ضرورت برنامه ریزی برای ایجاد و توسعه خطوط زیر زمینی انتقال برق در مناطق پرتراکم استان گیلان

نیروی برق به عنوان یکی از پر اهمیت ترین منابع انرژی، نقش مهمی در تامین آسایش و رفاه زندگی و پیشرفت و توسعه جوامع بشری داشته و صنعت برق یکی از با اهمیت ترین صنایع در جهان امروز است که تمامی صنایع دیگر بدون شک به آن وابسته اند. استفاده از این انرژی، احداث شبکه های توزیع و خطوط انتقال را در نقاط مختلف و به ویژه مناطق شهری امری ضروری ساخته است. بطورکلی انتقال و توزیع انرژی الکتریکی بین مصرف کنندگان با دو روش کلی انجام می شود:

۱- سیم ها و کابل های هوایی با متعلقات مربوطه ۲- کابل های زمینی با متعلقات مربوطه.

بکار گرفتن هر یک از دو روش فوق بستگی به عواملی نظیر مسیر خط انتقال (توزیع)، ولتاژ خط انتقال، تراکم جمعیت، عامل اقتصادی و زیبایی محیط خواهد داشت و هر یک مزایا و معایب ویژه خود را دارد. از سال ها پیش انتخاب سازه های خطوط انتقال نیرو همواره توسط عوامل الکتریکی و مکانیکی تعیین می‌شده، اما امروزه عوامل دیگری از قبیل شکل ظاهری، محدودیت ناحیه بندی و وابستگی‌های محیطی و همچنین عوامل اقتصادی از جمله استفاده بهینه از راه‌های صحیح موجود، هزینه های طول عمر، تعمیر و نگهاری و… سبب شده ملاحظات ویژه تری به این طراحی ها اضافه شود.
اگرچه در اوایل پیدایش صنعت برق خطوط انتقال از نیروگاه ها بصورت زمینی طراحی شده بود ولی کم کم این روش جای خود را به خطوط هوایی دادند تا سالهای سال، تیرهای چوبی و بتنی و دکل های کوچک و بزرگ انتخاب اول برای انتقال این انرژی ارزشمند باشند. شاید به علت هزینه های فراوان حفاری و ایجاد کانال های زیر زمینی و را ه ندازی گران تر نسبت به خطوط هوایی و همچنین عیب یابی دشوارتر خطوط زمینی به علت در دسترس نبودن موجب شد سالهای سال خطوط هوایی انتقال برق در مناطق و شهرهای کشور ما نیز تسبت به انتقال زمینی ارجحیت داشته باشد. اما با بسط و توسعه دانش و تکنولوژی و همچنین تغیرات ناشی از تحولات اقتصادی _ اجتماعی در ساختار ادراکی انسان ها، امروزه در بسیاری از مناطق و از جمله شهرها و کلانشهرهای جهان روش های انتقال برق، تغییرات قابل ملاحظه ای را تجربه کرده و خطوط انتقال زمینی در بسیاری از کشورهای دنیا جایگزین دکل ها و خطوط انتقال هوایی شده اند به گونه ای که در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی سال هاست که خطوط انتقال داخل شهرها عمدتا به صورت زمینی اجرا می‌گردد. این رویکرد امروزه در کلانشهرهای ایران نیز مورد توجه قرار گرفته و حتی مدتی است در شهرهای تهران و اصفهان شکل اجرایی نیز به خود گرفته است و تعداد دیگری از کلانشهرهای از جمله مشهد و تبریز هم گامهای موثری در این زمینه برداشته اند. البته راه اندازی خطوط زمینی انتقال برق به علت هزینه های فراوان حفاری و ایجاد کانال های زمینی و زیر زمینی بسیار گران تر از راه اندازی خطوط هوایی است و گرفتن انشعاب از این خطوط مستلزم وجود ایستگاه های توزیع، جعبه های انشعاب و تابلو های برق می باشد. همچنین عیب یابی این خطوط به علت در دسترس نبودن احتیاج به وسائل مخصوص و گران قیمتی دارد که هزینه های آن را افزایش می دهد . اما عمده ترین دلایل تغییر رویکرد انتقال برق از طریق خطوط هوایی به خطوط زمینی در کشور و به ویژه کلانشهر های ایران را صاحب نظران و کارشناسان فن مزیت‌های فراوانی می دانند که این روش در طراحی، ساخت، راه اندازی و بهره برداری دارد که از جمله مهمترین آنها عبارتند از:

