ما، سیاست و فوتبال

در کتاب به شدت جذاب ۱۹۸۴ جورج اورول، مردم عادی -به جز اعضاء حزب-، که کارگران نامیده میشوند، علایق و دلمشغولیهای محدودی دارند. اما یکی از جذاب ترین و شاید مهمترین این دلمشغولیها، فوتبال است. توجه داشته باشید که ما درباره کتابی حرف میزنیم که در حوالی نیمه قرن گذشته نوشته شده و این خود به عنوان پیش بینی از آینده، آن هم در چنان مقطعی، بسیار شگفت انگیز است.

نمیخواهم اسیر توهم توطئه شوم و با جمع بندی سایر نکات کتاب با نکته فوق، از یک سناریوی سازماندهی شده توسط برادران بزرگ برای تحت سلطه قرار دادن ملتها بگویم. حتی اگر چنین فرضیه ای قابل مطالعه باشد.

اما رخدادهای جام جهانی اخیر، درکنار رشد و توسعه بسیار چشمگیر فوتبال در گوشه و کنار دنیا، یک نکته را بیش از هر زمان دیگری روشن میکند. اینکه سیاست ورزان و سیاستمداران را دیگر گریزی از فوتبال و جذابیتهایش نیست.

همه ما کمابیش به یاد داریم که از دیرباز حتی در مملکت خودمان، فوتبالیستها درقالب چهره های محبوب و پذیرفته شده، فارغ از نگرشها و گرایشهایشان، همواره ابزاری برای مقبول نشان داده شدن سیاستمداران بوده اند. از عکسهای کاندیداهای مجلس با بازیکنان محلی و ملی بگیر تا حضور و فعالیت مستقیم در ستادهای انتخاباتی شان.

اما این روزها، که حتی فوتبالیستهای ما هم قدر و قیمت تصاویرشان را دانسته و هرجایی و درکنار هرکسی حضور نمی یابند، فینال جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه نمایشگاه حضور بی پرده سیاستمدارانی بود که کنشها و واکنشهای اتو کشیده شان در مناسبات سیاسی، هرگز اجازه تصور آن رفتارهای رها و عوامانه را نمیداد. اینکه رییس جمهور کشوری هرچند کوچک مثل کرواسی، همچون یک هوادار عادی لباس بپوشد، کنش داشته باشد و چون یک انسان عادی، فارغ از پرنسیپ های سیاسی، شور و عشقش را به کشورش، به دنیا و به فوتبال نمایان کند، اینکه رییس جمهور کشوری که دارای حق وتوست و کمابیش از وزنه های مهم تصمیم گیریهای بین المللی به حساب می آید، از بروز احساساتش در قبال کامیابی تیم ملی کشورش ابایی نداشته باشد و زیر رگبار شدید از تر شدن نهراسد و مثل یک هوادار، تک تک بازیکنانش را در آغوش بکشد و اینکه رییس جمهور کشوری با ادعای ابرقدرتی، پس از برگزاری یک جام آبرومند، راحت و سرخوش در جایگاه ویژه بنشیند و بدون کت رسمی در عکس جمعی داوور شوکر حاضر شود… همه اینها درکنار شور بارز رییس فیفا به عنوان قدرتمندترین سازمان غیر سیاسی جهان، نشان از یک تحول بزرگ در تعامل میان ملتها و دولتها و در قالب کاتالیزوری بنام فوتبال میدهد.

اینکه سیاست فوتبالی، به فوتبال سیاسی بیانجامد یا نه، بر عهده گذر زمان خواهد بود. اما پرسشی که در این میان مطرح است، طبق معمول، نحوه برخورد ما، جامعه، دولت و حکومتمان با این ابزار نوظهور در عالم سیاست است. اینکه کشورهای مختلف، ولو با اتحادهای چندجانبه، تمام تلاششان را برای دراختیار گرفتن میزبانی رقابتهای ورزشی و به خصوص جام جهانی فوتبال میکنند، و اینکه علیرغم همه تضادهای اعتقادی و فرهنگی، تن به پذیرش استانداردهای جهانی پذیرفته شده در میان ملتها میدهند و تساهل و تسامح فرهنگی را درقبال بدست آوردن جایگاه بهتر و مهمتری در دنیا از مسیر ورزش و فوتبال، به عنوان یک تاکتیک موثر میپذیرند، همگی نشان دهنده عزم حکومتها و دولتها برای رشد و توسعه بیشتر در متن جامعه جهانی است. مسایلی که به نظر نمیرسد حتی در خوشبینانه ترین حالت، مد نظر تصمیم سازان این مرز و بوم باشد. و ما، در کنار همه فرصتهایی که برای داشتن یک جامعه بهتر و انسانی تر، و برگرفته از تجربیات مهم بشری، از دست میدهیم، از این یک هم به سادگی و با چند توجیه و تهدید و تطمیع خواهیم گذشت و هرگز نخواهیم دانست که لذت واقعی این ترکیب جادویی فوتبال و سیاست چه رنگ و طعمی دارد.

در روایت جورج اورول در ۱۹۸۴، برادر بزرگ، فوتبال را برای کارگران یا همان مردمان کوچه و بازار میگذارد و خود به چینش ذهن و باور آنها مینشیند تا همچنان درگیر جنگ یا صلح بزرگ میان اوشنیا و اوراسیا باشند. اما این روزها، برادرهای بزرگ برای همنشینی با همان کارگران در میادین فوتبال، کت سیاست را از تن بدر میکنند. دنیا عوض شده یا بازی تازه ای در راه است؟ برای ما فرقی نمیکند. ما همیشه دلیلی برای خراب کردن تا حتی ساده ترین و مشروع ترین لذتها پیدا خواهیم کرد.

علیرضا مویدی فر

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.