مردان می‌توانند نفقه ندهند؟

درجامعه ای که ریاست خانواده بر عهده ی مرد است قانون گذار او را موظف به تامین معاش خانواده می داند و تکلیف شوهر به دادن نفقه از توابع ریاست او برخانواده است اما در برخی موارد هم به مرد اجازه داده شده که از پرداخت نفقه خودداری کند.

وقتی زن و شوهر با یکدیگر علقه ی زوجیت برقرار نمودند، بر مرد پرداخت نفقه زن واجب می شود.گاهی افرادی که جهت مشاوره مراجعه می نمایند می گویند ما هنوز عروسی نگرفته ایم در حالی که نمی دانند از زمانی که در دفترخانه حاضر شده و به تعبیر عامیانه بله را گفتند و به صورت رسمی و قانونی عقدشان ثبت در دفاتر شد، از همان زمان می بایست نفقه ی زوجه را در صورتی که تمکین خاص داشته باشد، بپردازند.

این مهم در ماده ی ۱۱۰۶ قاتنون مدنی ایران به صراحت بیان شده است: “در عقد دائم نفقه زن به عهده ی شوهر است”پس باید بدانیم که در عقد موقت زن مستحق نفقه نیست مگر آن که در صیغه نامه ذکر شده باشد.

نفقه چیست

نفقه، هزینه ی زندگی زن است که شامل خانه ی در شأن زن،اثاثیه منزل (جهیزیه بر عهده ی زن نیست اما عرفا خانواده های ایرانی جهیزیه را به دختر می دهند)،غذا،لباس،هزینه آرایش،درمان و هزینه ی وضع حمل،خادم (در صورتی که زوجه در منزل پدری خادم داشته باشد یا احتیاج داشته باشد ،اگر تقاضا کند شوهر موظف است برای زن خادم بگیرد) و بر عهده ی مرد می باشد.

نفقه در قرآن

در قرآن کریم،آیات متعددی درباره وجوب نفقه زن نازل شده است، مانند: وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن یُتِمَّ الرَّضَاعَهَ وَعَلَی الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ… [۲]مادران، فرزندان خود را دو سال تمام شیر می‏دهند.(این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند و برای آن کس که فرزند برای او متولد شده (پدر)،لازم است خوراک و پوشاک مادر را به طور شایسته(در مدت شیر دادن)بپردازد(حتی اگر طلاق گرفته باشد(.
أَسْکِنُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ سَکَنتُم مِن وُجْدِکُمْ… لِیُنفِقْ ذُو سَعَهٍ مِن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ… [۳] آنها را هر جا خودتان سکونت دارید و در توانایی شماست سکونت دهید… آنان که امکانات وسیعی دارند، باید از امکانات وسیع خود انفاق کنند و آنها که تنگدست‌اند، از آنچه که خدا به آنها داده انفاق نمایند.

این آیات،نفقه زن و فرزندان را بر عهده شوهر گذاشته و  بر او واجب کرده است تا به قدر توان در تأمین زندگی آنان بکوشد.

محاسبه میزان مهریه

میزان محاسبه ی نفقه چنین است که محاکم نفقه ی زن را بر مبنای شئونات خانوادگی زن،عرف و عادت همشهری هایش،نفقه امثال زوجه،بر اساس میزان تحصیلات و محل زندگی او در زمان قبل از ازدواج و وضع مالی مرد محاسبه می کنند که اگر توافق نشود این امر را کارشناس معین خواهد کرد.

تمکین خاص و عام

حال برای این که زن مستحق نفقه تشخیص داده شود باید ۲ اتفاق صورت پذیرد:

۱-    تمکین خاص:یعنی زوجه با زوج خود ارتباط جنسی برقرار نماید مگر آن که زوجه عذر شرعی داشته یا بیمار باشد.

۲-    تمکین عام:یعنی اطلاعت زن از شوهر در موارد روابط خانوادگی،خوش رویی و خوش رفتاری،سکونت در یک منزل،عدم خروج بدون اجازه شوهر.

مردان می توانند نفقه ندهند؟

چنانچه زنی از همسرش در مفهوم عام و خاص تمکین ننماید از آن تحت عنوان “ناشزه” یاد می کنند.بر این اساس به استناد ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی “چنانچه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع نماید مستحق نفقه نخواهد بود”.

ترک انفاق و مجازات آن

اما در صورتی که زن از شوهر تمکین عام و خاص داشته اما زوج نفقه ایشان را نپردازد و زن در عسر و حرج(در تنگنا و سختی)به سر برد،می تواند با طرح شکایت کیفری در دادسرا تحت عنوان “ترک انفاق”آنچه مستحق است را از زوج طلب نماید.در شکایت کیفری (ترک انفاق) چنانچه همسر اقدام به پرداخت نفقه ننماید به استناد ماده ی ۵۳ قانون حمایت خانوده مصوب۱/۱۲/۹۱ هر کس با داشتن استطاعت مالی ،نفقه ی زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش (حبس بیش از ۶ ماه تا دو سال و …)محکوم می شود.

مطالبه ی نفقه

گاهی نیز مشاهده می شود شوهر نفقه ی جاری زن را پرداخت می کند اما در گذشته نفقه ی زوجه را پرداخت نکرده است بر این اساس زوجه می تواند از دادگاه حقوقی مطالبه ی “نفقه ی ایام گذشته” را نماید.

نفقه ی پس از طلاق و عده وفات

هم چنین باید اشاره کرد چنانچه طلاق صورت گرفته بین زوجین از نوع “رجعی” باشد یعنی تقاضای طلاق از سوی مرد باشد،در فرصت ۳ ماه برای رجوع و ابراز پشیمانی موظف است نفقه زن را پرداخت نماید و نیز در زمان عده وفات  نیز زن می تواند از اموال بر جای مانده از شوهر نفقه ی خود را مطالبه کند.

طلاق هایی که پس از آن زن مستحق نفقه نمی باشد

اما تنها طلاق هایی که پس از آن زن مستحق نفقه نمی باشد،طلاق بائن (طلاقی که مرد حق رجوع ندارد،طلاق قبل از نزدیکی،طلاق یائسه،طلاقی که به درخواست زوجه باشد و زن به عوض (مانند مهریه بذل شده و .. ) رجوع نکرده باشد و در سه طلاق) و نیز فسخ نکاح (به لحاظ جنون یا عیوبی مانند جزام،زمین گیری،برص،قرن،نابینایی از دو چشم زن) است.

صادق پنجه ای- وکیل پایه یک دادگستری

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.