به مناسبت یکصد و بیست و هفتمین سال تولد کاشف السلطنه؛ چالش‌های صنعت چای ایران در هفتاد سال اخیر

سید عبدالله میرحسینی مقدم، مشاور فنی صندوق چای کشور

مقدمه:

چای ایرانی محصولی هویت دار است و در تاریخ معاصر ایران محمل اتفاق های مهمی بوده و از حمایت مصدق تا چالش های قبل و بعد از پیروزی انقلاب را در کارنامه عمرش تجربه کرده است.

نخستین منطقه ای که چای ایرانی در آن کشت شد زمینی در محله چای خانسر لاهیجان بود.

این اتفاق در سال ۱۲۸۰ هجری شمسی و به وسیله مرحوم کاشف السلطنه (پدر چای ایران) به وقوع پیوست.

بعدها شخصی به نام بصیر التجار به دلیل مشغله های کاشف السلطنه در پایتخت درسال های مشروطه، باغ چای او را در لاهیجان نگهداری کرد و با توجه به اینکه لاهیجان محل مناسبی برای پرورش این محصول بود نهال آن را در منطقه تکثیر داد.

به گفته برخی از افراد محلی این چای فرآوری شده چنان مطبوع و خوش طعم بود که در میان جوامع شهری و روستایی آن دوره برای خود برندی شده بود و برای ترویج مصرف، نیازی به تبلیغ نداشت.

به همین دلیل به وسیله بصیر التجار و سرمایه گذاران دیگر این محصول دربرخی شهرهای شمالی از جمله تنکابن و فومنات تکثیر و باغ های زیادی احداث شد.

بعد از چند سال آن قدر این محصول مورد توجه دولت قرار گرفت که دولتمردان ترجیح دادند در همه محل ها برای کشت چای باغ های دولتی احداث کنند تا دولت از سود آن منتفع شود.

با افزایش تعداد باغ های چای و نیازبه فرآوری آن در حجم گسترده دولت کارخانه های متعددی را نیز برای این کار تأسیس کرد.

با رواج هر چه بیشتر چایکاری در لاهیجان حتی مردم عادی نیز در حیاط منزل خود نهال چای پرورش دادند با این توصیف اقتصاد منطقه تحت تاثیر چایکاری قرار گرفت.

سال های متوالی به همین منوال گذشت و مردم با امنیتی مالی و رفاهی که با تکیه به شغل چایکاری کسب کرده بودند وضعیت معیشتی مناسبی در منطقه همه گیر شد تا اینکه در شهریور سال ۱۳۲۰ با شروع جنگ جهانی دوم هول و هراس در دل مردم به وجود آمد بطوری که انگیزه کشاورزان برای برداشت محصول به حداقل رسید و باغات چای رها شد.

تا سال ۱۳۳۰ که دکتر محمد مصدق بر روی کار آمد این وضعیت ادامه داشت و سرانجام با روی کارآمدن وی برخی از کشاورزان و چایکاران از وی در این باره کمک و حمایت خواستند.

اعتراض چایکاران به مصدق ازکسانی بود که با واردات گسترده چای بازار کشور را اشباع کرده بودند و همچنین از کسانی که با مصادره زمین های کشاورزان برای آنان محدودیت و رنج ایجاد کرده بودند. گفتنی است که مصدق بعد از شنیدن گلایه های مردم از تاجران واردکننده چای وبرخی دیگر از عوامل دخیل در قدرت که سعی در نابودی این محصول داشتند دعوت کرد تا در مهمانی خانه او شرکت کنند. نخست وزیر وقت ایران با درایتی که داشت برای پذیرایی از مهمانان تدارک ویژه ای اندیشیده بود.

