چه کسی وزیر اطلاعات خواهد شد؟+اطرافیان امنیتی روحانی

به گزارش دیارمیرزا :جمهوری اسلامی تا به امروز شاهد تکیه زدن ۶ وزیر بر مسند وزارت اطلاعات بوده است.

این روزها بحث وزرای کابینه یازدهم از جدی‌ترین مسائل کشور است و رسانه‌های نوشتاری و مجازی به گمانه‌زنی و تحلیل در مورد وزاری دولت تدبیر و امید می‌پردازند.

یکی از وزارتخانه‌هایی که گمانه‌زنی‌های فراوانی نسبت به آن با توجه به اهمیت ساختاری آن در نظام جمهوری اسلامی شده است، وزارت اطلاعات است. در این میان گرچه برخی رسانه‌ها از محسن قمی ،شوشتری ،شفیعی ،خزاعی به عنوان نامزدهای احتمالی وزارت اطلاعات دولت یازدهم یاد می‌کنند اما یونسی وزیر اطلاعات دولت اصلاحات از جدی‌ترین گزینه‌های این وزارتخانه است. چه آنکه یونسی در ایام انتخابات نیز مسئولیت‌هایی را در ستادهای روحانی عهده‌دار بود.

 تاریخچه وزارت اطلاعات!

وزارت اطلاعات که در سال ۱۳۶۲ تاسیس شد، نقش مهمی در حفظ جمهوری اسلامی از زمان تاسیس تا به امروز داشته است و سرباز گمنام این وزارتخانه وظیفه پاسداری و حفظ امنیت جمهوری اسلامی را در مقابل تهدیدات دشمنان و خرابکاری مخالفان جمهوری اسلامی به عهده داشته‌اند.

با پیروزی انقلاب اسلامی ساواک و دستگاهای اطلاعاتی رژیم پهلوی منحل گردید و نیروهای مردمی در محله‌ها، کلانتری‌ها، مساجد و مراکز پیش‌آهنگی و کانون‌های جوانان کمیته‌های مردمی تشکیل شدند.

هر کمیته هم در حد خودش ضمن کارهای امنیتی جاری به جمع‌آوری اطلاعات می‌پرداخت و عمدتا در زمینه اطلاعات داخلی واحدی در هر کمیته به نام واحد اطلاعات شکل گرفته بود. به دلیل عدم تمرکز و هماهنگی، نهادهای مختلف همچون سپاه پاسداران، اداره اطلاعات نخست‌وزیری، کمیته‌های انقلاب، قضات و… برای خود کار اطلاعاتی می‌کردند.

پس از گذشت یکسال از پیروزی انقلاب عملا امور اطلاعاتی و امنیتی گسترده و گسترده‌تر می‌شد؛ و پراکندگی‌ها و تداخل‌هایی که به طور طبیعی از این پراکندگی‌ها نشات می‌گرفت در کارها اخلال ایجاد می‌کرد.

از این رو دفتر اطلاعات نخست‌وزیری با ابتکار شهید رجایی شکل گرفت. و امور اطلاعاتی میان سپاه و ارتش و کمیته و شهربانی تقسیم گردید. سرانجام لایحه تشکیل وزارت اطلاعات در سال ۱۳۶۲ دولت میرحسین موسوی، نخست وزیر وقت ایران تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارائه کرد.

پس از ورود بحث به مجلس، اینکه این سازمان زیر نظر کدام‌یک از ارگان‌ها اداره شود، اختلاف‌نظر وجود داشت. عده‌ای معتقد بودند تشکیلات اطلاعاتی بایستی زیر نظر سپاه پاسداران اداره شود، ولی عده‌ای دیگر، این سازمان را زیر نظر قوه‌ی قضائیه قرار می‌دادند.

عده‌ای نیز آن را جزئی از نهاد ریاست جمهوری می‌دانستند و حتی گروهی معتقد بودند به دلیل حساسیت و اهمیت تشکیلات اطلاعاتی، سازمان اطلاعات بایستی زیر نظر بالاترین مقام کشور یعنی رهبری اداره شود. اما گویا ترس از قدرتمند شدن و در واقع غیرقابل کنترل شدن تشکیلات امنیتی و تجربه‌ی تلخی که از ساواک وجود داشت، باعث شد تا سرانجام به جای «سازمان اطلاعات» لایحه‌ی وزارت اطلاعات در دستور کار قرارگیرد؛ تا از یک طرف مجلس و از طرف دیگر رئیس جمهور بر عملکرد آن نظارت داشته باشد.

