برای شکستن حصر از هر دری وارد شدیم|مجلس خبرگان همه‌ چیز را مطرح می‌کند غیر از وظایف خودش

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا ۲۵ اسفندماه ۹۶، تنها چند روز مانده به نوروز ۹۷، علی مطهری، نایب‌رییس مجلس بر موضعی درخصوص «حصر» تاکید کرد که از به نتیجه رسیدن بیش از ۷ سال تلاش و پیگیری او و دیگر همکفرانش در مجلس و بیرون مجلس همزمان با فرارسیدن نوروز۹۷ حکایت داشت و می‌گفت که اگر با تحویل سال نو، محصوران همچنان در حصر باشند، «خلف وعده» صورت گرفته است؛ خبری که اگرچه از ماه‌ها پیش‌تر مطرح شده بود اما تنها چندروز پیش از آن روزِ اسفندماه ۹۶ بود که با واکنش رسمی مسوولان قضایی روبه‌رو شد و به این اعتبار، غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، از تریبون سخنگوی قوه قضاییه، در صحت آن تردید کرد.

روزنامه اعتماد در ادامه نوشت: مطهری همان روز و در بخش دیگری از آن اظهارات مطبوعاتی اما تاکید کرده بود که همچنان باید به وعده‌ای که از سوی مقامات ارشد نظام درخصوص «رفع حصر در نوروز ۹۷» مطرح شده، امیدوار بود؛ چراکه به‌گفته او، علت تکذیب خبر از سوی سخنگوی دستگاه قضا، صرفا «بی‌اطلاعی» نسبت به اصل خبر بوده و درنتیجه، اگرچه تنها چندروز بیشتر تا فرارسیدن نوروز۹۷ نمانده اما همچنان باید امیدوار بود که چنان‌چه وعده داده‌اند، عمل کنند و مرتکب «خلف وعده» نشوند که البته اکنون، در آستانه نوروز ۹۸ به نظر می‌رسد باید بپذیریم که چنین شده است.

حالا یک سال از آن روزهای اسفند ۹۶ گذشته و نه‌تنها دیگر کمتر کسی همچون یک سال پیش، از «حصر» و گشایش آن می‌گوید، بلکه این موضوع بیش از هر زمان دیگر، در گوشه ذهنِ افکار عمومی رنگ باخته و نگرانی اصلی اینکه، دیگر این واژه نامانوس «ناامیدی» تنها مختص بحث حصر و گشایش در وضعیت سیاسی کشور نیست، بلکه انگار رگه‌هایی از آن در بحث‌ها و مساله‌‌های دیگر رسوخ کرده و هر روز هم بیشتر از قبل، عمومیت می‌یابد.

احتمالا حالا شما هم شبیه به ما، وقتی از اینجا، در آستانه نوروز ۹۸ به گذشته نگاه می‌کنید، این‌طور می‌پندارید که از آغاز این روزهای تلخ و این ماه‌های سخت، سال‌ها گذشته و حالا مدت‌های مدید است که همگی، صرفا درگیر صفوف طویلِ نان و برنج و گوشت و مرغیم. اما واقعیت آن است که نقطه آغاز این دشواری‌ها، شاید به تعبیری همان بحبوحه زمستان ۹۶ و بهار ۹۷ باشد و همه این تلخی‌‌ها از وقتی به کام‌مان نشست که زمستان ۹۶ گذشت و جای خود را داد به این سالِ سختِ نود و هفت.

تا پیش از آن، اما اوضاع هرگز چنین نبود. اوایل ۹۶ تا پایان اردیبهشت‌ماه و حتی تا آخرین روزهای تابستان آن سال که هنوز همگی، امیدوار بودیم و حتی، چنانچه رییس‌جمهور منتخب در سخنرانی‌های انتخاباتی‌اش وعده می‌داد، گمان می‌کردیم حالا که آرای روحانی از مرز ۲۰ میلیون گذشته، پس باید بیش از ۴ سال نخست، به تدبیر روحانی امید ببندیم.

اما آنگاه که زمستان ۹۶ از راه رسید، نوبت رسید به یکی از سردترین فصول سیاست ایرانی. فصلی از اعتراضات معیشتی مردم در بیش از یکصد شهر و شهرستان در سراسرکشور که ثمره‌اش، میوه‌ای تلخ بود به ‌نام «ناامیدی»! احساس گنگ و مبهمی که یک سال تمام کنارمان و همراه با تک‌تک‌مان زندگی کرده و حالا تنها امیدمان در آغاز سال نوی خورشیدی، اینکه این «ناامیدی» منحوس، عمری بیش از همین یک سال نداشته باشد؛ امید به اینکه مگر با پایان این سالِ سختِ نود و هفت، بار دیگر «امید»، تنها «تدبیرِ» راهگشای مشکلات مملکت باشد و بار دیگر، همگی، «امید»مان معطوف شود به «تدبیر» در امور و شکستنِ حصر مشکلات.

