اما مشکل و چالش اصلی در شناسایی، دسترسی و جمع آوری سندهایی است که مردم در اختیار دارند.

حساس خواه تاکید کرد: در گذشته افرادی که دارای شغل های دیوانی بودند برای حفاظت از اسناد محرمانه آنها را با خودشان به خانه می بردند و این اسناد در خانه می ماند و به صورت میراث  منتقل می شد. عده ای که ارزش این اسناد را می دانند، اصرار بر نگهداری از آنها دارند، اما از آنجاییکه که شرایط نگهداری مناسب را ندارند این امکان وجود دارد که سند به مرور زمان به واسطه هوا، رطوبت، میکروب و باکتری از بین برود لذا باید صاحبان این آثار را قانع کرد که با فروش یا اهدا، اسناد خود را به مکان های امن و استاندارد جهت نگهداری منتقل و یا دست کم نسبت به ترمیم آنها و دریافت راهکار جهت مراقبت درست از اسناد اقدام کنند.

وی سازمان اسناد و کتابخانه ملی را امین دستگاه های دولتی جهت نشان دادن تلاش های آنان برای آیندگان دانست و تصریح کرد: دومین چالش جمع آوری اسناد ملی، بودجه لازم به منظور خرید این اسناد است. بسیاری از کتابخانه های شخصی گران هستند و بودجه تخصیصی سازمان امکان خریداری این اسناد ارزشمند را نمی دهد. در این راستا حمایت های دولتی و کمک های مردمی به ویژه خیرین می تواند برای تقویت بنیه مالی سازمان اسناد و کتابخانه ملی راهگشا باشد.

حساس خواه، سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان را شناسنامه استان دانست و گفت: مکان در اختیار این سازمان برای تامین نیازهای آن کافی نیست و نیازمند توجه عاجل و ویژه مسئولان استانی می باشد؛ اگرچه اقداماتی نسبت به راه اندازی مخازن جدید و به روزرسانی صورت گرفته، اما به هیچ وجه کافی نیست.

مدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان در پاسخ به اینکه «با توجه به شیوع بیماری همه گیر کووید۱۹ آیا نمونه هایی از بیماری های همه گیر در مجموعه آرشیوی سازمان موجود است یا خیر؟» متذکر شد: نمونه های تاریخی درباره شیوه های مقابله اجدادمان با بیماری های همه گیر همچون طاعون و وبا وجود دارد و اطلاعاتی در مورد مبتلایان، کشته شدگان، قرنطینه و درمان های آن روزگاران به دست می دهد؛ بنابراین با توجه به تقارن مناسبتی، امروز که مبتلا به بحران کرونا هستیم، این امکان پژوهشی به هنگام در اسناد ملی برای پژوهشگران موجود است.

وی تقویت آرشیو ملی را در گرو سپردن اسناد ملی و میراث مکتوب مردم به این مرکز دانست و عنوان کرد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز ملزم است که این اسناد را با استفاده از تکنولوژی های جست وجو و فهرست نویسی کارآمد و نوین هرچه آسان تر در دسترس مردم قرار دهد.

حساس خواه، از متولیان علمی و فرهنگی و سیاسی کشور و استان گیلان خواست تا اسناد در اختیارشان را به آرشیو ملی جمهوری اسلامی ایران بسپارند تا ضمن کمک به این آرشیو امکان دسترسی به آنها را برای همه پژوهشگران و علاقمندان فراهم آوردند.

مدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان، همچنین از رسانه ها خواست با معرفی سازمان اسناد و کتابخانه ملی و موزه ها به عنوان مراکز تخصصی حفاظت از نسخ مکتوب، نگهداری از این آثار را به عنوان یک وظیفه ملی و فرهنگی به مردم یادآوری کنند.