پیش از تصویب قانون وزارت اطلاعات در تاریخ ۲۹/۲/۱۳۶۲ قانون تعیین ضوابط و شرایط «وزیر اطلاعات» با تأیید شورای نگهبان تصویب شد. براساس این ضوابط، وزیر اطلاعات باید واجد شرایط ذیل باشد:

۱ تحصیلات در حد اجتهاد؛

۲ اشتهار به عدالت و تقوا؛

۳ داشتن سابقه‌ای روشن از نظر سیاسی و مدیریتی؛

۴ عدم عضویت در احزاب، سازمان‌ها و گروه‌های سیاسی.

بدین ترتیب پس از رایزنی‌های مختلف، قانون تأسیس «وزارت اطلاعات» در تاریخ ۱۰/۶/۱۳۶۳ به دولت مهندس میرحسین موسوی جهت اجرا ابلاغ شد.

جهت اجرایی شدن مصوبه‌ی مجلس، میرحسین موسوی، اسماعیل فردوسی‌پور را جهت تصدی وزارت اطلاعات به عنوان اولین گزینه جهت رأی اعتماد به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد. اما حساسیت موضوع از یک طرف و دفاع ضعیف آقای فردوسی‌پور در مقابل نمایندگان مخالف از طرف دیگر باعث شد تا از بین ۱۹۱ نفر نماینده‌ی حاضر با ۷۴ رأی موافق و ۴۷ رأی مخالف و چهل رأی ممتنع، موفق به کسب رأی اعتماد مجلس نگردد.

مدتی بعد در زمان ریاست جمهوری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، میرحسین موسوی این بار محمد محمدی ری‌شهری را در تاریخ ۲۴/۵/۱۳۶۳ جهت کسب رأی اعتماد برای تصدی وزارت اطلاعات به مجلس معرفی کرد. پس از شنیدن سخنان وزیر پیشنهادی و نمایندگان موافق و مخالف، سرانجام از مجموع دویست رأی مأخوذه با ۱۷۶ رأی موافق، یازده رأی مخالف و سیزده رأی ممتنع، محمد محمدی ری‌شهری به عنوان اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی ایران موفق به کسب رأی اعتماد گردید و در تاریخ ۶/۶/۱۳۶۳ حکم انتصاب او از سوی نخست‌وزیر وقت میرحسین موسوی صادر و در وزارت اطلاعات مشغول به‌کار شد.

پس از محمد محمدی ری‌شهری، در دولت‌های اول و دوم اکبر هاشمی رفسنجانی، آقای علی فلاحیان، در دولت سیدمحمد خاتمی، قربانعلی دری نجف‌آبادی و علی یونسی، و در دولت محمود احمدی‌نژاد محسنی اژه‌ای و حیدر مصلحی وزیر اطلاعات بوده‌اند.

از زمان تاسیس وزارتخانه اطلاعات تا به امروز، محسنی اژه‌ای تنها وزیری بوده است که از سوی رئیس جمهور«محمود احمدی‌نژاد» از سمت خود برکنار شده است.

آیا اطرافیان روحانی امنیتی هستند؟

اینروزها بحث کابینه دولت یازدهم و چیدمان اطرافیان رئیس جمهور منتخب در رسانه ها و کوچه و بازار داغ شده است . برخی به شدت معتقدند اطرافیان موثر، تعیین کننده و تصمیم ساز حجت الاسلام حسن روحانی سوابق امنیتی دارند و در مقابل عده ای دیگر بر این عقیده اند که در حلقه اصلی یاران روحانی بیش از افراد امنیتی ، چهره های فرهنگی و اجرایی دیده می شود .

 علی یونسی به عنوان یکی از نزدیکترین و معتمدترین مشاوران رییس جمهور منتخب سابقه تصدی وزارت اطلاعات در بحبوحه مباحث مربوط به قتل های زنجیره ای را دارد. گفته می شود او پیش از وزیر شدن، در وزارت اطلاعات با نام مستعار “ادریسی” فعال بوده است.