علی مطهری: در موضوع حصر گشایش‌هایی صورت گرفته به ‌ویژه درباره آقای کروبی اقداماتی صورت گرفته اما هنوز مصداق حصر خانگی باقی است و آنها اجازه ندارند هر جا می‌خواهند، بروند. از نظر من ادامه حصر خانگی بعد از بازگشت جامعه به آرامش در سال ۹۰ بدون حکم دادگاه صالح خلاف قانون اساسی بوده و حدود ۸ سال است که این بی‌قانونی در حال انجام است.

در واقع قوه قضاییه در انجام وظیفه خود کوتاهی کرده و به شورای عالی امنیت ملی اجازه داده است که به جای قوه قضاییه بدون محاکمه و تفهیم اتهام و بدون شنیدن دفاعیات متهمان، حکم مجازات صادر کند. حکم‌شان هم این است که این افراد محکوم به حصر خانگی هستند تا هر وقت که دل‌مان بخواهد و کاری هم به اتهامات طرف مقابل و اشتباهات نهادهای حکومتی در سال ۸۸ نداریم.

در اینجا مجلس هم کوتاهی کرده است؛ چراکه وظیفه اصلی مجلس حراست از قانون اساسی است. رییس‌جمهور هم به عنوان مسوول اجرای قانون اساسی کوتاهی کرده است. ایشان باید مصوبه رفع‌ حصر را از شورای عالی امنیت ملی بگیرد؛ اگرچه اساسا ارجاع این پرونده بعد از آرامش جامعه در سال ۹۰ به شورای عالی امنیت ملی کار درستی نبوده و نوعی فرار از محاکمه و آشکار شدن حقایق بوده است. ولی فعلا راهی غیر از این نیست. به تشخیص من، شورای عالی امنیت ملی هم تمایل به رفع‌ حصر دارد و هزینه حصر را بیشتر از منافع آن می‌داند.

شما در قضیه لوایح الحاق به ۲ کنوانسیون پالرمو و CFT هم شاهد این رویه هستید و اگر رای‌گیری انجام شود، این لوایح هم رای خواهد آورد.

در بحث حصر البته مجلس خبرگان رهبری نیز مسوولیت دارد ولی متاسفانه توجهی به آن نمی‌کند. آنها باید این موضوع را با مقام رهبری مطرح می‌کردند ولی می‌بینیم که مجلس خبرگان در اجلاس‌های خود همه‌ چیز را مطرح می‌کند غیر از وظایف اصلی خودش. به هر حال نباید ناامید شد و باید تلاش کرد؛ چراکه حل مساله حصر خانگی یا ممنوع‌التصویری و مسائلی مانند آن به نفع کشور و انقلاب است و موجب افزایش سرمایه اجتماعی نظام و حتی دارای آثار مثبت اقتصادی است.

برای شکستن حصر از هر دری وارد شدیم

* آقای صادقی، در روزهای پایانی سال ۹۶ وعده رفع‌حصر چنان جدی بود که برخی از نمایندگان از تحقق این مهم در نوروز ۹۷ خبر دادند اما یک سال پس از آن روزها، حصر همچنان باقی است. چه اتفاقی افتاد؟ آیا خود نمایندگان هم از پیگیری این موضوع ناامید شده‌اند؟ همزمان در این سال شاهد تضعیف پایگاه اجتماعی جریان حامی رفع ‌حصر بودیم. تا آنجا که گاهی خود محصوران هم مورد هجمه بخشی از افکار عمومی قرار گرفتند. چرا اوضاع چنین تغییر کرده است؟

– پیگیری‌های فراکسیون امید که در تمام این مدت کماکان ادامه داشت اما وقتی همین که با وجود تداوم تلاش‌ها، پیگیری‌ها و اظهارنظرهای نمایندگان و دیگر فعالان سیاسی در این رابطه اتفاقی در راستای گشایش در رفع‌ حصر، چنانچه انتظار می‌رفت، رخ نداد، حساسیت‌هایی حداقل از دو جنبه ایجاد و مطرح شد. اول اینکه بعضا گفته می‌شد همین اظهارنظرها مانع گشایش در رفع ‌حصر شده است. چنانچه بعضا شاهد بودیم که گفته می‌شد، تصمیمی مهم اتخاذ شده و قرار است گشایشی در وضعیت محصوران صورت گیرد اما اظهارنظر یک نماینده مجلس باعث شده که این روند متوقف شود. همین نحوه برخورد با موضوع در عمل باعث می‌شد نمایندگانی که پیگیر مساله بودند به تعبیری در لاک احتیاطی بروند که احیانا آسیبی به اصل موضوع که همان رفع‌ حصر باشد، وارد نشود. با این حال اما این موضوع همچنان ازجمله مشغله‌ها و دغدغه‌های نمایندگان بوده و این موضوع را پیگیری کردند.

