یادداشت/ رضا سیف‌پور

سواد مالی و «اقتصاد کرونایی» خانواده

متاسفانه تاثیر منفی کرونا بر اقتصاد جامعه و معیشت خانوار به مراتب شدیدتر از بحران های مالی قبلی است و به گمانم تا مدتها پس از فروکش کردن این بحران، هنمچنان جامعه درگیر عواقب آن خواهد بود.

دکتر رضا سیف‌پور

پژوهشگر رسانه و اقتصاد سیاسی، مدرس سوادمالی

اگر واقع بین باشیم، شرایط اقتصادی کشورما طی سال های اخیر به دلایل متعدد چندان خوب نبود و مردم در مضیقه معیشتی و مشکلات درآمدی به سر می بردند. حالا هم که کرونا آماده!، متاسفانه وضعیت از قبل بدتر شده است. شاید جالب باشد بدانید که بنا بر گزارش‌ مرکز آمارایران در سال ۹۶ وضعیت دخل و خرج (درآمد- هزینه) دو دهک اول خانوارهای شهری منفی بود. در سال ۹۷ دهک سوم هم به این آمار اضافه شد وکارشناسان تا قبل از موضوع کرونا پیش بینی میکردند که به احتمال زیاد این روند ادامه یافته و در سال ۹۸ دهک چهارم هم به این ردیف اضافه شود. البته این در حالی است که میدانیم درواقع، مبلغ هزینه هرخانوار بسیار بیشتر از مقداری است که در محاسبات دولتی منظورمیگردد. با همین حساب سرانگشتی، هماکنون حداقل نیمی از خانواده های ایرانی درگیر پدیده فقر هستند و بطور طبیعی تعداد بیشتری نیز به شدت با موضوع مدیریت درآمد – هزینه خود درگیر هستند از اینرو بعید نیست که هرگونه کاهش درآمد ها و یا افزایش ناگهانی هزینه ها حداقل نیمی از جمعیت کشور را به شدت دچار مشکل معیشتی کند آن هم در حالی که بسیاری دیگر هم یا گرفتار دخل و خرج روزانه هستند و یا به واسطه درآمدهای حداقلی خود مجبور شده اند تا سفره زندگی خود را کوچکتر کنند و حالا با هجوم این ویروس وحشی و تعطیلی بسیاری از کسب وکارها به واسطه خانه نشینی افراد، هیچ معلوم نیست چه برسر زندگی آن خانواده ها خواهد آمد. اینجاست که باید پرسید آیا این وضعیت قابل پیش بینی و یا قابل پیشگیری بود؟

متاسفانه تاثیر منفی کرونا بر اقتصاد جامعه و معیشت خانوار به مراتب شدیدتر از بحران های مالی قبلی است و به گمانم تا مدتها پس از فروکش کردن این بحران، هنمچنان جامعه درگیر عواقب آن خواهد بود. دولت هم با توجه به تحریم ها، کاهش صادرات، افزایش هزینه های درمانی و بهداشتی جامعه، کمبود منابع ارزی و مهمتر از همه از دست دادن اعتماد عمومی طی سال های اخیر، به نظر می رسد که نمی تواند چندان در بهبود وضعیت اقتصادی خانواده ها موفق و اثر گذار عمل کند. لذا به نظر می رسد یکی از اصلی ترین دغدغه های آتی کشور باید وضعیت خانواده هایی باشد که به زودی از خط فقر سقوط میکنند و به خیل گسترده افراد آسیب پذیر می پیوندند و هیچ بعید نیست در صورت عدم توجه به ابعاد گسترده وضعیت موجود، این بحران تبعاتی بدتر و عمیق‌تر ازبیماری کرونا در حوزه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به دنبال داشته باشد. با اینحال سوال قبلی ما همچنان به قوت خود باقیست، آیا این وضعیت قابل پیش بینی و یا قابل پیشگیری بود؟

پاسخ سوال اول در شرایط عادی نمی تواند مثبت باشد مگر اینکه بپذیریم این ویروس منشاء طبیعی نداشته باشد و دنیا ناخواسته وارد یک جنگ بیولوژیک شده باشد که اساسا موضوع بحث ما نیست اما بی گمان پاسخ سوال دوم مثبت است. حتی اگر کرونا هم نباشد هرخانواده ممکن است در شرایط خاص دچار بحران های مالی شود. همانطور که در یادداشت های گذشته گفته ام؛ علم سواد مالی به خانواده ها کمک میکند تا بتوانند به مهارت مدیریت منابع مالی برای مواجهه با شرایط غیر قابل پیش بینی آینده دست یابند. این مهارت از طریق آموختن شیوه های درست مدیریت درآمد-هزینه و نیز فراگیری مهارت های پس انداز و سرمایه گذاری به دست می آید. در طی سال های اخیر بسیار تلاش کردم تا در کارگاه ها به افراد مختلف نحوه «پس انداز پنهان» را آموزش دهم اما باید اعتراف کنم که به جهت موانع فرهنگی ومقاومت آموزش پذیران کمتر موفق شدم. پس انداز پنهان مهارتی خاص است که شما میتوانید پس از مدتی با لحاظ نمودن شرایط تورمی جامعه به اندازه هزینه سه ماه زندگی خود را در جایی دیگر حفظ کنید و اساسا هیچگاه آن را نبینید. مهارتی که به نظر می رسد این روزها میتوانست به خیلی از خانواده ها بخصوص خانواده های کم درآمد، روز مزد و مشاغل فصلی کمک کند اما افسوس که این علم یعنی سوادمالی هنوز در نظام آموزش رسمی ما جایی ندارد و خانواده ها هم به واسطه عدم آگاهی کافی و نیز انحراف محتوای آموزشی موجود در اکثر کارگاه ها، با محوریت چگونه پولدار شویم؟ و چگونه میلیاردر شویم؟ هنوز از اهمیت آن در زندگی خود مطلع نیستند. اینجاست که به نظر می رسد چنانچه خانواده ها با این مهارت ها آشنا بودند حداقل در این شرایط سخت از بابت تامین حداقل های زندگی خود برای چند ماه، نگرانی چندانی نداشتند.

• ارتباط با نویسنده: ۰۹۱۱۱۳۸۱۷۰۲

Share