نگذاریم نسل بعدی بدون خلاقیت، تفکر و کلیشه‌ای باشد | تئاتر کودکان نیازمند حمایت مسئولان است

اختصاصی پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا نشست خبری تئاتر « تنها خدا حق دارد بیدارم کند» با حضور کارگردان، بازیگران و دراماتورژ این نمایش، یک روز پیش از به روی صحنه رفتن آن، امروز ۲۳ مهر در خانه فرهنگ گیلان برگزار شد.

در این نشست، جمعی از خبرنگاران به طرح پرسش و پاسخ از محمد عاقبتی، کارگردان، لیلی رشیدی و غزل شجاعی، بازیگران و همچنین مهدی چاکری، دراماتورژ این نمایش پرداختند.

عاقبتی با ارائه توضیح اولیه در مورد پیشینه اجرای این تئاتر گفت: این کار به طور رسمی یک زیر خاکی است چون برای سومین مرتبه است که به روی صحنه می رود. اولین بار حدود سیزده سال پیش در فستیوالی درآلمان اجرا شد و پس از دو سال به دعوت مصطفی رحماندوست، دبیر جشنواره کودک و نوجوان در همدان با حضور لیلی رشیدی و داریوش موفق به روی صحنه رفت و با استقبال خوبی روبرو شد. این مرتبه نیز به دعوت حسن معجونی و با اضافه شدن غزل شجاعی به رشت آمده است.

این تئاتر، اجرایی جدید و ناشناخته برای من است

لیلی رشیدی که برای سومین بار این نمایش را بازی خواهد کرد در مورد حس و حال خود گفت: با توجه به اینکه من هیچ وقت این نمایش را برای طولانی مدت اجرا نکرده ام تا به حال در برخورد آنچنان مستقیم با مخاطب این کار نبوده ام. به همین دلیل مثل کاری است که اجرایش نکرده ام و ارتباطی ناشناخته با تماشاچی دارم. پس از گذشت ده سال از اجرا و تمرین ها هم حال و هوای من عوض شده است و هم هنرپیشه اصلی کار از آقای موفق به غزل شجاعی تغییر کرده است.

این هنرپیشه با ابراز امیدواری در مورد جذب کودکان و نوجوانان اهل رشت به این نمایش اظهار داشت: در تهران، جذب این گروه سنی به نمایش خاص خود سخت است و امیدوارم از تماشای کودکان و نوجوانان در رشت متوجه شویم که چقدر موفق بوده ایم.

این تئاتر فقط برای کودکان و نوجوانان نیست

مهدی چاکری دراماتورژ این تئاتر با توضیح چگونگی اقتباس نمایشنامه فعلی از متن نمایشنامه «اسکار و مامان صورتی» گفت: محمد چرم‌شیر نویسنده این تئاتر است که بیش از ده سال پیش، آن را از یکی از آثار نویسنده و نمایش نامه فرانسوی، امانوئل اشمیت اقتباس کرد و من در آن تا حدی دست بردم تا امروزی شود و بعد از ده سال دیگر بوی کهنگی ندهد.

او در ادامه تأکید کرد این نمایش لزوماً برای مخاطبان کودک و نوجوان نیست بلکه برای مخاطب بزرگسال است اما شخصیتی در آن وجود دارد که ده ساله است. با این وجود طبیعی است که مخاطب هم سن این شخصیت بیشتر از این نمایش لذت ببرد.

چاکری نقطه قوت این کار را جدا شدن از کلیشه های همیشگی مانند استفاده از مجری دانست و گفت: عاقبتی انتخاب هوشمندانه ای به خرج داده است و نگاه جدیدی به کودک و نوجوان در این تئاتر ارائه می شود.

کودکان با خدا راحت ارتباط برقرار می کنند

شخصیت اصلی این نمایش را غزل شجاعی بازی خواهد کرد. او در مورد ارتباطش با شخصیت اسکار و حال و هوای نمایش نامه توضیح داد: جدا از سخت بودن و عجیب بودن شخصیت اسکار، چیزی که من را به خود جلب کرد، قوی بودن است. همچنین دشوارتر شدن کار من در این اجرا به خاطر این است که در گذشته دو مرد و بازیگر برجسته این نقش را بازی کرده بودند.