توسعه شبکه های برق زیر زمینی درکنار هزینه های بالای احداث دارای مزیت های اقتصادی هم هستند زیرا شبکه‌های انتقال برق در زیرزمین هزینه تعمیر و نگهداری را به حداقل ممکن کاهش می دهند. در خطوط زمینی به ندرت اشکال به وجود می آید و خاموشی آن به مراتب از خطوط هوایی که در معرض خطراتی چون طوفان ها، رعد و برق ها، بارشهای سنگین برف و سایر بلایای طبیعی قرار دارند بسیار کمتربوده و پایداری شبکه برق به ویژه در مواقع بحران همچون سیل، زلزله و سایر حوادث غیر مترقبه بیشتر است و دارای شرایط بهینه پدافند غیرعامل می باشد.
خطوط زمینی از ایمنی بالاتری نسبت به خطوط هوایی برخوردارند و چون در دسترس نمی باشند منجر به کاهش تلفات برق و دارای خطرات بسیار کمتری نسبت به خطوط هوایی خواهند بود چراکه به علت لخت بودن سیم ها در اکثر خطوط هوایی و حفظ نکردن حریم این خطوط به علل مختلف یا برخورد پرندگان با آنها همواره مشکلاتی چون برق گرفتگی یا آتش سوزی را به دنبال داشته است.
با توجه به قدیمی بودن اکثر خطوط انتقال هوایی، کابل‌های برق در بسیاری از موارد فرسوده هستند که با جایگزینی کابل ها در روش زمینی می توان از هدر رفت برق جلوگیری کرده و دولت را از درآمدهای ناشی از کاهش هدر رفت بهره‌مند ساخت. و از آنجا که کابل‌های مسی و آلومینیومی مورد استفاده در خطوط هوایی قابل بازیافت هستند، حذف آنها و بازیافت مس و آلومینیم می تواند قسمتی از هزینه های اجرای طرح را کاهش دهد. ضمن آنکه این تاسیسات جدید برقی از قابلیت سریع نصب و ویژگی ایزوله بودن برخوردار است.
تونل‌های زیرزمینی که در مناطق شهری برای روش انتقال زمینی مورد ساخت و بهره برداری قرار می گیرد جزو زیرساخت‌های شهری محسوب گشته و می‌توان از آنها برای عبور لوله آب، ساختارهای مخابراتی و غیره نیز استفاده کرد و چون حریمی برای آنها تعریف نمی شود در اماکن کم عرض و مسکونی بسیار کاربردی می باشند و می توان با مشارکت شهرداری، آب و فاضلاب شهری، مخابرات و شرکت توزیع نیروی برق نسبت به نصب و راه اندازی تاسیسات زیرزمینی در مناطق پر تردد شهر اقدام نمود تا ضمن توجیه پذیرتر شدن اقتصادی، هزینه ها بین سازمان های مختلف بهره بردار سرشکن شود.
اما یکی از بزرگترین آسیبهایی که خطوط انتقال هوایی به ویژه در مناطق شهری ایجاد می کنند اغتشاش بصری و آسیب به زیبایی محیط اطراف است. عبور خطوط هوایی آنهم بصورت نامرتب از مناطق شهری و همچنین جشم اندازها و جاذبه های گردشگری از جمله دیگر دلایل روی آوردن به استفاده از خطوط انتقال زمینی در بسیاری از مناطق دنیا می باشد. خطوط هوایی سال هاست که با شکل و هیبت دکل‌های چوبی، بتنی، فولادی و… با اندازه های گوناگون، در سیما و منظر شهری به چشم می‌آید. اما باید توجه داشته باشیم وقتی که برای جلوگیری از تشعشعات، خسارات جانی، آثار زیست محیطی و همچنین حفظ سلامت انسان ها، ضوابط و قوانین و حریم‌هایی وجود دارد، چرا مسئله تامین آسایش روانی شهروندان و تاثیر این سیمای ناهمگون بر ادراک ذهنی آنان مورد توجه واقع نمی شود و چرا توجهی به آسیب های بصری ناشی از عبور این سیم ها در مناطق مختلف شهر و استان و به ویژه جاذبه های گردشگری خود نمیکنیم. یکی از دغدغه هایی که اکثر بازدیدکنندگان و گردشگران از مناظر شهری و مناطق گردشگری استان ما به ویژه ماسوله دارند عبور سیم هایی نامرتب و بدفرمی است که حتی گرفتن یک عکس یادگاری بدون اغتشاش سیم ها در کادر تصویر را غیر ممکن می کند.

