ابتهاج،سایه ای از گیلان برای ایران/مراحل خرید خانه سایه در حال انجام است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا ،امیرهوشنگ ابتهاج متخلص به ه.ا.سایه شاعر و غزلسرای معاصر، سرایش های پرنیانی اش از گیلان، آرام و ملایم ترجمان جهان می شود تا هم امروز که برای فرزندان ادب اندیش این آب و خاک تبدیل به اسطوره ای سترگ در شعر معاصر این سرزمین شده است.

گیلان کهن، سرزمین باران و فرهنگ مفاخرش همچنان پرقوت و استوار همچون هیرکانیان هزاران ساله اش یک به یک سایه سار کشور و جهانیان شده اند و گاه به گاه تبلور فرهنگ این سرزمین، فروزان بخش خانه همسایه می شود و البته ای افسوس وار که گاه مردمان سرزمینش چه اندک از آن می دانند.

چگونه می توان ایرانی بود و به داشتن چنین پر رونقانی همچون هوشنگ ابتهاج، پروفسور فضل الله رضا، سمیعی، بهزاد، کیومرث صابری و … افتخار نکرد؟ چگونه می توان گیلانی بود و با نام ابتهاج، ذره ذره تلالو فخر نشد؟ چطور می توان سال ها خموش ماند و هیچ نگفت؟

آن گاه که ابتهاج شاعر سرزمین های شعر نو و سنتی را با آن چهره تولستوی گونه اش و چه بسا محکم تر، در کنار روان آرام محمدرضا لطفی – نوازنده عشق نواز تار کشورمان – ارغوان را می خواند؛ چه کسی می تواند تاب بیاورد، هم آوایی بال در بال ارغوان را با نوای تار؟ کیست که زمزمه نکند: ارغوان شاخه هم خون جدا مانده من/ آسمان تو چه رنگست امروز؟ آفتابیست هوا یا گرفتست هنوز ؟

شعرهایش مردمی است و گاه مثل ادب دوستان، گاه ورد بیان و گاه تابلو کوب عشق ورزان به فرهنگ سرزمین؛ چه پر هیبت است نوشته هایش آن گاه که می گوید:

نگاه کن/ هنوز آن بلند دور / آن سپیده / آن شکوفه زار انفجار نور / کهربای آرزوست / سپیده ای که جان آدمی هماره در هوای اوست / به بوی یک نفس در آن زلال دم زدن / سزد اگر هزار بار بیفتی از نشیب راه و باز رو نهی بدان فراز /چه فکر می کنی ؟/جهان چو آبگینه شکسته ایست /که سرو راست هم در او /شکسته می نمایدت /چنان نشسته کوه /در کمین دره های این غروب تنگ /که راه بسته می نمایدت /زمان بی کرانه را /تو با شمار گام عمر ما مسنج /به پای او دمی ست /این درنگ درد و رنج /بسان رود /که در نشیب دره سر به سنگ می زند /رونده باش /امید هیچ معجزی ز مرده نیست / زنده باش

بهار که در شاخه ها تجلی می یابد، فصلی دیگر برای گیلان و از همه خوشتر پیاده روی فرهنگی رشت خیابان اعلم الهدی آغاز می شود؛ همانجا که منتهی به خانه پدری امیرهوشگ ابتهاج و میرزا کوچک جنگلی است؛ رشت است و باران و به گفته پدر نمایشنامه نویسی ایران اکبر رادی که او نیز زاده رشت است، سنگفرش خیس و گویی این سرزمین با باران، عادت تبسم را هیچ گاه از دست نخواهد داد …

بوی باران پر می شود؛ جمعیت پیر و جوان، تک به تک و گروه گروه از جلوی ساختمان شهرداری، پست و تلگراف و هتل ایران – بنا نهاده در سال ۱۳۰۲ – کتابخانه ملی رشت (۱۳۰۶) در رفت و آمد هستند؛ صدای آکاردئون با نوای ترانه ای قدیمی از سویی و از دگر سوی، ساعت ساختمان شهرداری نواختن آغاز کرده بود و بایستی هفت بار می نواخت.

و بالاخره سبزه میدان رشت با درختان سترگ و پر قدمتش و صدها کبوترپران و تندیس های اسطوره های علمی استان چنان به نام و جایگاه پدربزرگان و مادر بزرگان این شهر هویت یافته که هنرمندان تجسمی استان به پاس این جایگاه، مجسمه ای به هیبت پیرمردی عصا به دست بر نیمکتی رو به خیابان اعلم الهدی چنان جانمایی شده که گویی پیرمرد با آن لبخند مهربانش در تماشای رفت و شد آدم ها خاطراتش را مرور می کند و حالا پس از سبزه میدان، اندکی به راست، استادسراست و در آغازش خانه امیرهوشنگ ابتهاج …

این روزها گویی تصمیماتی برای خرید خانه استاد ابتهاج از سوی شورای شهر رشت برای تبدیل کاربری به مکانی فرهنگی ادبی اتخاذ شده و کاش نیک باشد، و به هر روی این موضوع بهانه ای شد تا فضای محله پدری این غزلسرای معاصر را استشمام کنیم، هرچند که افسوسمان بیشتر می شد آن گاه که می دیدیم چه اندک می شناختندش.

سایه گیلانی، زاده اسفندماه ۱۳۰۶ هشتاد و هشت ساله شده است؛ هشتاد و هشت سال از تولد امیرهوشنگ ابتهاج در محله استاد سرای رشت – هم آنجا که گاه نخستین های ایران همچون کتابخانه ملی رشت ، نخستین بانک سپه، نخستین سینما، نخستین داروخانه و … بنا شده است؛ هم آنجا که در چند قدمی خانه کوچک جنگلی است، هم آنجا که ۶۰۰ سال قدمت دارد و اینک پیاده روی فرهنگی نام گرفته است و برای رسیدنش می بایست از سبزه میدان گذشت.

