سید آرمین سروسر

بررسی نقش رسانه‌ها در پدافند غیر عامل

رسالت پدافند غیر عامل در رسانه، برقراری ارتباط پایدار و مقاوم، همچنین مدیریت، هدایت و کنترل افکار عمومی در شرایط بحران و تهدید و تسهیل کننده ی اداره جامعه در بحران های دفاعی، امنیتی از طریق رسانه می باشد.

سید آرمین سروسر

مدرس دانشگاه – عضو مرکز مطالعات سازمان پدافند غیرعامل کشور

قبل از اینکه به بررسی نقش رسانه ها در پدافند غیر عامل بپردازم لازم است که ابتدا بصورت جداگانه در مورد رسانه و پدافند غیر عامل، توضیحاتی را ارائه نمایم:

رسانه وسیله ای است برای نقل و انتقال اطلاعات، ایده ها و افکار افراد یا جامعه. این جمله، ساده ترین و یا به عبارت دیگر کلی ترین تعریف از رسانه می باشد که مفهوم و هدف اصلی آن را بیان می کند.

پدافند غیر عامل به زبان ساده عبارت است از مجموعه اقدامات غیر مسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد.

نکته حائز اهمیت در مورد پدافند غیر عامل این است که اقدامات در این حوزه، قبل از خطر انجام می گیرد تا موجب کاهش آسیب پذیری در زمان وقوع یک بحران شود و کاملا روشن است که این یعنی برنامه ریزی دقیق و جامع بر اساس بررسی کلیه شرایط با بکارگیری نیروهای متخصص. حال اگر بخواهیم نقش رسانه ها در پدافند غیر عامل را بیان کنیم و با توجه به تعریف رسانه که وظیفه آن، نقل و انتقال اطلاعات می باشد باید برای انجام این هدف به شکلی برنامه ریزی صورت پذیرد که در هنگام بحران، مشکلی در انجام این وظیفه بوجود نیاید.

* ضرورت داشتن برنامه دفاع غیر عامل در هر یک از رسانه های گروهی، امری ضروری است و چنین برنامه ای با آموزش دست اندر کاران و پرسنل رسانه تکمیل می شود. همراهی با مردم و خدمت به کشور در موقعیت های بحرانی و تهدید علیه امنیت ملی از جمله ضرورت های این برنامه ریزی است همچنین تنظیم دستور العمل ها برای شرایط تهدید و بحران و روشن بودن وضعیت هر یک از همکاران رسانه امری ضروری می باشد.

* در هنگام پدیدار شدن بحران ها، هماهنگی با اداره کنندگان حکومت و اطلاع از سیاست های دولتمردان و جلوگیری از تعارض و تعدد آراء ضرورتی اساسی است و در برنامه دفاع غیر عامل انتظار می رود چگونگی این هماهنگی با مسئولین و رهبران جامعه پیش بینی شده باشد. حفظ اعتماد عمومی مردم به رسانه ها در شرایط تهدید و بحران از دیگر اهداف برنامه دفاع غیر عامل در رسانه هاست.

در بحران ها، رسانه ها ابتکار عمل را در دست می گیرند و مردم و مسئولین بیش از گذشته نیازشان به رسانه ها افزایش می یابد لذا برنامه دفاع غیر عامل در رسانه ها به ظرفیت ها و قابلیت های حرفه ای بالایی نیاز دارد. در شرایط تهدید، نظم اجتماعی کاسته شده و عدم ارتباط مناسب افراد و کاسته شدن کارایی نهاد ها و سردرگمی های مختلف موجب می شود هیچ چیز در جای خود قرار نداشته باشد اما با داشتن برنامه پیش بینی قبلی، لازم نیست آزمون و خطاهای متعدد صورت گیرد. شیوه اداره رسانه ها در شرایط بحران و تهدید از تجربیات زیادی بهرمند است و بصورت شناخته شده ای در جهان مورد توجه قرار دارد. رسانه ها در شرایط بحران به طرق زیر می توانند عمل نمایند:

– انتشار دستورالعمل ها و اطلاعات مرتبط با آمادگی مردم برای رویارویی با تهدیدات و بحران های پیش آمده

– آموزش عمومی برای مقابله با تهدیدات و بحران ها

– انتشار اطلاعات صحیح درباره شدت و میزان رویداد و کاهش اضطراب و افزایش آرامش فکری مردم

