رسانه‌های نوین و تاثیر آن در جامعه ایرانی

رسانه ها مهمترین و موثرترین ابزار انتقال اطلاعات و آگاهی ها در تحقق فرآیند ارتباطات هستند. در فرهنگ فارسی( عمید ) مقابل کلمه (رسانه) آمده است: (هر وسیله که مطلب یا خبری را به اطلاع مردم برساند، مانند رادیو و تلویزیون و روزنامه). امروزه به مدد تکنولوژی جدید و رشد ابزارهای انتقال اطلاعات و مبادله افکار و عقاید از طریق مطبوعات، رادیو و تلویزیون، ساختار رسانه های سنتی برهم خورده و جهان ارتباطات وارد مرحله جدیدی از حیات خود شده است.

انسان مدرن امروزی، از ابتدای حیاتش با رسانه های جمعی آشنا شده است و بخش اعظمی از اطلاعات، الگوهای رفتاری، ارزش ها، اعتقادات و حتی سبک زندگی خود را از رسانه ها دریافت می نماید. رسانه های جمعی به اشکال مختلف، همه افراد جامعه را تحت تاثیر قرار می دهند اما تاثیر آن ها بر نهاد خانواده، غیرقابل انکار و بسیار عمیق می باشد. خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد جامعه و مهمترین گروهی که فرد به عضویت آن در می آید و در آن اجتماعی می شود به شدت تحت تاثیر رسانه های جمعی قرار گرفته و ساختار و ماهیت و چگونگی روابط اعضای آن دچار تغییرات بسیار زیادی شده است. حضور پررنگ رسانه های جمعی در زندگی انسان امروزی، همواره با مخاطراتی همراه بوده است و در برابر فواید و تاثیرات مثبت، آسیب های بسیاری را نیز به بنیان خانواده وارد نموده است. بخشی از مشکلات خانوادگی از قبیل انزوا، خشونت خانوادگی و جرائم، اختلافات، اعتیاد، طلاق، خیانت و مشکلات عاطفی و روحی و روانی تحت تاثیر رسانه های جمعی و الگوبرداری از برنامه های آن ها بوجود آمده است.

جامعه ایرانی در مسیر تغییراتی قرار دارد که چشم انداز و دامنه ی آن چندان که باید روشن نیست. هر کس در جامعه ایران زندگی کند، کم و بیش حسی از دگرگونی دارد و این تجربه را به صورت های گوناگون بیان می کند. قضاوت هایی که درباره جوانان یا زندگی اخلاقی و مانند آن در محاورات عادی یا در گزارش های پژوهشی ابراز می شود، عموماً ناظر به چنین تغییراتی است.  به نظر میآید زندگیِ فرهنگی بیش از دیگر حوزه های زندگی اجتماعی در معرض چنین داوری های اخلاقی قرار گرفته است. بعضی تحولات اجتماعی راه را برای ظهور گروه های اجتماعی با ایده ها و برداشت های متفاوت باز کرده است. فرآیندهایی چون گسترش آموزش، رشد رسانه های همگانی و نفوذ آن ها در زندگی فردی و جمعی، رشد شهرنشینی و تمرکز فزاینده جمعیت در شهرهای بزرگ، افزایش سطح آموزش زنان، افزایش شکاف های اجتماعی و … زمینه های اجتماعی ظهور هویت های متفاوت را فراهم کرد.

در جهان کنونی که افراد تحت تأثیر فرهنگ های بسیاری هستند، فرهنگی می تواند تداوم یابد که پاسخگوی نیازهای مادی و روحی افراد باشد. هویت مستلزم نوعی انتخاب است. بنابراین باید چنان زمینه هایِ فرهنگیِ تقویتِ هویتِ خودی را توسعه داد که افراد دلایل کافی برای انتخاب نمادهای هویت خودی را داشته باشند.

یکی از مشکلات کشورهای درحال توسعه از جمله کشور ما، شکاف دیجیتالی است. شکاف دیجیتالی به تفاوت دسترسی موثر به فناوری اطلاعات و ارتباطات بین کشورهای غنی تر و کشورهای در حال توسعه اطلاق می گردد. اشاعه امکانات یادگیری و آموزش الکترونیکی در بین جمعیت جوان و باهوش دانشجو، می تواند آن ها را در معرض فرصت های بیشمار انواع یادگیری و آموزش های رسمی و غیررسمی جهانی قرار دهد؛ از این طریق راه را برای تشکیل سرمایه انسانی مجهز به دانش و مهارت های نوین هموار می شود؛ احساس زهرآگین عقب ماندن ایران از جهان پیشرفته و عقده ی حقارت ناشی از آن به تدریج از بین می رود و دانشجو نیز با داشتن احساس مثبت تر و روشن تری از جامعه و آینده خود و در کل کشور خویش، می تواند به هویت ملی مستحکم تری دست یابد.

شرط شناخت صحیح هر چیز، رها کردن خود از حب و بغض هایی است که انسان را از مسیر صحیح شناخت باز می دارد. طبق روایات اسلامی نیز حب و بغض افراطی انسان را کر و کور می کند. در عرصه ی علم نیز توصیه می شود که برای شناخت صحیح تا حد امکان احساسات خود را نسبت به موضوع کنار بگذاریم.  هر یک از ما به عنوان عضوی از جامعه ایران باید از نکات مثبت جامعه ایرانی آگاه باشیم. به عنوان مثال باید بدانیم که ایران اولین تجربه مشروطیت را در جهان غیر غرب و جهان اسلامی داشته است؛ ایران دارای موقعیت ممتاز جغرافیای سیاسی است؛ ایران دارای سرمایه های مادی فراوان همچون انرژی است. این شناخت ها باعث می شود به سادگی در برابر فرهنگ ها و تمدن های دیگر خود را نبازیم.

جدای از مباحثی که به صورت کلی در مورد هویت صورت می گیرد، باید به جوانان و زنان توجه بیشتری داده شود. جوانان گسترده ترین گروه استفاده کننده از فضای سایبر را تشکیل می دهند به همین خاطر این گروه است که بیشتر مجذوب این پدیده شده و هویت خود را در مواجهه با آن ضعیف دیده و خود باخته آن می شود. در جامعه ی ایرانی که اکثریت جمعیت را جوانان تشکیل می دهند، هویت یابی دستخوش آسیب پذیری بیشتری است و از همین رو تلاش بیشتری باید صرف توجه به جوانان و تقویت پایه های هویتی آنان شود.

سید آرمین سروسر – عضو انجمن علمی آموزش و توسعه منابع انسانی ایران

منابع:

۱- پدرام, طاهره، ۱۳۹۵، آسیب شناسی تاثیرات رسانه های جمعی بر خانواده، دومین کنفرانس ملی علوم مدیریت نوین و برنامه ریزی فرهنگی اجتماعی ایران، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی.

۲- موسوی, سید محمد علی، ۱۳۹۱، آسیب شناسی هویتی و فرهنگی رسانه های نوظهور با تاکید بر اینترنت در ایران به منظور ارائه راهکارهای پیشنهادی،نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب های اجتماعی نوپدید، تهران، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.

۳- مولوی، زهره. قاعدی فرد، محمد. ۱۳۹۱، نقش رسانه ها در پیشرفت روابط عمومی، ماهنامه علمی تخصصی انجمن روابط عمومی ایران، شماره ۸۳.

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.