مطالبات مشروطه‌خواهان فراتر از زمانشان بود|با روی کار آمدن پهلوی همه دستاوردهای مشروطه از بین رفت
استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان، با بیان اینکه استبداد در ایران تنها به شاه ختم نمی شد و یک شبکه استبدادی وجود داشت، گفت: انقلاب مشروطه به حاکمیت استبداد در ایران پایان داد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا به نقل از ایسنا، فاروق خارابی در چهل ونهمین نشست تخصصی توسعه که با موضوع «نقش انقلاب مشروطه در توسعه ایران» در سالن اجتماعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان برگزار شد، با بیان اینکه هر جامعه ای با توجه به اقتضائات سیاسی و فرهنگی و اجتماعی نیازمند تغییر و تحول است، اظهار کرد: اگر این تغییرات مسالمت آمیز اتفاق نیفتد تبدیل به انقلاب می شود.
وی با اشاره به تحقق دو انقلاب مهم در ایران طی قرن بیستم، افزود: ایران نیز مانند سایر ممالک مشرق‌زمین در مسیر توسعه با موانع زیادی مواجه شده و عقب‌ماندگی دارد لذا رجال سیاسی هوشیار ایران همزمان با آغاز قرن نوزدهم این عقب‌ماندگی را که به واسطه عدم برخورداری از دانش نوین ایجاد شده بود، درک کردند، اما متوجه ابعاد این عقب‌ماندگی نشدند و خیال می‌کردند تنها با فرستادن محصلان به خارج و آوردن مستشار می‌توان عقب‌ماندگی‌ها را جبران کرد.
استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان با اشاره به پیشرفت اروپا در حوزه‌های فیزیک، ریاضی و شیمی در کنار علوم نظامی، خاطرنشان کرد: عدم درک جامعه صنعتی سالیان سال بعد از مشروطه نیز ادامه پیدا کرد و رضاشاه پهلوی فکر می‌کرد می‌تواند با وارد کردن ظواهر مدرنیته و تجدد ایران را به اروپا برساند.
خارابی جامعه صنعتی را نتیجه انسان‌هایی دانست که در علوم پیشرو هستند و یادآور شد: انسان در جامعه صنعتی با انسان در جامعه سنتی فرق می‌کند و لذا جوانان ایرانی که برای تحصیل به اروپا می‌رفتند، به تفاوت‌های جامعه صنعتی و جامعه سنتی پی می‌بردند، اما نمی‌دانستند که تنها با آوردن صنعت به کشور نمی‌توان جامعه صنعتی ایجاد کرد، زیرا زمینه‌های جامعه صنعتی در کشور فراهم نبود.
وی با بیان اینکه ایده‌های جوامع مدرن بعد از جنگ‌های ایران و روسیه و انقلاب کبیر فرانسه آرام آرام در لایه نازکی از برجستگان کشور نفوذ کرد، گفت: انقلاب کبیر فرانسه نه فقط ایران، بلکه مانند ویروس کل اروپا را فرا گرفت و کشورها را به هم ریخت و وطن و ملت و مجلس معنای جدیدی یافتند. تجار، دانشجویان و دیپلمات‌های ایرانی که به اروپا سفر می‌کردند، این تغییرات را می‌دیدند.
استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان زمینه‌سازی برای صنعت و سرمایه‌گذاری را عامل تحقق انقلاب فرانسه دانست و افزود: در اروپا برخلاف مشرق‌زمین اجبار صنفی وجود داشت لذا یکی از مهمترین مصوبات مجلس ملی فرانسه لغو اجبار صنفی بود. همه انقلاب‌ها اوایل شکل‌گیری درگیر جنگ و ناکامی‌های اقتصادی می‌شوند، اما انقلاب فرانسه بلافاصله زمینه را برای پیشرفت‌های آتی فراهم کرد و به یک کشور صنعتی تبدیل و شد و بعد از ۸۰ سال توانست جمهوری متناسب با ایده‌های انقلابش را به وجود آورد.
خارابی با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران در اوج آگاهی سیاسی و اجتماعی مردم ایران به‌وقوع پیوست، خاطرنشان کرد: در دوران انقلاب مشروطه تعداد باسوادان جامعه ایران بسیار کم بود، اما مشروطه‌خواهان اهداف آرمانی را دنبال می‌کردند و مطالباتشان فراتر از زمان بود.
وی با اشاره به صدور فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه قاجار و تشکیل مجلس، عنوان کرد: این تصور غلط وجود دارد که کشورهای استبدادی مانند روسیه و فرانسه فاقد قانون بودند، اما ایران تنها کشور استبدادی بود که شاه اجازه هر کاری داشت و قانون بر کشور حاکم نبود. استبداد در ایران تنها به شاه ختم نمی‌شد و یک شبکه استبدادی وجود داشت و لذا انقلاب مشروطه به حاکمیت استبداد در ایران پایان داد.
مدرس دانشگاه آزادی بیان مطبوعات و تشکیل انجمن‌های سیاسی و اجتماعی را از جمله دستاوردهای صدور فرمان مشروطیت دانست و متذکر شد: مطبوعات ایده‌های جوامع مدرن را که تنها در قشر خاصی وجود داشت، در سطح کشور انتشار دادند و انجمن‌ها محافلی برای ساماندهی حرکت‌های سیاسی و اجتماعی بودند و مسائل جامعه را مطالبه می‌کردند.
وی با بیان اینکه مجلس شورای ملی ایران را از عالمی به عالم دیگر برد، اظهار کرد: قانون مطبوعات، قانون ممیزی املاک، قانون تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی، انتشار اسکناس و بودجه دربار جزو مصوبات نخستین مجلس بود.
خارابی مشروطه را نهضت مردم شهر دانست و تصریح کرد: جنبش مشروطه علیرغم همه ناکامی‌ها دورنمایی از توسعه را برای جامعه ایران ترسیم کرد و مردم آزادی و حقوق انسانی را لمس کردند. با روی کار آمدن پهلوی همه دستاوردهای مشروطه از بین رفت و تنها دولت مرکزی قوی ماند. بسیاری از رجال سیاسی آن زمان که وارد عرصه سیاست و اقتصاد و فرهنگ شدند، معرفت سیاسی و اجتماعی خودشان را در دوره مشروطه کسب کرده بودند.
استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان ثروت‌های ایران را بالقوه دانست؛ نه بالفعل و یادآور شد: کشور فقط به ثروت ثروتمندان نیاز ندارد و باید پیشرفت کنیم. در این راستا امنیت غذایی یکی از شرطهای لازم برای هر نوع فعالیت اقتصادی است.
دیدگاه