تغییر رویکرد سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت با فشار گروه‎های مردم‌نهاد

اختصاصی پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا، محمدعلی ثابت قدم، شهردار رشت در جلسه شورای اداری شهرداری رشت که مهرماه برگزار شده بود، اظهار کرد بود که «فرایند پسماند بهینه نیست» و هنوز در تفکیک از مبدا شهروندان آگاه نیستند که چه چیزی را باید جدا کنند.

برنامه‌ریزی جهت تفکیک پسماند در مبدأ تولید به منظور ایجاد ارزش افزوده برای پسماند، بهبود کیفیت پسماند ورودی به طرح‌های تولیدی کمپوست، و بازگرداندن مواد و انرژی به چرخه تولید و طبیعت با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای علمی. هماهنگی و همکاری با نهادهای دولتی، قضایی و مدنی ذیربط در جهت برنامه‌ریزی و مدیریت پسماندهای عمرانی و ساختمانی با ایجاد سیستم‌های هماهنگ از مبدأ تولید و انتقال آن به مراکز پذیرش، جلوگیری از تخلیه پسماندهای مذکور در فضاهای عمومی و یا حاشیه‌ای شهر و استحصال مواد و یا دفع پسماند با استفاده از ظرفیتهای بخش خصوصی تنها بخشی از وظایف سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت است که هم اکنون مدیریت آن برعهده علیرضا حاجی پور می باشد.

روز جهانی زمین پاک بهانه‎ای شد که دیارمیرزا با پیمان بازدیدی مدیرعامل موسسه سرزمین ایده آل ما و عضو جدید هیئت مدیره سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت گفتگویی انجام دهد.

آخرین وضعیت اجرای طرح تفکیک زباله از مبداء در رشت نخستین سوالی بود که از بازدیدی پرسیدیم و او در این باره گفت: طرح تفکیک از مبدأ از زمان آقای دوستدار استارت خود ولی در زمان آقای شریفی در برخی از محلات ۵گانه رشت اجرایی شد و پیمانکاران شروع به کار کردند. بعد از مدتی پیمانکاران نتوانستند به درستی کار کنند، علت یابی کردیم تا ببینیم چرا پیمانکاران شکست می خورند علی رغم اینکه در بحث آموزش اقدام خوبی صورت گرفته بود و مردم به خوبی استقبال و همکاری می‌کردند. با توجه به ارزیابی به عمل آمده توسط گروه‌های مردم نهاد و خود سازمان مدیریت پسماند متوجه شدیم، مشکل عمده و بزرگی در رشت به نام گاراژدارها وجود دارند که این گاراژدارها نه به هیچ جا مالیات می‌دهند و نه صنف خاصی دارند، بلکه یکسری گاری‌چی زیر دست آنها زباله ها را از سطح شهر جمع آوری می‌کنند. زباله هایی که سودآور هستند در بازار است که بازار نیز در دست گاری‌چی‌ها است و در سطح محلات هم آنها متوجه شدند که پیمانکاران در ساعت ۹ صبح حضور پیدا می‌کردند بنابراین زودتر از آنها در محلات حضور پیدا کرده و زباله‌ها را جمع می‌کردند.

مدیرعامل موسسه سرزمین ایده آل ما در ادامه گفت: این مشکل ادامه پیدا کرد تا اینکه در زمان آقای عاطفی سعی شد با این پدیده به سختی برخورد شود و از گاراژدارها دعوت شد که خودشان بیایند به عنوان پیمانکار فعالیت کنند حتی از گاری‌چی ها نیز دعوت شد که با سازمان پسماند کار کنند که قبول نکردند و  دادگستری و محیط زیست نیز ورود کردند اما متأسفانه اتفاقی که باید می‎افتاد، صورت نپذیرفت.

وی ادامه داد: اگر می بینید در شهرهایی مانند اصفهان و یزد در تفکیک از مبدأ بهتر از رشت عمل کردند بخاطر این است که مشکل گاراژدارها را حل کردند یا گاراژدارها را از شهر بیرون کردند و گفتند باید بیرون از شهر کار کنند و این مشکل اصلی است که داریم و اگر با این وضعیت هر پیمانکاری بیاید شکست می خورد.

بازدیدی در خصوص بحث آموزش نیز گفت: مردم شهر ما بسیاری آموزش پذیر و در منطقه سه رشت در محلاتی مانند پیرکلاچای، ماهی روخان و دیانتی که متوسط رو به پایین است همکاری بسیار خوبی داشتند و مردم رشت بسیار مردمان فهمیمی هستند و بسیار علاقه‌مند هستند که در بحث تفکیک زباله همکاری کنند. گروه های مردم نهاد آموزش را به خوبی انجام می دهند و برای هر خانوار ده دقیقه تا یک ربع وقت می‎گذارند که بستگی به آن شخص دارد که چقدر پذیرا باشد. ولی مشکل اساسی ما گاری‌چی‏‌ها هستند و پیمانکار نمی‎تواند زباله را جمع آوری و در نهایت سود لازم را ببرد.

