نپوتیسم و آنتی‌نپوتیسم

بر اساس نظریه دانشمندان علوم اجتماعی، نپوتیسم را به خویشاوند سالاری معنی کرده اند و آن را مصداق فساد اداری می دانند که رابطه را به جای ضابطه دخالت می دهند تا عامل کند شدن و از بین بردن رشد و بالندگی و وحدت یک کشورشود. عملی که باعث می شود افراد شایسته، نخبه، متخصص از ورود به عرصه قدرت و حتی قدرت های خرد نیز بازبمانند و عامل کند شدن و شتاب گرفتن  رشد و توسعه  کشور شود.

به نظر می رسد اولین خانه تکانی در موضوع فوق و انتخاب شایستگان به جای وابستگان را دولت ها باید از خود شروع کنند و دست به یک خانه تکانی وسیع در این زمینه بزنند. دولت ها به افرادی احتیاج دارند که با هوش و متخصص باشند، توانایی و تصمیم گیری مدبرانه ای در حوزه های مختلف کسب کرده، و اطلاعات خوبی از جهان پیرامونی خود برخوردارباشند.

فراموش نکنیم که نپوتیسم  در همه دولت های بوده و متاسفانه هنوز هم جریان دارد. این امر راهبرد خوبی برای رسیدن به یک جامعه شایسته سالار نیست، در تمام ادوار گذشته بستگان و نزدیکان افراد به جریان قدرت، نفوذ و لابی های   داشتند  ودر رکن های اصلی قدرت حضور موثر پیدا کردند .چنین روندی نشان از این دارد که شایسته سالاری هنوز به درجه رفیع خود نرسیده است و نگاه مسئولان ما در انتخاب ها هنوز سنتی و نسبی است .باید نگاه ها را شست و به جای تکیه به  نپوتیسم ،اجازه داد تا نخبگان و شایستگان در حوزه های مختلف عرض اندام کنند شاید  این همه مشکلات و تقابل ها در کشور رخت بر بندد.

به نظر می رسد ما نیازمند قانونی به نام  آنتی نپوتیسیم هستیم ، قانونی  که در قرن نوزدهم در برخی کشورها اجرا شد و قاعده استخدام بستگان را از سوی یک موسسه عمومی و رعایت حال آنان را ممنوع اعلام کرده بود. این قاعده شرکت های سهامی را نیز که دارای سهام عام بودند شامل می شد و بر اساس همین قوانین دادگاه افراد را مجازات می کرد.نمونه آن که در شورای شهر “راک هیل “امریکا در سال ۲۰۰۵ اتفاق افتاد و دستور اخراج “مت کوپر” را از آتش نشانی صادر کردند  که جرمش ازدواج با دختر رئیس سازمان آتش نشانی وقت بوده ،چه ایرادی دارد قوانینی در کشورما تصویب  شود تا جلوی نپوتیسم به هر شکل مختلف گرفته شود تا هر کس شایسته تر است ، در مسئولیت ها حضور پیدا کند نه هر کس که به مسئولان نزدیکتر.

جدای از این قوانین پست های اجرایی  در کشور ما براساس رتبه بندی  نیست اگر هم هست هیچ توجه ای به آن نمی شود تا افراد گام به گام  مراحلی را طی کنند و به بالاترین پست ها برسند. برای نمونه در ژاپن ارتقا و جهش شغلی بسیار کند است و به صورت افقی انجام می شود. مثلا برای یک معلم دربرای پست  مدیریت زمان باید زحمت بکشد و وقت لازم است  تا انتخاب شود. تازه اگر شایستگی اش را داشته باشد چه بسا این ارتقا سالهای سال  طول بکشد.برای انتخاب آن نیز  معیارهای چون کارایی فردی ،تیزهوشی،و ابتکار عمل مدنظر و ملاک می باشد (منبع: مدیریت در ژاپن ) چرا در کشور ما رتبه بندی به صورت قانونی اجرا نمی شود و اگر می شود چرا یک فرد به دلیل نسبت و خویشاوندی با یک مدیر ،رئیس ، نماینده یا وزیر طی مدت کوتاه به بالاترین پست ها دست پیدا می کند بی آنکه مراحل آن را طی کرده باشد. آیا این امراخلاق و ضوابط  را زیر سئوال نمی برد ؟

متاسفانه پدیده نپوتیسم به کل کشور تعمیم پیدا کرده، حتی در استان ها و شهرستان های کوچک نیز قابل لمس است و عامل یاس و ناامیدی خیل عظیمی از نخبگان و جوانان شایسته کشور که سرانجامش مهاجرت سالانه ۳۰۰ هزار نفر به کشورهای دیگر است. این درحالی است که بیشتر کشورهای جهان نپوتیسم را جرم می دانند اما در کشور ما به شکل های مختلف در حوزه های  مختلف ظهورپیدا  می کند .به نظر می رسد تصویب قانونی جهت جلوگیری از نپوتیسم یا خویشاوند سالاری از ضروریات این روزهای کشور است .هر قدر دیرتر بجنبیم و تصویب کنیم، جوانان بیشتری را مایوس خواهیم کرد تا از سرزمین مادری خود  مهاجرت کنند. نگذاریم میلیاردهای دلار سرمایه انسانی به دلیل سهل انگاری و نبود شایسته سالاری از کشور خارج شوند. اگر به ایران و به خاک این سرزمین علاقمندیم.

رضا بژکول – روزنامه نگار

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.