باییم امی ماری زبانه غم بوخوریم تا نیمیره

به بهانه بیست و یکم فوریه ، دوم اسفند روز جهانی زبان مادری;

باییم امی ماری زبانه غم بوخوریم تا نیمیره

اگر به تقویم ترسایی نگاهی بیاندازیم می بینیم سازمان جهانی یونسکو ۲۱ فوریه هر سال را روز جهانی زبان مادری نامیده است و از پی آن در سرتاسر جهان هر ساله مقارن با ۲ اسفند ماه خودمان با شدت و ضعف هایی نکوداشت هایی توسط اقوام مختلف برای پاسداشت زبان مادری شان برپا می شود که این کار پسندیده در رشت خودمان نیز مسبوق به سابقه است و دومینش نیز همین دیروز برگزار شد.

با کمی کنکاش در می یابیم که در حال حاضر ۶۸۰۰ زبان در جهان صحبت می شود که ۹۰ درصد آنها کمتر از ۱۰۰  هزار نفر گویشور دارند ، در شمار کل زبانهای دنیا ۳۵۷ زبان هم هست که تنها ۵۰ نفر سخنگو و ۴۶ زبان دیگر هم تنها یک سخنگو دارند که با مرگ آن یک نفر ها متاسفانه زبان آنان بطور کامل نیست و نابود خواهد شد .

حال پرسش این است که زبان مادری ما گیلکی در این میانه کجاست ؟

بطور قطع و با خوشحالی هنوز زبان گیلکی در زمره آن ۹۰ درصد زبانهای بالا که تنها یکصد هزار نفر گویشور دارند نیست اما فارغ از شمار افرادی که هنوز بوسیله آن ارتباط انسانی و کلامی برقرار می کنند خطرات و آسیب های جدی ای حیاتش را تهدید می کند که از آنجمله “تعویض یا تغییر زبان” و خدای ناکرده در نهایت «مرگ زبان» است و از همین رو به جد نیاز است تا حساسیت ویژه ای در خصوص حفظ و پاسداشت زبان مادری مان به خرج دهیم که جلوی ضرر را از هر جا که بگیریم منعت است.

زبان شناسان معتقدند که زبان ارگانیسم یا موجودی زنده است و بدلیل همین زنده بودن هم هست که در واقع به دنیا می آید دوران کودکی ، نوجوانی و جوانی را پشت سر می نهد ، بالغ می شود و متاسفانه ممکن است در مواجهه با برخی ناملایمات و آسیب ها پیر شده و در نهایت بمیرد یا در دوره حیات خود با زبان دیگری جایگزین شود که این فرایند تعویض یا تغییر زبان نامیده می شود این تغییر زبان زمانی اتفاق می افتد که مردمی دو یا چند زبانه ، از زبان مادری خود به نفع زبان دیگری دست می کشند که به اصطلاح این فرایند را ” مرگ زبان ” می نامند مخصوصا اگر مردم جامعه ای که این جایگزینی را انجام داده اند تنها گویشوران زبان مادری خود در دنیا باشند از سوی دیگر زبان شناسان معتقدند زبانی که در میان نوجوانان و جوانان “هیچ” گویشور بومی ای ندارد زبانی در حال احتضار یا رو به زوال است .

حال اگر همین یک جمله را مبنای قضاوت قرار دهیم و «هیچ» را با اندکی تخفیف به قلّت علاقمندان و گویشوران نوجوان و جوان تعبیر کنیم در می یابیم که متاسفانه گیلکی نیز زبانی در حال احتضار و رو به زوال است و این در حالی است که این روزها تعداد والدین دو زبانه دیار ما ۸۰ درصد و فرزندانی که خود را دو زبانه می دانند ۴۴ درصد ارزیابی می شود که بطرز حیرت آوری کاهشی ۵۰ درصدی آنهم تنها در طول یک نسل را نشان می دهد.

پس بیاییم نهضتی بزرگ برای آموزش ، ترویج و استفاده از زبان مادری خود در تمامی سطوح به پا کنیم

و بقول خودمان گفتنی ؛

باییم امی ماری زبانه غم بوخوریم تا نیمیره

مهدی لطفی