– حمایت از اقدامات دولت و دولتمردان به منظور ایجاد وفاق اجتماعی

– تسریع در عملیات نجات و رسیدگی به وضعیت آسیب دیدگان

– پایدار نمودن مردم به زندگی جمعی و ترغیب روحیه ملی

– ایجاد انسجام اجتماعی

– عدم بزرگ نمایی مشکلات و حوادث

– تداوم برنامه اطلاع رسانی و ارتباط با مردم

– فعالیت اطلاع رسانی قبل از وقوع تهدید و بحران

– ارتباط مستقیم با مردم و مسئولین و انتقال نظرات طرفین برای کاهش مشکلات

– تهیه طرح تهدید نمونه و مثالی در رسانه ها، آمادگی برنامه دفاع غیر عامل را افزایش می دهد.

– سازماندهی گروه های خبری و اطلاع رسانی برای شرایط بحران

* به هر حال در جنگ های جدید، بدون زیرساخت های رسانه ای پایدار، ایمن و آزمایش شده، قادر به اداره جامعه نخواهیم بود. امروزه رسانه در حکم یک سلاح عملیاتی و دفاعی است و تضمین پایداری آن در شرایط بحرانی نکته بسیار با اهمیتی است و فقدان آن می تواند راهبرد های عملیات روانی دشمن علیه مردم و دولت را تسهیل و عملی سازد و جامعه را علیه نیروهای حاکم بشوراند. امروزه دفاع از  یک کشور به تقویت حوزه رسانه و ایمنی و پایداری آن بستگی دارد و اگر این بخش سرنوشت ساز نتواند در شرایط تهدید به درستی عمل کند آسیب ها و تبعات منفی و جدی بر آن کشور وارد خواهد شد. به عنوان مثال اگر در زمان بروز بحران، رسانه ملی یک کشور نتواند جلسه دولت یا چهره رئیس جمهور را به مردم نشان بدهد یا نتواند به عملیات روانی دشمن پاسخ مناسب بدهد در این صورت ممکن است شایعاتی بین مردم قوت بگیرد و آرامش و اطمینان آن ها را سلب نماید.

با توجه به بررسی ها و مطالعات انجام شده در حوزه تهدیدات خاص رسانه و نیز فرصت ها، قوت ها، ضعف ها و آسیب پذیری های خودی در برابر تهدیدات نا همطراز، جهت گیری، رویکردها و راهبرد های پدافند غیر عامل در بخش رسانه ضروری است که به تعدادی از آن ها به شرح زیر اشاره شده است:

– تربیت مدیران فرهنگی و نیروی انسانی مجرب با رویکرد دفاعی

– موازی سازی شبکه اطلاع رسانی عمومی کشور در لایه های پایدار

– پایدار، ایمن و مقاوم سازی زیر ساخت های اصلی اطلاع رسانی ملی در برابر تهدیدات نا همطراز

– آموزش، تمرین، مانور و تولید آمادگی های مستمر در ساختار دفاع فرهنگی کشور

و …

*** رسانه ها در دفاع غیر عامل نقش اساسی دارند و بایستی برای انجام وظیفه مهمی که در دفاع غیر عامل بعهده دارند برنامه ریزی اجرایی داشته باشند همچنین داشتن آموزش های منظم و مداوم برای کارکنان رسانه ها و گذراندن دوره های آموزشی برای دست اندرکاران رسانه ها امری جدی و ضروری است تا در راستای اهداف اصول و مبانی دفاع غیر عامل نقش موثر خویش را ایفا نمایند. رسالت پدافند غیر عامل در رسانه، برقراری ارتباط پایدار و مقاوم، همچنین مدیریت، هدایت و کنترل افکار عمومی در شرایط بحران و تهدید و تسهیل کننده ی اداره جامعه در بحران های دفاعی، امنیتی از طریق رسانه می باشد همچنین نکته قابل توجه در حوزه رسانه، تدوین راهبرد، تهیه محتوا، تمرین، ممارست و حفظ آمادگی است لذا قبل از اینکه بحرانی بوجود بیاید و در برابر تهدیدی قرار بگیریم باید برنامه ریزی های مشخصی داشته باشیم و جهت رفع نقاط ضعف و آسیب پذیر، پیش بینی ها و اقدامات لازم را به عمل آوریم.

منابع:

۱- جلالی، غلام رضا، ۱۳۹۰، رسانه و پدافند غیر عامل، انتشارات بوستان حمید

۲- اسکندری، حمید، ۱۳۹۰، جنگ روانی و جنگ رسانه، انتشارات بوستان حمید

Share