نهضت جنگل در ضرب المثل های گیلکی و دوبیتی های روستایی

اختصاصی پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا ضرب المثل ها و تثمیل ها برخی از افکار و باورداشتهای مردم کوچه و بازار از شرایط زندگی را بیان می دارند, نهضت جنگل نیز به عنوان یکی از ماناترین حوادث تاریخی در ضرب المثل های گیلکی چهره نموده است, به چند نمونه از این ضرب المثل ها اشاره می کنیم:

یک ) جنگل شوئون دیل شیر خوایه تو نداری؟

جنگل رفتن دل شیر می خواهد که تو نداری.اشاره به کسانی دارد که خارج گود ایستاده و از مبارزه و جنگ حرف می زنند.

دو) میرزا سبز ‘ سرو سرخ’ زبان داشتی

میرزا سر سبز و زبان سرخ داشت.اشاره به ازادگی و قیام و شهادت میرزا کوچک رهبر نهضت جنگل.

سه) میرزا میرزا گوفتن امره مردوم جیب بکنده

با میرزا میرزا گفتن,جیب مردم را زد.اشاره به آدم های فرصت طلب دارد که از نام میرزا سواستفاده کردند و مردم را غارت نمودند.

چهار) میرزا دیل شیر داشتی

میرزا دل شیر داشت.

پنج) میرزا جنگل بخفت تا شهره آباد کونی

میرزا در جنگل خوابید تا شهر را آباد کند.اشاره به مبارزه ی میرزا برای رهایی و پیشرفت.

شش)نهضت جنگل در برخی شعرهای گیلکی به صورت ضرب المثل در آمده است به طور نمونه :

موزر دبسته دانه میرزا مرد میدان بو

نه من نه تو که امی خانه سبز میدان بو

* نهضت جنگل در دوبیتی های روستایی

دوبیتی های روستایی بخشی از فرهنگ فولکلور را تشکیل می دهند,این اشعار با با کار و زندگی توده های مردم رابطه ی تنگاتنگ دارند و بیانگر احساس و عواطف سایده و بی پیرایه ی آنان می باشد.

به چند نمونه از این دو بیتی ها که در رابطه با نهضت و سردار آن میرزا کوچک سروده شده است,اشاره می کنیم:

هواسان و هواسان و هواسان
گرفتار خودا دسته اَروسان
خداوندا خودا دسته اَروسان
کوچی خانا اَ شهر کِه خداکون

(هوا روشن و صاف است,خدایا من در دست روس ها اسیرم,خداوندا شر روس ها را کوتاه کن,کوچک خان را کدخدای شهر کن)

در دوره ی قیام جنگل قزاق های روسی,شهرها و روستاهای گیلان را قرق کرده و دارای امتیاز و قدرت فوق العاده ای بودند و به حقوق مردم تجاوز می کردند.

سر کوه بلند سر پنجه ی شیر
خبر بامو می یار بوخورده شمشیر
تفنگ را پر کنم افسانه تیر
خیال دارم بشم یاره خبر گیر

در این شعر که از زبان یک دختر یا زن روستایی سروده شده , خبر یافته که دلدارش در کوه و جنگل در نبرد با دشمن زخمی شده است, او می خواد  تفنگ بردارد با تیر افسانه ای به جات یارش برود و او را ببیند.

یک دوبیتی تالشی از حضور مجاهدان جنگل در مناطق تالش خبر می دهد.

مجاهدین امین نری به نری
گوئله شین ویداشته سردار سری

مجاهدین بره رجه بمونه
اوری تا صاحب دعوا تمونه

(مجاهدان از راه های پر فراز و نشیب آمدند,گلوله انداختند, به سر سردار مجاهدان بیایید صف بمانید, امروز تا صبح فردا دعوا تمام می شود.
* تصنیف میرزا کوچک خان

ترانه میرزا از ترانه های فولکوریک گیلکی است, که در مایه دشتی سروده شده و شاعر آن گمنام است.
نخستین بار زنده یاد ابراهیم فخرایی پنج بیت این ترانه را در کتاب سردار جنگل ثبت نمود.

چقدر جنگل خوسی
ملت واسی
خسته نبوسی
می جان جانانا … تره گوما میرزا کوچک خانا
خدا دانه که من نتانم خوفتن از ترس دشمن
می دیل آویزانا … تره گوم میرزا کوچک خانا …
چرا زودتر نایی؟  توند تر نایی؟
تنها بنایی گیلان ویرانا … تره گوما میرزا کوچک خانا
بیا ای روح روان
تی ریشا قوربان
بهم نوانان
تی کاس چومانا… تره گوما میرزا کوچک خانا
امه رشتی جغلان … ایسیم تی فرمان
کونیم امی جان
تی پا جیر قربانا … … تره گمه میرزا کوچیک خانا

برگرفته از کتاب «یابودهای انقلاب جنگل» – تالیف و گردآوری هوشنگ عباسی ; به کوشش محمدرضا توسلی

خبرنگار:سینا هوشمند