مصدق از محصول چای چایکاران شمالی کشور برای پذیرایی مهمانان استفاده کرد. عطر، طعم و رنگ ویژه و مطلوب این چای موجب تعریف و تمجید مهمانان از پذرایی دکتر مصدق شد و همین بهانه کافی بود تا مصدق موضوع اساسی و محوری مهمانی اش را مطرح کند. حمایت از چایکاران ایرانی وکاهش واردات چای به کشور. از آن پس مصدق دستور داد که باید از چای ایرانی حمایت شود و به جای اینکه سرمایه را به دست خارجیان بسپارند. بیشتر حامی کشاورزان داخلی باشند و به تولید ملی خود بها دهند تا چای در داخل توسعه یابد.

بعدها سازمان چای فعلی به وجود آمد و برای حمایت از تولید کنندگان بخشنامه ای ابلاغ شد که براساس آن هر تاجری که در تجارت چای فعال بود به ازای خرید یک کیلوگرم چای ایرانی می توانست حواله واردات یک کیلو و ۲۰۰ گرم چای از وزارت خانه دریافت کند.

با این تدبیر تا مدت ها حتی یک کیلوگرم چای در کارخانه ها باقی نمی ماند وهمه چای کشاورزان به فروش می رفت.

دولت در این دوره برای حمایت از چایکاران مساعده پرداخت می کرد. این مساعده ها بهره بانکی نداشت. بازپرداخت این کمک های مالی نیز براساس روشی انجام شد که کشاورز را در مضیقه قرا ندهد هر ۱۵ روز یک بار و درست در زمان چیدن و فروش محصول چای باغات دولت همزمان با خرید محصول بخشی از مساعده را از حساب چایکاران کم می کرد.

کنکاشی بر وضعیت مدیریتی چای قبل و بعد از انقلاب

تولید چای در کشور با عنایت به دیم بودن مساحت زیادی از باغات چای، تابع شرایط اقلیمی است. بطور میانگین میزان تولید چای کشور درشرایط حاضر، حدود ۲۵- ۲۰ هزار تن چای خشک میباشد. ایران با جمعیتی حدود یک درصد جمعیت جهان با مصرف سالیانه حدود ۱۱۰ هزارتن چای خشک، ۵ درصداز مصرف کل چای جهان را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که ایران در گروه کشورهای مصرف کننده عمده چای سیاه در جهان قرار دارد و مصرف سرانه آن حدود چهار برابر بیشتر از میانگین جهانی است.

چای ایران از نوع هیبرید چینی آسامی بوده که در مناطق معتدله بعمل می آید و جزء چایهای با کیفیت از نظر عطر وطعم در دنیا است ولی از نظر رنگ دهی، ۶۵-۶۰ درصد رنگ چایهای مناطق گرمسیری را دارا می باشد. همچنین چای ایران بدلیل عدم استفاده از هر گونه سموم دفع آفات نباتی در کلیه مراحل تولید، از خالص ترین و سالم ترین چای های دنیا میباشد.

وضعیت مدیریت وتولید چای

الف – قبل از انقلاب

تا سال ۱۳۳۷ دولت با نام شرکت چای وزارت دارایی و شرکت چای سازمان برنامه نوعی مباشرت در کار چای داشت. درسال ۱۳۳۷ به منظور حمایت بیشر از چایکاران، تولید کنندگان ومصرف کنندگان، سازمان چای در وزارت گمرکات و انحصارات آن زمان تاسیس گردید. هر چند این سازمان در طول فعالیت ۴۵ ساله خود بارها تغییر و تحول یافت ولی نظام تولید و بهره برداری چای کشور تحت نظارت مستقیم این سازمان قرارداشت. تا قبل از انقلاب دولت تعدادی از کارخانجات بخش دولتی وخصوصی را (بصورت اجاره) دراختیار داشت وچایهای کیفی مرغوب را به قیمت مناسب خریداری می نمود و چای های غیرقابل قبول این کارخانجات را کارخانه های خصوصی به قیمت پایین تر خریداری می کردند ولی کیفیت چای تولید شده در کارخانجات تحت اختیار دولت بمراتب بالاتر از کارخانجات خصوصی بود. دولت قبل از انقلاب چای داخلی را بصورت خالص یا اختلاط با چای خارجی، بدون واسطه یا از طریق تجار به بازار داخلی عرضه می کرد. همچنین صادرات نیز در بسته های چوبی و با وزنهای متفاوت برای بازارهای خارجی ارسال می شد بطوریکه هیچگونه مشکلی برای تولید کننده و مصرف کننده وجود نداشت و حتی از محل درآمدهای حاصل، به بودجه عمومی دولت نیز کمک می شد.

