خط آهن قزوین – رشت، گامی در جهت تحقق اهداف پیش بینی شده در نوستراک

 دکتر حسین کلهر؛ روزنامه نگار و کارشناس حوزه ی خزر و اوراسیا

هر چه بیشتر به نیمه ی دوم اسفندماه ۱۳۹۷ نزدیک می شویم، زمزمه ی اتمام طرح احداث خط آهن قزوین – رشت رساتر به گوش می رسد. اظهارات چند ماه گذشته ی مجموعه ی دست اندرکاران اجرایی کشور و استان اعم از دکتر نوبخت؛ رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، دکتر اسلامی، وزیر راه و شهرسازی و دکتر سالاری؛ استاندار گیلان؛ جملگی گویای عزم جدی دولتمردان برای افتتاح خط آهن قزوین – رشت تا پایان سال ۹۷ بوده است.

دوشنبه بیست و نهم بهمن ماه بود که دکتر خیرالله خادمی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور مسیر ۱۶۵ کیلومتری قزوین – رشت را شاید برای دهمین بار طی نمود تا علاوه بر واکاوی جزییات اجرای طرح، مقدمات افتتاح یکی از مهمترین خطوط ریلی ایران در محورشمال را فراهم نماید.

خط آهن قزوین رشت که بخش مهمی از کریدور ترانزیتی شمال – جنوب موسوم به نوستراک را تکمیل می کند، ۱۶۴ کیلومتر طول دارد و درآن با احتساب ریلهای ۹ ایستگاه بین راهی و نهایی، ۱۸۵ کیلومتر ریل گذاری شده است. حفر ۲۸ کیلومتر تونل و گالری (یا راهرو)، احداث ۹ کیلومتر پل بزرگ و حجم خاکبرداری و خاکریزی ۲۲ میلیون متر مکعبی، باعث شده تا خط آهن قزوین – رشت با داشتن موقعیت منحصر ژئوپلتیکی و اقلیمی، به یکی از خطوط منحصر و اثرگذار ریلی کشور و حتی منطقه ی غرب آسیا تبدیل شود.

دکتر خادمی در حاشیه بازدید از ایستگاه مرکزی راه آهن رشت در گفتگوی تلویزیونی با نگارنده ی این سطور، اعتبار هزینه شده برای اجرای خط آهن رشت – قزوین را هزار و ۸۵۰ میلیارد تومان عنوان کرد و افزود: ارزش فعلی این پروژه بالغ بر ۶ هزار میلیارد تومان است که سرمایه ی عظیمی در حوزه ی زیرساختهای حمل و نقل ریلی کشور محسوب می شود.

معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین از عزم جدی دولت دوازدهم برای اتصال خط آهن قزوین – رشت به بندرانزلی خبر داد و گفت: در حال حاضر این مسیر در دو فاز طراحی و نقشه برداری شده که فاز نخست آن با ۱۲ کیلومتر طول اکنون ۲۵ درصد پیشرفت کار دارد و در فاز دوم نیزپیمانکار مربوطه برای اجرای ۲۸ کیلومتر باقیمانده در محل استقرار یافته و بزودی عملیات احداث را آغاز خواهد کرد. مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه ی زیربناهای حمل و نقل کشور همچنین با بیان اینکه برای احداث مسیر ۴۰ کیلومتری خط آهن رشت – انزلی حدود ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است پیش بینی کرد: این طرح تا سی ماه آینده و همزمان با پایان دولت دوازدهم به بهره برداری برسد.