 شهروند کم داریم و شهرنشین زیاد / باید به مردم حقوق شهروندی را آموزش دهیم

 عضو جدید هیئت مدیره سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت درباره بهینه بودن مدیرت پسماند می‌گوید: یک بحث تفکیک زباله مردم است و بحث دیگر زیرساخت‌ها است و ما باید زیرساخت‌هایمان آماده کنیم که یکی از مشکلات عمده شهر رشت این است که زیرساخت های مناسبی نداریم.

از بازدیدی می‌پرسیم که آیا مشکل را از سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت می‌داند که او در این باره می‌گوید: بحث مشکل سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت نیست و این کار را باید مناطق انجام بدهند و طبق دستور عملی به مناطق ارجاع داده شد که تمام آنها سطح زباله تفکیک از مبدأ را در سراسر مکان هایی که جانمایی علمی شده است گذاشته شود. بخش عمده این موضوع بخش خود مردم است؛ وقتی بنده می‎گویم فرایند آموزش مردم خوب است و مردم پذیرا آموزش هستند این به این نشان نیست که ما در بحث آموزش موفق بودیم و مثلا بگوییم صد در صد مردم همکاری می کنند و همین حالا اگر با من به یکی از جلسات آموزشی بیایید برخورد مردم را نسبت به آموزش‌گرا ببینید و با وجود اینکه می‌گوییم گروه مردم نهاد هستیم و بصورت دلی کار می‌کنیم و آموزش می دهیم باز هم برخی از برخوردها مناسب نیست. بخش عمده مشکلات ما این است که بحث اعتمادسازی بین مردم و مسوولین شهری وجود ندارد و اگر این اعتماد به وجود بیاید و اینکه مردم احساس بکنند که شهر برای خودشان است و باید مسوولیت پذیری نسبت به شهر خودشان داشته باشند، مطمئن باشید تمام مشکلات به خصوص در بحث پسماندحل می شود.

عضو هیأت مدیره مدیریت پسماند شهرداری رشت در ادامه گفت: بحث مسوولیت پذیری در مردم بسیار کمرنگ است و ما در گام نخست باید به آنها حقوق شهروندی را آموزش دهیم که اگر یک نیمکت جدیدی که در سطح شهر گذاشته می‎شود شهروند بداند این نیمکت از مالیاتی و عوارضی است که دارد پرداخت می کند و این برای اوست نه برای شهرداری.  زمانی که شهروندی از شهر خود رضایت مندی ندارد نیمکت را نابود می‎کند و فکر می‌کند با این کار با دستگاه شهرداری آسیب می‎رساند در صورتی که دارد به خودش آسیب می‌رساند. سطل زباله هایی که در سطح شهر گذاشته شده‎اند، گاهاً دیده می‎شد توسط برخی از شهروندان به آتش کشیده می‌شوند و به آنها آسیب می رساندند بنابراین باید خیلی کار کنیم زیرا ما ادعا داریم شهر رشت از لحاظ فرهنگی در سطح بالایی است و از خیلی از شهرها بالاتر هستیم؛ بله در شاخص های فرهنگیمان مشخص است که بعد از تهران بیشترین کالای فرهنگی در رشت مصرف می‎شود ولی ما نیامدیم به این عزیزانمان آموزش شهروندی بدهیم، ما شهروند کم داریم و شهرنشین زیاد داریم و مقوله شهروند با شهرنشین متفاوت است.

بازدیدی در ادامه گفتگوی خود با ما گفت: آقای ثابت قدم در خصوص شهرنشینی توسعه شهر را با شتاب پیش برد و به اصطلاح بسیاری از منتقدین در حال شخم زدن شهر است ولی دستگاه شهرداری و متولیان فرهنگ ما در بحث خرده فرهنگ ها و حقوق شهروندی که شامل مشارکت مردمی در امور شهر است اقدام جدی نکرند. البته این کار، کاری زمان بر است و با حضور آقای ثابت قدم این اتفاق نخواهد افتاد و باید ۵ تا ۶ سال زمان ببرد زیرا تفکیک از مبدأ در دوسال هیچ وقت جواب نخواهد داد و اگر اصفهان موفق است یا شهرهای دیگر ساختار و جنس زباله شان فرق می کند و حتی ذائقه شان فرق می کند، زباله ای که آنها تولید می کنند با زباله ما بسیار فرق می کند زباله تر در شهر ما بسیار زیاد است و ما اسراف‌گر ماهر هستیم و باید به شهروندمان یاد بدهیم که زباله‌ی کمتری تولید کنند.