ب: بعد از انقلاب

ب- ۱: وضعیت تولید ومدیریت چای پس از انقلاب تا سال ۱۳۷۹ (قبل از اجرای طرح اصلاح ساختار چای)

بعد از انقلاب بعلت شرایط خاص، تولید وتوزیع چای در انحصار کامل دولت قرار گرفت. در طی این سالها دولت با اجاره کلیه کارخانجات چایسازی بخش خصوصی، بهمراه کارخانجات دولتی، انحصار خرید برگ سبز و چای خشک را بعهده گرفت. سازمان چای تا سال ۱۳۷۰ در اختیار وزارت بازرگانی بود وبا سیاست اختلاط چای خارجی وداخلی، هیچگونه مشکلی در تولید و عرضه چای وجود نداشت. از سال ۱۳۷۰ با شعار سیاست خودکفائی در بخش چای، سازمان چای از وزارت بازرگانی منتزع و به وزارت کشاورزی وقت ملحق شد. سیاستهای متخذه این وزارتخانه منجر به ارتقاء کمی چای بدون توجه به کیفیت آن شده و این عمل سبب گردید چای بی کیفیت داخلی به تنهایی قابلیت فروش نداشته و روز به روز درصد اختلاط چای خارجی به آن بیشتر گردیده تا جائیکه چای داخلی وخارجی بصورت جداگانه به فروش رسید و ازطرفی ذائقه مصرف کنندگان نیز به مصرف چای خارجی گرایش پیدا نمود. این عوامل و همچنین عدم افزایش بهای برگ سبز نسبت به سایر محصولات کشاورزی وافزایش تورم، سبب روی آوردن کشاورزان به تولید کمی بمنظور کاهش جبران درآمد حاصله شد و در نتیجه باعث افت شدید کیفیت چای داخلی گردید. با عنایت به عوامل مذکور ونیز غیر رقابتی بودن نظام تولید وبهره برداری چای کشور و عدم استفاده از فن آوری نوین در کارخانجات چایسازی سبب انباشت تدریجی حدود ۸۰ هزار تن چای سنواتی در انبارها شد. لذا دولت ناچار شد طرح اصلاح ساختار تشکیلاتی چای کشور را در اسفند ۱۳۷۸ تصویب واز اوایل ۱۳۷۹ همزمان با شروع دوره بهره برداری جهت اجراء ابلاغ نماید.

ب – ۲: وضعیت مدیریت چای در دوره پنج ساله اجرای طرح اصلاح ساختار چای (تا سال ۱۳۸۴)