اگر این پیش بینی درست باشد می توان ادعا نمود که مردم گیلان تا سال ۱۴۰۰ شاهد اتصال خط آهن ایران به روسیه از طریق دریای خزر خواهند بود. بدین ترتیب که کالای ترانزیتی کشورهای شبه قاره ی هند بویژه هندوستان از طریق دریا به بنادر جنوبی ایران یعنی بندر عباس و چابهار انتقال می یابند و از آنجا با استفاده از ظرفیت راه آهن ایران به بندر کاسپین در منطقه ی آزاد تجاری – صنعتی انزلی انتقال می یابند و با توجه به اسکله های رورویی که در این بندر پیش بینی شده و می شود، واگنها براحتی می توانند کالای ترانزیتی را در کشتی ها تخلیه نموده و زمینه ی انتقال آن را به بنادر جنوبی روسیه بویژه آستاراخان فراهم نمایند. از آنجا نیز شبکه ی قدرتمند راه آهن روسیه به کمک ترانزیت نوستراک آمده و زمینه را برای انتقال به مناطق مختلف بزرگترین کشور جهان و حتی حوزه ی اسکاندیناوی و اروپای شمالی مهیا می سازد. چراکه روسیه با داشتن ۱۲۴ هزار کیلومتر خط آهن، رتبه ی سوم جهان را پس از ایالات متحده ی آمریکا و چین از آن خود دارد و طبق آمارهای سال ۲۰۱۷ میلادی ۴۵ درصد حمل کالا و ۲۷ درصد حمل مسافر کشور روسیه با بهره گیری از خط آهن این کشور که از یکسو به اروپای شمالی و از سوی دیگر تا دریای ژاپن امتداد دارد، انجام شده است.

بنا به زعم کارشناسان تحقق عینی نوستراک از طریق بندر انزلی زمینه انتقال ۲۰ میلیون تن کالا و ۱۰ میلیون نفر مسافر را در سال مهیا می کند که خود تحولی در اقتصاد، بازرگانی و گردشگری منطقه بویژه ایران به حساب می آید. برای درک اهمیت ترانزیت کالا از این مسیر در مقایسه با مسیر فعلی که از کانال سوئز می گذرد، همین بس که دریابیم از نظر زمانی حدود ۴۰ درصد و از لحاظ هزینه های حمل و نقل و گمرک ۳۰ درصد صرفه ی اقتصادی دارد و این امتیاز برای تجار و بازرگانان خارجی فرصتی مغتنم است.

حال اگر در چشم اندازی میان مدت تکمیل خط آهن مسیر ۱۷۰ کیلومتری رشت – آستارا را به ظرفیتهای نوستراک بیافزاییم، توان حمل سالانه ی کالا در نوستراک تا ۴۰ میلیون تن و توان حمل مسافر در سال تا ۲۰ میلیون نفر افزایش می یابد. اهمیت این ظرفیت زمانی مشخص می شود که بدانیم هر تن کالای ترانزیتی برای کشور بین ۲۰۰ تا ۲۳۰ دلار درآمد به ارمغان خواهد آورد.

نکته مهم دیگر ظرفیت مبادلات تجاری ۵ کشور حاشیه ی خزر با یکدیگر است که باجمعیتی بالغ بر ۲۵۶ میلیون نفر، سالانه حدود ۶۰۰ میلیارد دلار بایکدیگر مبادله ی تجاری دارند و در این راستا ایران بدلیل راه داشتن به آبهای آزاد جنوب و ایفای نقش دالان ترانزیتی حوزه ی آسیای مرکزی و قفقاز می تواند نقش موثرتری در این زمینه ایفا نماید.

بهر حال آنچه که مهم است تکمیل زنجیره ی نوستراک تا انزلی و آستاراست که اولی حداکثر در قالب یک برنامه ی سه ساله و با اهتمام جدی مجموعه ی دست اندرکاران ملی و استانی قابل حصول می نمایاند و دومی نیز اراده ی دولتمردان را برای جذب مشارکتهای خارجی در بستر تعاملات عمرانی و اقتصادی طلب می کند. شرایطی که نه تنها جایگاه حمل و نقل ریلی ایران را در منطقه ارتقاء می بخشد، بلکه زمینه رونق اقتصاد، تجارت، گردشگری و حتی مبادلات فرهنگی گیلان را به عنوان دروازه ورود ایران به روسیه و اروپای شمالی مهیا می سازد. به امید آن روز….