ابتدای استادسرای رشت خانه پدری امیرهوشنگ ابتهاج و همچنین محل تولد پسر خاله او گلچین گیلانی است؛ همان که چهره نیچه وار و چشمان نافذش را هم نسلانش به یاد دارند و حریر حساسیت هایش به قدری هویداست که به راحتی ابر بهار سرازیر می شود.

استاد امیرهوشنگ ابتهاج مردادماه ۸۶ میهمان گیلانیان شد و در محله پدری گریست چرا که هیچ چیز آشنایی ندید؛ نه از مادر خبری بود با خدای قشنگش، نه پدر؛ او را می نگریست و نه همسالانش، نه از در بزرگ چوبی نشانی بود و نه دو سکوی دوسویش، نه زغال چال به جا بود و نه بج انبار (انبار برنج )، نه ناو آبغوره گیری به راه بود و نه بوی مراسم مربا پزان فضای محله را آگنده بود، نه درخت اناری به جا بود که انار گلش تقویمی باشد برای خم گلین چال شده – ماهی یکسال در آن شور می شد – بر پای آن درخت و باز هم یادها انبوه شد در سر پر سرگذشت استاد گریست.

چهره اش عبوس می نماید، اما نرمخندی شیرین دارد و در نگاهش مهربانی موج می زند؛ اغلب کم حرف می زند و کمتر حاضر به مصاحبه است؛ اگر مجبور باشد جمله ای طنزآمیز و گاه تلخگون می گوید و می گذرد و تلاش ایرنا برای انجام مصاحبه از سوی حوزه هنری گیلان در آن سال بی ثمر ماند.

جوانی اش با بی قراری توأم بود، همه فن حریف بود؛ نقاشی و گلدوزی می کرد، خیاطی و آشپزی هم در کنارش، کبوتر بازی و همه گوش به فرمانش؛ چه ساده از خدای قشنگ مادر سخن گفته است، جوانتر که شد در قهوه خانه نزدیک خانه، گوشش به رادیو بود و اشعار را حفظ و تا خانه زمزمه می کرد و می نگاشت تا خود، سرود و آرام آرام شاعری آرمان گرا شد.

چنین انس و الفت دیرپایی با موسیقی بدیهی است که او را در گزینش وزن ها، چیدمان واژه ها و پیوند شعر و موسیقی توانایی ویژه بخشیده است و این توانایی نه تنها در شعر که در ترانه سرایی های او نیز خود را نشان می دهد.

سایه شرح داده است که شبی آوای نیِ پری را شنیده و چون آهوی تشنه در پی او دویده ولی به لب چشمه که رسید، اثری از نی و نی نواز ندید؛ پس همچنان ناکام و سرگشته پرسش همیشه را تکرار می کند: تو ای پری کجایی/ که رخ نمی نمایی/از آن بهشت پنهان/ دری نمی گشایی…

و چه نیک زنده یاد استاد همایون خرم با صدای جادویی ویولنش همراه می شود این ترانه را: دل من سرگشته توست/ نفسم آغشته توست/به باع رویاها چو گلت بویم/ در آب و آیینه چو مَهَت جویم/ تو ای پری کجایی…

سایه عاشق گالیا شد و چگونه در گذر زمان حکایتی شد داستانش و تنها به اشارات نظر بسنده یافتند و در روزهای نو در سفر به رشت گریست؛ آن گاه که دید خانه گالیا ارگان دولتی شده و گفت: خانه ات بر جا نیست/ چه کسانند اینان کاشیان بر سر ویرانی ما ساخته اند؟

چه پر و پیمان می شود آن گاه که تاریخ شفاهی اش در کنار بزرگان این سرزمین همچون نیمایوشیج، استاد شهریار، علی اکبر دهخدا، مهدی اخوان ثالث و … نقل می شود؛ و زنده بادی پر به میلاد عظیمی و عاطفه طیه که چه نیک با استاد همراه می شوند و کاری عظیم چون کتاب دوجلدی پیر پرنیان اندیش را برای آیندگان این سرزمین برجای می گذارند و باید گفت چونانشان بیش باد…

رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر رشت در ارتباط با خبرهای پیچیده با مضمون خرید این خانه و تبدیل به خانه شعر و ادب استان گیلان می گوید: شورای شهر رشت اقدامات نخستین را برای خرید خانه استاد هوشنگ ابتهاج، از طریق اداره حقوقی شهرداری رشت انجام داده و مراحل خرید در حال انجام است.

مظفر نیکومنش ادامه داد: خانه استاد هوشنگ ابتهاج پس از طی مراحل خرید، به مرکزی ادبی تغییر کاربری خواهد داد.

کاش چنین شود؛ کاش بزرگان این سرزمین در زمان بودنشان پاس داشته شوند و نسل امروز پاسدارندگانی نیک برای میراث این سرزمین باشند.

کاش خانه ابتهاج ها در سراسر کشور به یادگار، استوار بمانند و قوت نامشان برای آبروی این سرزمین جاودان شود.

امیرهوشنگ ابتهاج متخلص به ه.ا.سایه شاعر و غزلسرای معاصر ، سرایش های پرنیانی اش از گیلان آرام و ملایم ترجمان جهان می شود تا هم امروز که برای فرزندان ادب اندیش این آب و خاک، تبدیل به اسطوره ای سترگ در شعر معاصر این سرزمین شده است.

شمار فاخران سرزمین سپند و سرود و سخن بیش باد…

/ایرنا