با شروع اجرای طرح در اوایل سال ۱۳۷۹، موفقیت نسبی در افزایش کیفیت برگ سبز و چای خشک تولیدی حاصل گردید ولی در ادامه همان سال، بعلت مشکلات طرح در اجرا عدم ایجاد زمینه های فرهنگی واجرای یکباره آن وعدم اجرای بعضی از بندهای اساسی آن (از قبیل بند ۶ مبنی بر خرید چای خشک کیفی نا فروش مانده کارخانجات به قیمت کارشناسی حداکثر تا سه ماه) وعدم استقبال تجار داخلی از خرید چای خشک تولیدی با کیفیت، عدم توجه به اصل مهم بهزراعی باغات وتزلزل مدیریت متولی چای، از ابتدا این طرح با شکست مواجه گردید. همچنین چایکاران متضرر گردیده و مدیران کارخانجات چای نیز بعلت عدم توفیق در فروش چای تولیدی خود موفقیتی کسب ننموده که حاصل آن، ورود سالیانه دهها هزار تن چای خارجی بصورت قاچاق وانباشت بیش از ۱۲۰ هزار تن چای خشک کارخانجات در انبارها ومقروض شدن مدیران کارخانجات بالغ بر یکصد میلیارد تومان به سیستم بانکی گردید. درسال ۱۳۸۳ دولت جهت جلوگیری از بحرانهای سیاسی و به بهانه احیاء و بهسازی باغات چای شمال، پرداخت کمک بلاعوض به چایکاران را بمدت پنج سال تصویب و اجرا نمود. ولی حاصل اجرای یکساله این طرح با پرداخت هفتصد هزار تومان در هر هکتار در سال اول اجرای طرح، رهاسازی، تخریب و تغییر کاربری باغات و بسته شدن کارخانجات چای و بحرانهای منطقه ای بود. لذا دولت درصدد تهیه طرحی برای جلوگیری از این بحران در نیمه دوم سال ۱۳۸۳ برآمد اما در نهایت مجلس در اواخر اسفند سال ۱۳۸۳، دولت را براساس بند «ب» تبصره «۷» قانون برنامه مکلف به خرید تضمینی برگ سبز وچای خشک نمود.

وضعیت تولید چای طی سالهای ۸۸- ۸۴ (واگذاری خرید تضمینی به سازمان تعاون روستایی کشور)

 شورای اقتصاد پس از رایزنی های گوناگون و طولانی مدت در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۴ و همزمان با شروع دوره بهره برداری، مباشرت خرید برگ سبز وچای خشک را به سازمان تعاون روستایی کشور واگذار نمود. سازمان تعاون روستایی علی رغم عدم آمادگی در انجام امر فوق (بدلیل نداشتن امکانات، نیروی انسانی ماهر و نداشتن هیچگونه تجربه در این زمینه)، با توجه به حساسیت زمانی با تمام توان در کمترین زمان ممکن وارد عمل شد و از همان ابتدای کار با دو مشکل اساسی مواجه بود:

الف ) عدم همکاری کارکنان اداره کل چای شمال که پس از انحلال سازمان چای، نیروهای آن در آستانه بازخریدی بوده و هیچگونه امنیت شغلی نداشتند که لاجرم باید از وجود آنها استفاده می شد.

ب ) عدم رغبت کارخانجات به عقد قرارداد با سازمان تعاون روستایی:

ولی باتوجه به تصمیمات جلسات کمیته بند «۸» مصوبه شورای اقتصاد و رفع پاره ای از موانع ومشکلات، تدریجاً کار خرید ادامه یافت.

در گیلان تعدادی از کارخانجات بصورت کارمزدی (تیپ ۱) و بالغ بر یکصدو سی کارخانه بصورت خرید برگ سبز (تیپ ۲) با سازمان تعاون روستایی عقد قرارداد نموده و این روش تا سال ۱۳۸۸ یعنی تشکیل مجدد سازمان چای کشور ادامه یافت.

طی ۵ سال خرید تضمینی توسط سازمان تعاون روستایی (۸۸-۸۴) حدود ۱۴۸ هزارتن چای خشک تولید گردید که ۵۰% آن به فروش نرسید که متأسفانه در انبارهای سازمان تعاون روستائی انباشته شد.

عوامل مؤثر در شکست طرح اصلاح ساختار چای

مواردی که باعث شد طرح اصلاح ساختار چای با شکست روبرو گردد، به اختصار به شرح زیر بیان می­گردد (شروع ۱۳۷۹، خاتمه ۱۳۸۳ همزمان با انحلال سازمان چای)

۱- قرار بود براساس مصوبات شورای اقتصاد طرح اصلاح ساختار چای ظرف مدت ۵ سال به مورد اجرا گذاشته شود و کارخانجات چایسازی به سه روش (قراردادی، تحت نظارت سازمان و بصورت آزاد) عمل نموده تا در پایان سال پنجم (۱۳۸۳) کلیه کارخانجات بصورت آزاد خریداری نمایند که متأسفانه با پیشنهاد تعدادی از کاخانه­داران و آن هم با دیدگاه­های غیر کارشناسی این امر از ابتدای سال ۷۹ به تمام و کمال اجرا شد.

