روایت تلخ ویلاسازی و تخریب بزرگترین گورستان عصر آهن کشور در تالش

اختصاصی پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا تالش سرزمین تاریخ، فرهنگ و هنر است. ژاک و هنری دمورگان در اواخر حاکمیت ننگ آور قاجاریه پا به این سامان نهادند. این ۲برادر فرانسوی به قراردادی دست یافته بودند که آثار ذی قیمت ملت ایران را به یغما می‌برد. آنها پس از غارت شوش، در خمسه طوالش استان گیلان دست به اکتشاف زدند و در بالادست دره کرگانرود(کرگری)، ناحیه ای که امروز مریان، آق اولر(نوئه ده)، ناوان(نوون) و تندوین خوانده میشود به آثاری گرانبها از عصر آهن دست یافتند. محوطه ای که هم اکنون بزرگترین گورستان عصر آهن کشور است و در برخی نقاط آن آثاری تا دوره قاجاریه نیز دیده میشود که شامل حمام با قدمت حاکمیت صفوی، حسینیه شیرخان، کاخ های تابستانی سردار امجد،خانه های سفید معروف به ایسیپی کا یا آق اولر و آثاری متاخر از عصر ویلا سازی است.
کاوشهای منطقه در اویل دهه هشتاد خورشیدی به سرپرستی محمدرضا خلعتبری شروع شد و اطلاعات ذی قیمتی در مورد سکونت انسان متمدن از هزاره دوم قبل از میلاد در این منطقه بدست آمد که گوشه هایی از آن در کتاب گیلان در عصر آهن و کتاب پژوهشهای مربوطه انعکاس یافته است. مشکلات این نقطه خوش آب و هوا با ارتفاع تقریبی ۱۵۰۰ متر به بالا دقیقا از زمانی آغاز شد که عده ای برای بازدید از حفاریهای انجام شده راهی مریان و دیگر نقاط شدند. خرید زمینهای با کاربری مرتعی و ساخت ویلا اولین اقدامات انسان ها جدید برای ساختن آثاری دیگر در کنار میراث کهن فرهنگی بود که اعتراضاتی را برانگیخت. ساخت ویلاها چنان گسترده شد که دهها ویلا بدون رعایت سیمای معماری منطقه به صورت چند طبقه و البته بدون مجوزهای حفاری در محوطه ۱۰۰ هکتاری مربوط به میراث فرهنگی برپا شدند تا یک معضل بزرگ حقوقی شکل بگیرد. پرونده هایی که با حق طلبی رسانه ها و گزارشهای مردمی به دادسرا رفتند.

شهرک فرمانداری در ناوان که به برخی کارمندان این فرمانداری اختصاص دارد نمونه ای از تلاشها برای نابودی فرهنگ و تمدن بود. این موضوع تا جایی ادامه پیدا کرد که با فشار رسانه ها فرماندار اسبق تالش ویلای خود را در همین شهرک فروخت و راهی ساحل آلکام پره سر رضوانشهر شد تا از دید تیزبین رسانه ها و مطبوعات در امان باشد. همه این ساخت و سازها با وجود پایگاه پژوهشی و حفاظتی میراث فرهنگی صورت گرفت. ویلاسازی چنان در نزد برخی افراد رایج شده که به عکسهای شبکه های اجتماعی فرزندان آنها و تفاخر به این کار نیز رسیده که نمونه آن در صفحه اینستاگرامی یکی از مسوولین محلی قابل مشاهده است.
همچنین رسیدگی‌های قضایی منجر به صدور بیش از ۲۰ رای محکومیت مبنی بر تخریب شد که تاکنون با اعمال فشارها همچنان اجرا نشده است و جای یک علامت سوال را برای یک سازمان بالادستی باقی میگذارد. ارزشمند شدن زمین و ویلا موجب شد تا خاندان بالاخانی که بیشتر ساکن آن سوی مرزها هستند به فکر باز پس گیری میراث پدران نه چندان خوشنام خود که روزی حاکم بودند بیفتند. رای پرونده مطرح شده در دادگستری تالش محکومیت سازمان میراث فرهنگی را به دنبال داشته است و حفظ پایگاه پژوهشی این سازمان تنها با پرداخت مبلغ تقریبی ۳ میلیارد تومان به شاکیان امکانپذیر است.

روند بازسازی حمام مریان نیز با وجود صرف هزینه های فراوان متوقف شده و حسینیه شیرخان با قدمت دوران قاجاری به اقدامات نسنجیده مرمت با سیمان میرود که به یک فاجعه دیگر تبدیل شود. خبری از خانه های سفید تک طبقه با سقفهای چهار طرفه نیست و جز چند خانه ثبت شده دیگر نام آق اولر دیگر معنی ندارد و بهتر است این اسم این مکان به ویلاشهر تغییر یابد.

شهرکی پر از بزه که در اواخر هفته محل گردهمایی های آنچنانی شده است. اگر به صورت کلی به محوطه مورد اشاره سفر کنید میتوانید یک فاجعه چند بعدی را نظاره کنید که جای بسی تامل دارد. تاریخ را ویران کرده اند تا بنام گردشگری محلی برای خوشگذرانی آخر هفته خود بسازند. تمام توجیهات گردشگری برای منطقه در نبود اماکن اقامتی روی میدهد و هتل تک ستاره ناوان هم تنها با یک یا دو اتاق تنها جای مجاز برای اقامت گردشگران است.