نتیجه آن که در سال های آتی خطوط انتقال زمینی به سبب مزایای فوق الذکر و همچنین به علت ازدیاد و تراکم جمعیت، بسیار بیشتر از خطوط هوایی مورد توجه قرار خواهد گرفت و در کنار توجه به ابعاد فنی و اقتصادی با توجه به رشد صنعت گردشگری به مسائل محیطی و زیبایی شناسی و از همه مهم تر منظر شهری نیز توجه ویژه خواهد شد. بنابراین بدیهی است که با نگاه اقتصادی صرف نمی توان به مکانیابی، احداث و استقرار خطوط انتقال نیرو پرداخت و این امر نیازمند بررسی، مطالعه و ارائه راهبردهای متناسب با رشد و توسعه فضاهای شهری ما خواهد بود. از طرفی رشد جمعیت و متراکم شدن بافت شهری رشت و حوزه های پیرامونی آن سبب افزایش قابل توجه ارزش زمین شده و رسیدن به تفاهم و کسب رضایت مالکان زمین ها برای احداث خطوط هوایی با حریم های مخصوص خود را دچار چالش های اساسی تری خواهد کرد. با درنظر گرفتن موارد فوق و با توجه به مسایل و مشکلات پدید آمده در بارش های اخیر برف استان گیلان، شایسته است در کنار تدابیر اساسی، این رویکرد نوین کلانشهر های کشور مورد توجه برنامه ریزان و مسولین اجرایی وزارت نیرو و به ویژه مسولین برق استان گیلان قرار گیرد و از آنجا که پس از خاموشی های گسترده اخیر ضرورت توجه به بازسازی و احیای زیرساخت های انتقال نیرو در استان گیلان بیش از هر زمان دیگری بر همگان آشکار شد امید آن داریم تا مدیران ارشد و نمایندگان محترم استان گیلان در مجلس شورای اسلامی علی الخصوص نمایندگان گرامی شهرستان رشت اهتمام ویژه ای به این موضوع داشته باشند تا در فرایند نوسازی و توسعه خطوط انتقال برق، ضمن مجاب کردن مسولین وزارت نیرو، نقش موثری در بهره مند کردن کلانشهر رشت و حوزه های پرجمعیت پیرامونی آن از روش های نوین انتقال برق داشته باشند. یقینا عدم نگاه ویژه نمایندگان شهرستان رشت به موضوع سبب خواهد شد با توجه به هزینه های سنگین تر جایگزینی چنین روش هایی با خطوط هوایی، زیرساخت های فرسوده انتقال برق ما با سرعت کندتری توسعه یابند. و با توجه به لابی های قدرتمند برخی از استان ها و کلانشهرهای پرنفوذ کشور در وزارت نیرو، گیلان و کلانشهر رشت در نوبت های طولانی تر به جهت برخورداری قرار گیرند.
در پایان لازم به یادآوری میدانم نظر به رو به رشد بودن روزافزون استفاده از روش انتقال زیر زمینی خطوط در کلانشهرهای ایران، برخی از صنایع و کارخانجات کشور، در حال حاضر اقدام به ایجاد خطوط تولید و یا مونتاژ قسمت قابل ملاحظه ای از تجهیزات مورد نیاز این روش، در داخل ایران نموده اند و این خود نیز فرصتی ارزشمند برای صاحبان صنایع مرتبط در استان عزیزمان گیلان است تا در این مسیر گام بردارند.

علیرضا محمدی گرفمی

پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا: انتشار مطالب خبری و یادداشت های دریافتی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.