۲- عدم تأمین نقدینگی­های لازم برای اجرای مواد ۱ و ۲ و ۴ آئین­نامه اجرائی که به دنبال آن هیچگونه اتفاق خوبی برای چایکاران به وقوع نپیوست و باغ­ها شروع به رهاسازی گردیدند (عدم عملیات بهزراعی در خلال این ۵ سال).

۳- بر اساس ماده ۵ در خصوص خرید توافقی برگ سبز چای و نرخ پایه به نوعی هرج و مرج اتفاق افتاد.

۴- بر اساس ماده ۶ مقرر گردیده بود کارخانجات رأساً افدام به فروش چای خشک نمایند و در صورت عدم فروش سازمان چای با رعایت استاندارها و حمایت سازمان مدیریت نسبت به خرید آن­ها اقدام نماید که این امر هم متأسفانه عملیاتی نشد و چای خشک استحصالی روانه انبارها گردید که همان داستان انتقال دین کارخانه­داران به بانک ملی و معضل چای سنواتی را به همراه داشته است که در حال حاضر هم گریبانگیر چای کشور شده است.

۵- در ماده ۷ این آئین­نامه اجرائی مقرر گردید هر میزان واردات با تولید داخلی مدیریت گردد و برای تهیه چای مخلوط با هماهنگی وزارتخانه­های بازرگانی و جهاد کشاورزی برای عرضه به بازار آماده شود که این امر هم به فراموشی سپرده شد. متأسفانه هرکسی ساز خود را می­زد.

۶- در خصوص ماده ۸ این آئین­­نامه مقرر گردیده بود از ورود هرگونه چای خارجی چه بصورت رسمی و چه غیر رسمی (قاچاق) توسط وزارتخانه­های کشور و بازرگانی مدیریت گردد که این امر هم به باد فراموشی سپرده شد.

به نظر همه صاحب­نظران، طرح اصلاح ساختار چای بر اساس دیدگاه کارشناسی تهیه شده بود و اگر بندهای آن با نظارت کافی مدیریت می­شد وضعیت چای خیلی بهتر می­شد و ما نه رهاسازی باغ چای در سال ۸۳ را داشتیم و چای تولید داخلی از جایگاه معتبری برخوردار میشد و نه حداقل ۳۰ درصد از باغ­های موجود بعد از شروع طرح اصلاح ساختار، رهاسازی و ویلاسازی صورت نمی­گرفت وکشاورزان چایکار جزء فقیرترین کشاورزها محسوب نمی­شدند.

تولید برگ سبز و چای خشک به همراه خرید تضمینی:

روند تولید برگ سبز چای از سال ۱۳۷۰ لغایت ۱۳۹۷ و همچنین مقایسه افزایش درصد تجمعی قیمت خرید تضمینی به همراه نرخ تورم از سال ۵۸ لغایت ۹۷ بطور خلاصه در جدول ۱ و نمودار های ۱ و ۲ آمده است:

جدول ۱) میزان تولید برگ سبز و چای خشک بین سال های ۱۳۷۰ الی ۱۳۹۷ بر حسب کیلوگرم

نمودار۱)

نمودار ۲)

توضیح: در سال ۸۳ به علت انحلال سازمان چای خرید تضمینی برگ سبز چای صورت نگرفته است.