نکته دیگر اینکه به هر ترتیب مشکلات معیشتی و تنگناهای اقتصادی اخیر به هر حال بر همه امور سایه انداخته و موضوع حصر نیز از این قاعده مستثنا نیست. در واقع بحث حصر هم تحت‌الشعاع این مشکلات اقتصادی قرار گرفته است. البته بحث دیگری هم مطرح است و آن اینکه بعضا شاهد بودیم اگر احیانا یک چهره سیاسی درباره بحث حصر و تلاش برای ایجاد گشایش در وضعیت محصوران صحبت می‌کرد، برخی از ناظران آن فرد را به کاسبی حصر متهم کنند.

در مجموع این شرایط ویژه باعث شد همان معدود کسانی که بحث رفع ‌حصر را حتی به عنوان یک مطالبه عمومی مطرح می‌کردند تحت‌تاثیر این جو نامساعد و فشاری که وجود دارد، کمتر امکان ورود به بحث را داشته باشند.

از طرفی طولانی شدن بیش از حد بحث نیز خواه‌ناخواه منجر به ایجاد نوعی ناامیدی از گشایش در وضعیت حصر حتی در میان خود فعالان سیاسی و نمایندگان مجلس شد. با این حال بحث حصر تا جایی که بنده اطلاع دارم همواره ازجمله موضوعاتی بوده که در مناسبت‌ها و موقعیت‌های مختلفی که ایجاد می‌شد از سوی نمایندگان پیگیری و مطرح می‌شد.

* احیانا آخرین جلساتی که موضوع را دنبال کردید، چه زمانی بوده است؟

– آبان ‌ماه امسال به ‌همراه چند نفر از نمایندگان خدمت آقای شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی بودیم که بحث حصر هم در آن جلسه به‌همراه یکی، دو موضوع دیگر همچون پرونده محیط‌زیستی‌ها مطرح شد، پیگیری کردیم. در واقع تاکیدم این است که این موضوع فراموش نشده و همواره یکی از مسائل مدنظر فراکسیون بوده اما گاهی امیدواری ایجاد می‌شد که حصر در آستانه گشایش است و در نتیجه تاکید می‌شد، اظهارنظری نشود تا مبادا دوباره به مشکل برنخوریم و این صحبت‌ها احیانا به اصل ماجرا آسیب نزند.

از طرفی در برخی از همین ملاقات‌ها و جلسات نیز حداقل به ما می‌گفتند که بحث ‌رفع‌ حصر به نتیجه رسیده و دیگر مشکلی وجود ندارد. گاهی هم می‌گفتند خود محصوران باید همکاری کنند که البته مفهوم این همکاری چندان برای ما واضح و روشن نبود.

* در سال ۹۷ در مواردی شاهد اوج گرفتن نوعی ناامیدی در جامعه و بعضا حتی در میان مسوولان بودیم. به نظر شما احیانا این سرخوردگی ناشی از بحث حصر و به طور کلی گشایش‌های سیاسی در شکل‌گیری یا حداقل اوج گرفتن این موج ناامیدی تاثیر نداشته است؟

– البته که بی‌تاثیر نبوده و طبیعتا این مسائل به هم مرتبط هستند. در واقع همین بحثی که درخصوص اولویت یافتن مسائل معیشتی نسبت به مسائل سیاسی در میان مردم به‌ نحوی نشان‌دهنده همین اوضاع است. به یاد دارم در زمان انتخابات هر شهر و شهرستانی که می‌رفتیم، بحث حصر و ایجاد گشایش در آن ازجمله مطالبات اولیه و اساسی مردم بود. البته در حال حاضر هم وقتی در مراسم و جمع‌های دانشجویی حاضر می‌شوم، می‌بینم که بحث حصر همچنان ازجمله مطالبات اساسی دانشجویان است اما در عین حال وقتی بحث معیشت و مشکلات اقتصادی مردم مطرح شده و تا این حد جدی می‌شود، طبیعی است که دیگر مسائل زیر سایه آن قرار گرفته و اولویت‌ها به‌ نحوی جابه‌جا شوند و تغییر کنند. در مجموع اما همچنان فکر می‌کنم بحث رفع حصر هم ازجمله مطالبات جدی مردم است و از ما، نمایندگان به‌ حق انتظار دارند که در این راستا بیشتر تلاش کنیم. هر چند حالا ثابت شده که این مساله ازجمله اختیارات مجلس نیست.