شجاعی در پاسخ به این سؤال که آیا این کار جنبه آموزشی برای مخاطب دارد یا خیر گفت: بله اتفاقی که در متن این نمایش نامه افتاده این است که ارتباط برقرار کردن با خدا را برای آدم ها راحت می کند و کاری می کند که به این فکر کنیم چقدر ساده و راحت می شود با خدا ارتباط برقرار کرد و دوست شد.

آزادی بی دلیل و غیر سازنده، پرداختن به کودکان و نوجوانان را آسان و دم دستی کرده است

این نشست در ادامه به مسئله فقدان پرداختن به کودکان و نوجوان در مقوله تئاتر ایران ادامه یافت. عاقبتی، کارگردان این نمایش با اظهار تأسف از وضعیت موجود توضیح داد: البته بهتر است مانند همه جای دنیا به جای تئاتر کودکان و نوجوانان بگوییم تئاتر برای مخاطبان جوان. همچنین به نظر می رسد که قبل از انقلاب، این مقوله سیستماتیک تر انجام می شد و بعد از یک دوره سکوت شاهد هستیم که این مخاطب جدی گرفته نشد و چندان به او پرداخته نشد. اگر هم پرداخته شد کسانی این کار را انجام دادند که تخصص چندانی نداشتند. به همین دلیل ورود به این عرصه برای بسیاری از افراد غیر متخصص راحت شد.

عاقبتی در ادامه گفت: دلیل راحتی کار برای کودکان و نوجوانان این است که آنها مانند بزرگسال ها واکنشی نشان نمی دهند. از طرفی متأسفانه این فرهنگ هم میان ما وجود ندارد که از بچه بخواهیم نظرش را بعد از تماشای کار بیان کند. به همین دلیل شاهد یک آزادی بی دلیل و غیر سازنده هستیم که باعث می شود بتوان هر کاری را به اسم بچه ها تمام کرد.

تئاتر کودکان و نوجوانان به عرصه ای برای حداقل ها تبدیل شده است

این کارگردان تئاتر از عدم مسئولیت پذیری نظام های آموزشی، شهری و دولتی ابزار تأسف کرد و توضیح داد: در همه جای دنیا نظام های آموزشی و دولتی در مورد تئاتر مسئول هستند اما در کشور ما هیچ کدام از ارگان ها محکم به وظیفه خود در زمینه حمایت از این نوع تئاتر، ترویج آن و پرداختن به نسلی که پتانسیل بالایی دارند عمل نمی کنند.

عاقبتی در ادامه گفت: همیشه به بزرگتر ها بیشتر پرداخته ایم چون تصور می کنیم از نظر فرهنگی در اولویت هستند و دچار این تصور غلط هستیم که بچه خودش بزرگ می شود. بنابراین از خوراندن خوراک نامرغوب به بچه های خود ابایی نداریم.

تئاتر کودک و نوجوان در ایران، یکی از ضعیف ترین‌ها در جهان است

کارگردان تئاتر «تنها خدا حق دارد بیدارم کند»، وضعیت تئاتر کودک در ایران را برخلاف تئاتر عروسکی به شدت ضعیف دانست و افزود: در عرصه تئاتر برای مخاطبان جوان خیلی عقب و از مد افتاده هستیم چون هیچ وقت نخواستیم به این موضوع توجه کنیم که در سرزمینی زندگی می کنیم که ۱۵ میلیون مخاطب زیر ۱۶ سال دارد.

وی تلاش های اخیر در این زمینه را مثبت ارزیابی کرد اما گفت: این اقدامات بیشتر از نظر کسب و کار و کسب درآمد انجام می شوند و دغدغه فرهنگی آنها کم است.

تئاتر بچه‌ها احتیاج به حمایت مسئولان دارد

لیلی رشیدی پیرو صحبت های کارگردان این نمایش توضیح داد: مسئولان همیشه تئاتر کودک را در آخرین مرحله حمایت ها قرار می دهند این درحالی است که بازیگران این نوع تئاتر همان هایی هستند که در تئاتر های بزرگسالان فعالیت می کنند.

این بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون با تأکید بر اینکه تئاتر کودکان و نوجوانان احتیاج به حمایت بیشتر و بهتر از سوی مسئولان دارد گفت: من به عنوان بازیگر در حد همین چند اجرا می توانم فعالیت کنم اما نهادهای دیگر باید وارد میدان شوند؛ تلویزیون، آموزش و پرورش و شهرداری چه حمایتی از تئاتر کودک می کنند؟

نگذاریم نسل بعدی بدون خلاقیت، بدون تفکر و کلیشه ای باشد

رشیدی با ابراز تأسف از وضع موجود در عرصه تئاتر برای مخاطبان جوان گفت: اینطور به نظر می رسد که مسئولان می خواهند نسل بعدی ما نسلی بدون خلاقیت و بدون تفکر باشد که تنها در کلیشه ها فکر و رفتار می کنند.

وی در مورد اهمیت این نمایش توضیح داد: عاقبتی در این کار به عنوان کارگردان در کلیشه نمانده است و می کوشد تجربه های مختلف داشته باشد. این درحالی است که ما همیشه تئاتر کودکان را خوش آب و رنگ و خندان می دیدیم اما این تئاتر تا حدی غمگین است و این تنوع برای کودکان نیز مانند تئاتر بزرگسالان لازم است.

فرهنگ با اقتصاد و سیاست ارتباط مستقیم دارد

به گزارش دیارمیرزا، عاقبتی در مورد سختی کار برای کودکان و نوجوانان گفت: فارغ از دلایل فرهنگی رد پای دلایل سیاسی را می توان در وضعیت کنونی تئاتر کودک ایران شاهد بود. ما در مورد تئاتر بچه ها باید با احتیاط کار کنیم اما محافظه کاری ما نباید در جهت این باشد که از هرچیز دم دستی استفاده کنیم بلکه باید در این جهت باشد که مطمئن باشیم کار ما از سطح با کیفیتی برخوردار است.

او در ادامه توضیح داد: هزینه کردن برای بچه ها به معنای هزینه کردن برای آزادی، متفاوت فکر کردن و دیدن دنیا از زاویه دیگر است. جامعه ای که اقتصاد و سیاست نابسامان و ناپایدار دارد نمی تواند تئاتر کودک موفقی داشته باشد چون هزینه لازم برای نسل مهم جامعه یعنی کودک و نوجوان صرف نمی شود.

مهدی چاکری دراماتورژ این نمایش، نیز یادآوری کرد: این اتفاق ریشه تاریخی دارد. تئاتر بزرگسالان نیز به اندازه سینما جایگاه مناسبی ندارد اما در مقوله تئاتر کودکان میزان کم توجهی و عدم حمایت بیشتر است. به نظر می رسد سیاست نانوشته ای وجود دارد که بیشتر به بزرگسالان بپردازیم چون سودآوری بیشتری دارند.

رشیدی نیز نقش مسائل اجتماعی را در رونق فرهنگ اینطور توضیح داد: وقتی در جامعه ای آمار کودک آزاری روز به روز بالاتر می رود چطور می توانیم انتظار بهبود وضعیت تئاتر کودکان و نوجوانان و پرداختن به این گروه سنی را داشته باشیم.

داستان کودکان زبانی جهانی دارد

در پایان این نشست، کارگردان نمایش تنها خدا حق دارد بیدارم کند، محتوای داستان های کودکانه را با ماجراهای دنیای بزرگسالان متفاوت دانست و گفت: داستان های کودکان الگویی دارد که همیشه و همه جا قابل فهم است و بنا به تجربه من با کودکان خارجی، آنها از داستان های ایرانی با پرداخت متناسب با سنشان لذت می برند و ارتباط برقرار می کنند.

وی دنیای کودکان را دنیای کلیت‌ها دانست و گفت: بچه ها دچار مرزبندی های ما بزرگسالان نیستند و به طور غریزی راحت تر برخورد می کنند.

گفتنی است تئاتر «تنها خدا حق دارد بیدارم کند» برداشتی آزاد از نمایش نامه «اسکار و مامان صورتی» اثر اریک امانوئل اشمیت است که با کارگردانی محمد عاقبتی از دوشنبه ۲۴ مهر، ساعت ۱۸ در تماشاخانه هامون به روی صحنه می رود.

توجه: تماشای این نمایش برای کودکان کمتر از ۱۰ سال توصیه نمی شود.