وضعیت تولید چای از سال ۸۸ (زمان تشکیل مجدد سازمان چای) تاکنون:

پس از تشکیل مجدد سازمان چای کشور درسال ۱۳۸۸ که نیاز مبرم واساسی این محصول استراتژیک شمال کشور بود مجدداً خرید تضمینی برگ سبز چای ازطریق سازمان چای کشور انجام شد. اما درسال ۹۳ تحول اساسی در چای صورت گرفت. یکی پرداخت وام به زراعی به چایکاران و آن هم بدون بهره و بازپرداخت دراز مدت یعنی دو سال اول تنفس و بازپرداخت از سال ۹۶ بمدت ۳ سال میباشد. که جمعاً حدود ۱۵۰ میلیارد ریال بین ۲۳۲۶۹ نفر چایکار پرداخت گردید. تحول دیگری که در چای صورت گرفته تشکیل صندوق حمایت از توسعه صنعت چای کشور با سرمایه اولیه بالغ بر ۸۶ میلیارد ریال که ۴۹% آن دولتی و ۵۱% آن خصوصی (چایکاران، کارخانه داران وتجار) میباشد که خوشبختانه دولت کل قدرسهم چایکاران را تقبل کرده و حدود ۴۸ هزار نفر چایکار و ۸۱ کارخانه دار تاکنون عضو (سهامدار) صندوق چای میباشند و صندوق چای درخصوص پرداخت تسهیلات کم بهره به اعضاء (کارخانه دار، باغدار) قدم های خوبی را در سال های ۹۴، ۹۵، ۹۶ و ۹۷ برداشته است. و این امر کماکان ادامه دارد که نمایه آماری آن در جدول ۲ آمده است.

جدول ۲) نمایه آماری صندوق حمایت از توسعه صنعت چای از بدو تشکیل لغایت پایان سال ۹۷

به ترتیب جدول و نمودار ۳ که مربوط به مقایسه عملکرد سازمان چای کشور بین سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۷ می باشد، نشان می دهد که سازمان چای عملکرد قابل قبولی از سال ۹۲ به بعد در ارتقاء چای داشته است که بطور خلاصه و به وضوح در جدول زیر قابل لمس می باشد.

جدول ۳) مقایسه عملکرد سازمان چای کشور بین سال ۱۳۹۲ و سال ۱۳۹۷

نمودار ۳)

نمودار ۴)

عملکرد قابل تحسین صندوق حمایت از توسعه صنعت چای کشور

از ابتدای شروع کار عملی صندوق چای یعنی از سال ۹۴ لغایت ۹۷ بمدت چهار سال علیرغم تمام مشکلات موجود، صندوق بعنوان بازو مالی سازمان چای در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی فعالیت های ارزشمندی ار خود نشان داده است که خلاصه آن در جداول ۴، ۵، ۶، ۷ و ۸ آمده است:

جدول ۴ ) گزارش پرداخت تسهیلات از طریق صندوق حمایت از توسعه صنعت چای کشور از تاریخ تاسیس الی ۲۹/۱۲/۱۳۹۷ (جاری)

جدول ۵ ) گزارش پرداخت عاملیت (سازمان چای کشور) از طریق صندوق از تاریخ تاسیس الی ۲۹/۱۲/۱۳۹۷

جدول ۸ ) مجموع پرداختی ها اعم از جاری، عاملیت، بیمه فراگیر باغات چای و بانک های عامل از تاریخ تأسیس الی مورخ ۲۹/۱۲/۱۳۹۷

 کلام آخر:

 برای نجات و ارتقاء صنعت چای کشور بایستی این موارد مدنظر قرار گیرند:

۱- اجرای عملیات به زراعی (انواع هرس ها، آبیاری تحت فشار، مکانیزاسیون، مبارزه با آفات و بیمارها و علف های هرز و …) در باغ های چای طی یک برنامه تدوین شده با نظارت و هدایت فنی سازمان چای کشور و با حمایت مالی صندوق چای.

۲- جایگزینی بوته های قدیمی و کم بازده با نهال های اصلاح شده در راستای احیاء باغ های چای با نظارت فنی سازمان چای و سایر سازمان های ذیربط و حمایت مالی صندوق چای.

۳- تعیین مساحی واقعی باغ های چای کشور از طریق سیستم ماهواره ای.