فشار گروه‎های مردم نهاد سبب تغییر رویکرد سازمان مدیریت پسماند شد

از بازدیدی می‎پرسیم با توجه به حضور پررنگ گروه های مردم نهاد آیا سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت در ترویج این امور تحرک لازم را داشته است؟ که وی در این خصوص اظهار می‌دارد: فراخوان همکاری گروه‎های مردم نهاد را خود سازمان مدیریت پسماند داده بود. با فشارها و تحمیل ایده هایمان به سازمان‎های مرتبط مانند محیط زیست، سازمان مدیریت پسماند و شهرداری مثلاً در حوزه کاشت نهال اقداماتی صورت گرفت. یکی از کارهای مهمی که در رشت اتفاق افتاد، کاشت درختان بومی بود که با توجه به فشارهای گروه هایی نظیر سرزمین ایده آل ما رخ داد و این ما بودیم که پروپزال ارائه دادیم و گفتیم دیگر درخت چنار نکارید و درخت بومی را غرس کنید که چنار بروی سر مردم نیافتد. در بحث پسماند نیز به همین صورت بود که فشارهای گروه‌هایی مانند سرزمین ایده آل ما و سایر فعالین محیط زیستی مختلف باعث شده که سازمان رویکرد فرهنگی خود را بیشتر کند و از زمان آقای عاطفی اگر دقت کنید، سازمان پسماند در حقیقت یک سازمان فرهنگی شده است تا یک سازمان اجرایی و رویکردش را در حقیقت فرهنگی کرده است.

وی در پاسخ به اینکه آیا فشارهای سازمان های مردم نهاد سبب تغییر رویکرد سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت شده است، می‌گوید: صد در صد اینگونه است. نه تننها سازمان‎های مردم نهاد بلکه خود مردمی که از وضعیت موجود ناراضی بودند در اینباره نقش داشتند.  فرهنگ مردم را در بحث زباله بدون تعارف با یک یا دو سال کار نمی‎توانیم بالا ببریم و باید بازآموزی داشته باشیم. در منطقه یک و در زمان آقای شریفی آموزش دادیم و آمارها نشان می‎داد که موفق ترین منطقه از لحاظ برداشت زباله خشک منطقه یک بود و هم اکنون در منطقه سه فعالیت می‌کنیم و خواه ناخواه آموزشی که ما می‌دهیم با آموزشی که پیمانکاران می دهند متفاوت است زیرا ما نگاه مادی نداریم و نگاه معنوی و فرهنگی داریم و در کنار آن استمرار آموزش باید داشته باشیم که متأسفانه این کار صورت نمی پذیرد.

در پایان به سابقه عملگرایی و حضور میدانی او به همراه موسسه «سرزمین ایده آل ما» اشاره می کنیم و از او می پرسیم که آیا با توجه به عضویتش در  هیات مدیره پسماند این نوید به شهروندان می دهید که شاهد این باشند که تحرک سازمان پسماند بیشتر و برنامه های انها کاربردی تر شود؟ که بازدیدی در این باره می گوید: صد در صد چنین اتفاقی می افتد. قطعا نگاه ما به بحث مشارکت مردمی و احساس مسوولیت پذیری مردم است و نگاه سازمان نیز باید به این سمت بیاید و بیشتر تلاش کند که به آن سمت برویم. اتفاق خوبی که افتاده است این است که آقای پویا شهشهانی که از اعضای موسسه ما بود به عنوان مدیرکل پسماند استان انتخاب شده است. هرچند که جلسه هیأت مدیره پسماند شهرداری رشت تاکنون صورت نگرفته است و فقط ابلاغ کاری ما به دست ما رسیده است اما همه این ها دست به دست هم می دهد که با خرد جمعی و حضور سازمان های مردم نهاد در بدنه‌ی پسماند تغییر و تحولات خوبی را در بحث های فرهنگی و آموزشی ببینیم زیرا ما فرهنگ ساز و جریان ساز هستیم. موسسه سرزمین ایده آل ما ارائه دهنده طرح تصفیه خانه شیرابه ای سراوان بوده و گواه این قضیه آقای صابر و حاجی پور هستند که در آن روز همراه ما بودند و آنها را مجاب کردیم که این تصفیه خانه احداث شود و خوشبختانه استارت آن نیز زده شده است.