نگاهی به رمان آقای پیپ‎; پیکاری میان آنچه هست و آنچه باید باشد

« رازها آخرین چیزهایی بودند که از آنها دست کشیدیم.» ( صفحه ۱۵۷)
لوید جونز، نویسنده ی نیوزلندی، کتاب آقای پیپ را از زبان دخترکی نوجوان و سیاه پوست به نام ماتیلدا می نویسد. ماتیلدا به همراه مادرش در جزیره ای با کمتر از شصت نفر سکنه واقع در کشور پاپوآ گینه نو زندگی می کند. پدرش برای کار به استرالیا رفته و آنها مدتهاست که از او بی خبرند. مردم با بدویتی آمیخته به انسانیت روزگار می گذرانند و آن کس که در آنجا تافته ای جدا بافته می نماید آقای واتس است. سفیدپوستی که به همراه همسرش، خانم گریس، که از هم نژادان مردم جزیره و ماتیلدا می باشد در خانه ای دورتر از محل سکونت بومی ها ( خانه کشیش سابق) زندگی می کند. او که در جزیره به آقای چپول معروف است در روزهای مشخصی همسر بیمارش را بر گاری سوار می کند و در حالیکه یک دماغ دلقکی بر صورتش گذاشته است در جزیره قدم می زند. واتس یا همان چپول بر حسب اتفاق و یا بهتر است بگویم سرنوشت، معلم مدرسه جزیره می شود. او که دانش کمی برای آموزش کودکان دارد همه ی تلاش خود را برای نجات آن روح های کوچک و فرشته سان به کار می گیرد و آنچه در چنته دارد را هر روز به ماتیلدا و هم سن و سالهای او یادآور می شود. او از اهالی جزیره کمک می گیرد تا با بچه ها از تجربیات خود حرف بزند. یکی از بهترین بخشهای کتاب، آن صفحاتی است که مادرها و پدرها سر کلاس درس حاضر می شوند و از ساده ترین چیزها برای بچه های خود سخن می گویند. چیزهایی که همه ریشه در بی سوادی نابی دارند. بی سوادی از آن جهت که مردم جزیره از زمان عقب افتاده اند و ناب به این منظور که وابسته و دلبسته ی طبیعت و ذات بشریت هستند.
اما آنچه مسیر داستان را تغییر می دهد کتاب «آرزوهای بزرگ» نوشته ی چارلز دیکنز نویسنده ی قهار قرن نوزده انگلستان است. آقای واتس تصمیم می گیرد هر روز یک فصل از این کتاب را سر کلاس بخواند. کودکان با دنیای جدیدی آشنا می شوند که حتی در مخیله ی پدر و مادرهاشان هم نمی گنجد. ماتیلدا در جایی از کتاب می گوید:
دنیایی که آقای واتس ما را به فرار به آن تشویق می کرد، نه استرالیا بود و نه مزربی. حتی قسمت دیگری از جزیره هم نبود. آن دنیا، انگلستان قرن نوزدهم آرزوهای بزرگ بود. ( صفحه ۱۷۴)
ماتیلدا بیش از سایرین جذب داستان دیکنز می شود و با پیپ، شخصیت اصلی داستان آرزوهای بزرگ هم ذات پنداری می کند. کار به جایی می رسد که وقتی کتاب در حادثه ای دردناک و تأثرآور از بین می رود او سعی در یادآوری و بازخوانی سطر به سطر داستان می نماید. می شود گفت: آقای پیپ، روایتگر آن بخش از نهاد آدمی است که با دل سپردن به رویای قصه ها خود را از جهان واقع می رهاند و گاه با همین رویاها سرنوشت دیگری برای خود رقم می زند.
وقتی همه ی آنچه در جزیره است توسط شورشیان به آتش کشیده می شود و مردم جزیره در نادانی و ناتوانی محض، آقای واتس را مسبب این بی رحمی می دانند، او دوباره از جایگاه آموزگاری به زیر آمده ، همسرش را بر گاری سوار می کند و توی جزیره قدم می زند.
خانم گریس یک از اهالی جزیره است که برای تحصیل به استرالیا مهاجرت کرده بوده و بعد از چند سال با آقای واتس در حالیکه افسرده و بیمار است به جزیره بازمی گردد. کسی از آنچه بر او رفته خبری ندارد. اما همه از جمله مادر ماتیلدا دیگر او را دوست ندارند. چون که او از بورسیه تحصیلی که می توانست حق هر کدام از هم سن و سالهای گریس باشد استفاده کرده و به جای اینکه دندانپزشک بشود با چپول به جزیره بازگشته است.
داستان فراز و فرودهای بسیاری دارد. آنجا که خوانش کتاب آرزوهای بزرگ و کنفرانسهای ساده و ابتدایی اهالی جزیره به حد کافی برای خواننده جالب می شود و او را با شیرینی بی پیرایگی و آرامشی توأم با رویا و جهالت سرخوش می کند داستان لحظات هیجان انگیز و ناراحت کننده ای را بر خواننده تحمیل می نماید. تکان محسوسی که در داستان است از یک خطی بودن جدایش می کند. خواننده را با خود به اوج می برد و با موقعیت های حساس و سرنوشت سازی روبرو می کند. مادر ماتیلدا، یک زن مذهبی است که در مقابل آقای واتس قرار دارد و بر این گمان است که او با آرزوهای بزرگ و آقای پیپ دخترش را مجذوب دنیایی نموده که از حقیقت و مذهب دور کرده است و این عصبیت کور و ترسی که از نادانی و ناتوانی مردم جزیره در مقابل شورشیان وجود دارد خواننده را به چالشی بی مانند می کشاند. مبارزه میان حقیقت و واقعیت، تمدن و بدویت، عاطفه و وظیفه.
آقای واتس، این اسیر تاریکی ها وقتی خود را مقهور نافهمی اکثریت می یابد بار دیگر تنهایی و اندوه بشریت را چون گاری حامل همسرش به دوش می کشد و همچون مسیحی که صلیب را کشان کشان به مسلخ تسلیم می برد، دست از سر مبارزه ی نرم و آرزوهای بزرگ و انگستان قرن نوزده برمی دارد. اما سرنوشت بازی دیگری رو می کند؛ آقای پیپ، شخصیتی که از دل داستان دیکنز سر برآورده به یک آدم منحصر به فرد و حقیقی تبدیل می شود و دیگر آینده ی واتس، ماتیلدا و گویا همه ی مردم جزیره را رها نخواهد کرد. پس این بار آقای واتس، خیال و واقعیت، داستان و خاطره را با هم در می آمیزد و روایت قصه ای نو را آغاز می کند. داستان به اوج دیگری نزدیک می شود و هیجان به اوجی دلنشین و دلهره آور دست می یابد.
استخوان بندی داستان چنان از اصلوب نوشتن پیروی می کند که حال می دانی بعد از فراز، باید فرودی باشد. پس لوید جونز در صفحات پایانی کتاب به گره گشایی می پردازد و ماحصل داستان را روایت می کند.
آقای پیپ، با ترجمه ای روان و متناسب با زبان دختر نوجوان سیاه پوست پرورش یافته در زمان و مکانی جدا از آنچه در همسایگی اش ، استرالیا، می گذرد، خواننده را به مبارزه می طلبد. پیکاری میان آنچه هست و آنچه باید باشد.

مارال اسکندری