* برداشتم از توضیحات شما این است که با توجه به اینکه نمایندگان در پایان سال ۹۸ وارد رقابت انتخاباتی خواهند شد، اگر بگویند که موضوع را در سال جدید دنبال می‌کنیم، متهم به همان «کاسبی حصر» که فرمودید، می‌شوند و اگر هم موضوع را فراموش کنند، متهم به کم‌کاری و انفعال خواهد شد.

– بحث حصر یک مساله انسانی و حقوقی است و باید صرف‌نظر از مسائل سیاسی و انتخاباتی با آن مواجه شد و نباید آن را به بحث انتخابات گره زد. در عین حال اگر بار دیگر این موضوع در آستانه انتخابات مطرح شود باید به مردم حق بدهیم که فکر کنند، هدف نوعی سوءاستفاده تبلیغاتی و انتخاباتی است.

* البته رفع‌حصر تا مدت‌ها بحثی کاملا سیاسی بود اما به یاد داریم که از مقطعی به بعد این موضوع دیگر صرفا یک بحث سیاسی نبود و شاید ورای این مباحث به عنوان یک بحث انسانی مورد مطالبه جامعه قرار گرفت و بسیاری گفتند دیگر فقط بحث دعوای انتخاباتی نیست؛ بلکه موضوع سلامت جانی و روانی چند انسان کهنسال است که باید جدی گرفته شود. به هر حال وقتی موضوع به عنوان بحثی انسانی مطرح می‌شود، تلویحا مترادف این است که محصوران قرار نیست بعد از آزادی چندان فعالیت سیاسی خاصی داشته باشند. حال آنکه در ابتدا به هیچ عنوان چنین نبود. اما این تغییر رویکرد هم منجر به گشایش در حصر نشد. چرا؟

– واقعیت این است با هر تحلیلی که به این موضوع نگاه کنیم- چنانچه به عقل بنده می‌رسد- هیچ توجیهی برای تداوم این وضعیت وجود ندارد. با این حساب، اینکه بگوییم چه اتفاقی باید بیفتد تا بعد تحلیل کنیم که آن اتفاق چه تاثیری خواهد داشت، بحثی علی‌حده خواهد بود. به بیان دیگر ما و سایر موافقان رفع حصر، بحث را از هر منظری که فکرش را بکنید، دنبال کردیم و از هر دری وارد شدیم. بر فرض حتی موضوع را از منظر رویکرد امنیت و منافع ملی مورد بررسی قرار داده و بر اثرات مثبت آن در ارتقای سطح وحدت ملی تاکید کردیم.

همچنین در مقطعی پس از آنکه آقای روحانی به ریاست‌جمهوری رسید و ترکیب مجلس نیز تغییر کرد، برخی دوستان گفتند اساسا بخش قابل‌توجهی از مطالبات و خواست مردم در انتخابات ۸۸ برآورده شده و عملا دیگر قرار نیست محصوران پس از آزادی کار خاصی انجام دهند. چنانچه از منظری دیگر ابعاد حقوقی این بحث مطرح شده و همچنان هم می‌شود. همچنین ابعاد سیاسی و امنیتی آن و اثرات مثبتی که رفع حصر می‌تواند در این راستا داشته باشد مورد تاکید قرار گرفت یا چنانچه اشاره شد، بُعد انسانی موضوع حصر مطرح شد. با این حساب واقعا سوال ما هم همین است که دیگر چه باید می‌شده که نشده است.

* پس شما هم نمی‌دانید؟!

– شاید می‌خواستند عادی‌سازی شده و بحث حصر به ‌نحوی مشمول مرور زمان شود که اگر احیانا رفع‌ حصری هم صورت گرفت، اتفاق قابل‌توجهی در اذهان و افکار عمومی نباشد و بازتاب چندانی به‌ همراه نداشته باشد. ضمن آنکه حتی اگر از منظر و دیدگاه کسانی که موافق حصر هستند نیز به موضوع نگاه کنیم، مساله این است که آنها نهایتا معتقدند که محصوران مرتکب برخی تخلفات شده‌اند و این حصر نیز مجازات آن تخلفات است. حال آنکه در این صورت هم بالاخره مجازات باید زمان‌مند باشد و این رویکرد هم دیگر نمی‌تواند موجه باشد. در واقع حتی اگر این اقدام برای کنترل فضای سیاسی خاص کشور در دوران پس از انتخابات دهمین دوره ریاست‌جمهوری بوده هم دیگر باید مطابق شرایط جدید تصمیماتی تازه اتخاذ می‌شد. چراکه به هر حال اکنون فضای کشور کاملا متفاوت از آن زمان است و کاملا از آن فضای ملتهب فاصله گرفته‌ایم.

* با تمامی این اوصاف آیا همچنان امیدی به رفع ‌حصر دارید؟

– امید که… خب، انسان نباید هیچگاه ناامید شود!