۴- برنامه ریزی درازمدت در راستای توسعه سطح زیرکشت در جنگل های مخروبه و نیمه مخروبه، در شمال کشور سطحی حدود ۸۰۰۰ هکتار از این جنگل ها وجود دارد که می توان در یک برنامه درازمدت آنرا بصورت مجتمع باغ و کارخانه با نظارت فنی سازمان چای و حمایت مالی صندوق چای ساماندهی کرد.

۵- تعیین عادلانه قیمت برگ سبز چای هر ساله براساس هزینه های تولید، تورم سالیانه و سود متعارف قبل از شروع عملیات بهزراعی در فصل زمستان و اعلان از طریق رسانه های ارتباط جمعی به چایکاران جهت دلگرمی آنان در تولید بهینه چای و با حمایت مالی صندوق چای.

۶- جهت ارتقاء در تولید چای کیفی (برگ سبز و چای خشک) پرداخت بهای برگ سبز چای به چایکاران در حداقل زمان ضروری می باشد. و این امر حتماً بایستی حداکثر تا پایان دوره بهره برداری عملیاتی گردد.

۷- تجهیز و نوسازی کارخانجات چایسازی (اتوماسیون) از قبیل تجهیز آزمایشگاه ها با جذب کادر فنی، بهداشتی کردن کارخانجات چایسازی و … در راستای تولید چای خشک استاندارد و کیفی با نظارت فنی سازمان چای و حمایت مالی صندوق چای.

۸- برنامه ریزی در راستای اجرای برنامه های آموزشی و ترویجی برای چایکاران، مدیران و کارشناسان و کارگران فنی کارخانجات چایسازی از طرف سازمان چای و با حمایت مالی صندوق چای.

۹- اتخاذ سیاست های اصولی و عملی آنی درخصوص چای خشک های سنواتی موجود در انبارها به منظور فروش چای قابل شرب و امحاء چای غیرقابل شرب بصورت استخراج کافئین، تولید کمپوست و … .

۱۰- نظام مند کردن واردات چای خشک خارجی توسط تجار مجاز به کسر کل تولید شده داخلی تا سقف حداکثر ۱۱۰ هزار تن (کل مصرف سالیانه کشور) مشروط به اختلاط با چای داخلی و یا فروش خالص آن بدون اختلاط.

۱۱- جلوگیری عملی و قانون مند از قاچاق چای خارجی و اعمال قوانین تعزیراتی برای متخلفین این امر که اجرای آن بایستی در رأس امور باشد.

۱۲ – راه اندازی بورس چای خشک ایرانی در سالی که مزین به سال رونق تولید می باشد.

۱۳- افزایش سرمایه صندوق چای با توجه به اینکه در حال حاضر تنها بازوی مالی سازمان چای، صندوق می باشد. سرمایه فعلی ۸۶ میلیارد تومان با ۸۱ باب کارخانه و حدود ۴۸ هزار چایکار سهامدار بوده که به هیچ وجه تکافوی تسهیلات لازم برای سهامداران نمی باشد. بایستی حداقل سرمایه اولیه صندوق حدود ۴۰۰ میلیارد تومان ارتقاء یابد تا بتوانیم جوابگوی تمامی مشکلات عدیده چای در باغ و کارخانه و تجارت (بازرگانی) باشیم.

۱۴- راه اندازی تشکل های باغ و کارخانه در راستای یکپارچه سازی باغ های چای که در آن تولید، توجیه اقتصادی داشته باشد که خوشبختانه در سال ۹۷ تعداد ۳ مورد از آن بصورت پایلوت راه اندازی شده است که پیش بینی می گردد در سال های آتی سیر صعودی به خود بگیرد.

در پایان جهت نجات چای ایران و ارتقاء این محصول سالم نیاز به عزم ملی است که امیدواریم این اراده در دولت جمهوری اسلامی ایران در سالی که مزین به سال رونق تولید می باشد، عملیاتی گردد. وگرنه در مقابل خدا و نسل های آینده مسئولیم. والسلام.