او از نزدیکترین مشاوران روحانی به شمار می رود. یونسی معاون پژوهشهای فقهی و حقوقی روحانی در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص است و تنها چهره شاخصی بود که روحانی را حتی هنگام ثبت نام او برای کاندیداتوری در انتخابات یازدهم ریاست جمهوری همراهی کرد.
با این وجود یونسی به عنوان وزیری که دوران پرمشغله وزارت اطلاعات در خصوص قتل ها زنجیره ای را پشت سر گذاشت، تمایلی به تصدی مجدد وزارتخانه ندارد.
از یونسی به عنوان مهم ترین گزینه وزارت کشور در دولت یازدهم یاد می شود.

علی ربیعی یکی دیگر از مشاوران و اطرافیان حسن روحانی، سابقه اطلاعاتی مشخصی دارد. او مانند یونسی وزیر وقت اطلاعات، یکی از اعضای کمیته سه ‏نفره ‏تحقیق درباره قتل‌های مشکوک زنجیره‌ای بود که به دستور مستقیم خاتمی رییس جمهور وقت تشکیل شده بود.

او حضور در سپاه پاسداران و بعد از آن وزارت اطلاعات را تجربه کرده است. ربیعی در وزارت اطلاعات در دهه ۷۰ حتی به معاونت نیز رسید.
با این وجود، او پس از تجربه اطلاعاتی خود، ۸ سال مشاور اجتماعی خاتمی شد و بعد از آن نیز مسوولیت اجرایی دبیرخانه و ریاست کمیته سیاستگذاری تبلیغات و کمیته امنیت داخلی شورای عالی امنیت ملی را در زمان دبیری حسن روحانی به عهده گرفت.
ربیعی مدرس دانشگاه تهران، محقق و نویسنده در حوزه جامعه شناسی سیاسی و مدیریت است. او دکترای تخصصی PHD مدیریت استراتژیک دارد.
او معاون سیاسی ستاد روحانی بوده و گفته می شود از علاوه بر اینکه یکی از نامزدهای تصدی وزارت کار، رفاه و تامین اجتماعی است، از بانفوذترین افراد تیم روحانی است و نقشی محوری در چینش کابینه جدید دارد.

حسام الدین آشنا دیگر چهره امنیتی است که از او به عنوان مسئول تیم رسانه ای ستاد روحانی نام برده می شد. آشنا هم دارای سابقه معاونت در وزارت اطلاعات است.

با این وجود نام او بیش از هر حوزه دیگری در حوزه فرهنگ و نیز رسانه شنیده می شود. آشنا هم اکنون عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) است. او دکترای فرهنگ و ارتباطات دارد و در زمان تبلیغات انتخاباتی هدایت تیم رسانه ای رییس جمهور منتخب را بر عهده داشته است.
ساخت نمادهای انتخاباتی روحانی از جمله رنگ بنفش و نماد کلید را به او نسبت می دهند. همچنین گفته می شود او در مناظرات انتخاباتی نقش تعیین کننده ای داشته است.
از آشنا به عنوان یکی از جدی ترین گزینه های روحانی برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نام برده می شود.

چهره امنیتی دیگر در تیم روحانی محمدرضا صادق است. صادق از مشاوران هاشمی رفسنجانی به شمار می رود که بعد از اعلام اسامی کاندیداهای نهایی انتخابات ریاست جمهوری به یکی از اعضای موثر تیم روحانی تبدیل و در مستند تبلیغاتی او هم حاضر شد.
با این وجود، محمدرضا صادق نیز چهره ای فرهنگی و رسانه ای به شمار می رود. سابقه مدیریت او در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) این موضوع را تایید می کند.

به طور کلی، اگرچه بسیاری از اعضای تیم برنامه ریز و اطرافیان روحانی سوابق امنیتی دارند اما قریب به اتفاق آنها دارای سوابق فرهنگی و کار در حوزه های مرتبط با فرهنگ و رسانه نیز هستند تا جایی که بیش از آنکه به عنوان چهره های امنیتی شناخته شوند در حوزه های فرهنگی و رسانه ای چهره های آشنا به شمار می روند.